پیامدهای الحاق بحرین به عربستان

اتحاد با بحرین که مفهومی جز الحاق ندارد, به ایجاد چالش ها و محدودیت های بین المللی جدی برای سعودی ها منجر می شود این امر به خصوص در عرصه افکار عمومی و سازمان های بین المللی مشروعیت دولت سعودی را به شدت تضعیف خواهد کرد

اتحاد با بحرین که مفهومی جز الحاق ندارد، به ایجاد چالش ها و محدودیت های بین المللی جدی برای سعودی ها منجر می شود؛ این امر به خصوص در عرصه افکار عمومی و سازمان های بین المللی مشروعیت دولت سعودی را به شدت تضعیف خواهد کرد.

اعلام طرح پادشاه عربستان سعودی مبنی بر ایجاد اتحادیه کشورهای عرب خلیج فارس به عنوان جایگزین شورای همکاری خلیج فارس را می توان جدیدترین ابتکار این دولت در عرصه منطقه ای و در چهارچوب شرایط نوین ناشی از خیزش های مردمی در جهان عرب دانست .

هرچند سعودی ها اعلام کرده اند با کمی انتظار و فرصت دادن بیشتر به این کشورها اتحادیه ای فراگیر تشکیل دهند، اما شواهد نشان دهنده آن است که در شرایط کنونی امکان ایجاد اتحادیه بیشتر بین عربستان سعودی و بحرین محتمل است و از این روست که این اتحاد به عنوان حلقه نخست ایجاد اتحادیه کشورهای عرب خلیج فارس مطرح شده است. با توجه به این موضوع، دو پرسش مهم مطرح می شود: نخست آنکه بسترهای طرح اتحاد عربستان سعودی و بحرین چه بوده، و دوم آنکه در صورت تشکیل این اتحادیه پیامدهای احتمالی آن کدام است؟

در خصوص بسترها و عواملی که باعث طرح جدی اتحاد بین عربستان سعودی و بحرین شده است می توان به انگیزه ها و مؤلفه های مربوط به هر یک از این دو کشور اشاره کرد. عربستان سعودی که مبتکر طرح اتحادیه کشورهای عرب خلیج فارس است، اصلی ترین انگیزه و هدف را از تشکیل آن دنبال می کند. در واقع طرح اتحاد به صورت کلی یا به صورت خاص در مورد بحرین برای سعودی ها در جهت عبور از برخی چالش ها از یک سو، و کسب برخی دستاوردها از سوی دیگر، حائز اهمیت است .

انقلاب های عربی نگرانی های جدی ای را در رهبران سعودی به وجود آورده و به خصوص بحران بحرین باعث شده تا عربستان با هرگونه حرکت اعتراضی در کشورهای عربی خلیج فارس به شدت مقابله کند. در این راستا، سعودی ها خواستار تجمیع توانمندی های کشورهای پادشاهی در مقابل هرگونه تغییرند؛ چراکه تغییر در یک کشور می تواند سایر کشورها را نیز تهدید کند.

بر این اساس، طرح اتحاد واکنشی جدی در مقابل نگرانی های ناشی از خیزش های مردمی در جهان عرب است. همچنین اتحاد می تواند با توجه به برتری عربستان به تفوق کامل این کشور بینجامد و توانمندی های آن را بسیار افزایش دهد. از سوی دیگر، آل خلیفه نیز با افزایش نگرانی ها از تداوم بحران، در پی کسب پشتیبانی جدی تر سعودی ها و حفظ قدرت سیاسی به رغم محدودیت های احتمالی در قالب اتحادیه است. هرچند تمامی بخش های حکومتی در بحرین دیدگاه یکسانی در این خصوص ندارند، اما شرایط بحرانی، رهبران بحرین را به پذیرش این موضوع ترغیب کرده است .

شکل گیری احتمالی اتحادیه عربستان و بحرین پیامدهای خاص خود را خواهد داشت. شاید بتوان برای عربستان اصلی ترین پیامد مثبت این مسئله را افزایش قدرت منطقه ای آن محسوب کرد؛ موضوعی که به منزله تغییری ژئوپلیتیک در صورت تثبیت می تواند شرایط و توازن قدرت را به نفع این کشور تغییر و جایگاه منطقه ای ریاض را ارتقا دهد .

با این حال، این مسئله باعث محدودیت جدی حاکمیت بحرین و ضعف جدی آن می شود. هرچند سعودی ها امیدوارند با ایجاد اتحاد با بحرین و اعمال کنترل بیشتر، هم اشغال این کشور را قانونی و هم اعتراضات را به راحتی کنترل کنند، اما دستیابی به این هدف چندان قطعی محسوب نمی شود؛ چراکه در شرایط کنونی نیز نیروهای سعودی به نوعی در سرکوب اعتراضات بحرین مشارکت دارند و تحت سرکوب جدی و شرایط امنیتی سختگیرانه کماکان مخالفان بحرینی به اعتراضات خود ادامه می دهند. نکته مهم دیگر اینکه با گسترش جدی تر اعتراضات بحرین به شرق عربستان و تقویت همبستگی بین شیعیان بحرین و عربستان رژیم آل سعود ممکن است که با اعتراضات و چالش های گسترده تری مواجه شود. نتیجه اینکه با این اتحاد، احتمال گسترش تعارضات درونی عربستان سعودی وجود دارد و این کشور در میان مدت و بلندمدت با نهضت مخالف قوی تری مواجه می شود .

افزایش چالش ها و مشکلات منطقه ای نیز از دیگر پیامدهای احتمالی این طرح برای سعودی است. در این خصوص به دو جنبه می توان اشاره کرد: اول، گسترش نگرانی های سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس از تسلط عربستان و محدود یا محو شدن حاکمیت خود است که باعث فاصله گرفتن آنها از عربستان می شود و بر این اساس چالش های عربستان با متحدان نزدیک کنونی را به مخاطره می اندازد . دوم، از یک سو واکنش و موضع گیری و حتی احتمال درگیری کشورهایی مانند ایران و عراق با سعودی ها به منظور مقابله با سیاست های توسعه طلبانه آن، و از سوی دیگر دفاع از شیعیان بحرین به عنوان اکثریت جمعیت این کشور براساس علقه های مذهبی است .

با توجه به مؤلفه های فوق، هرچند حکومت های عربستان سعودی و بحرین با توجه به شرایط کنونی و نگرانی های خود انگیزه هایی برای ایجاد اتحادیه ای بین خود دارند، اما پیش بینی پیامدهای احتمالی این موضوع نشان می دهد که این طرح، طرحی شتاب زده و ناپخته است که بیش از آنکه برای مردم دو کشور، حکومت های آل سعود و آل خلیفه و منطقه منافعی داشته باشد، دارای پیامدهای منفی است.

بر این اساس، پیدا کردن راه حل هایی اساسی برای بحران ها و مشکلات جدید، مانند خیزش های مردمی، بیش از آنکه نیازمند طرح های عجولانه و غیرمفید باشد مستلزم پذیرش واقعیت های جدید و اعمال شیوه هایی با انعطاف کافی است .

منبع: خبرگزاری فارس