بهشت «تمین» در دامنه تفتان بلوچستان

گردشگری طبیعت نوعی توریسم طبیعی و پایدار است که با مشارکت افراد بومی و بهره گیری از پتانسیل های بومی و طبیعی گردشگری میسر می شود

گردشگری طبیعت نوعی توریسم طبیعی و پایدار است که با مشارکت افراد بومی و بهره گیری از پتانسیل های بومی و طبیعی گردشگری میسر می شود. سازمان جهانی گردشگری؛ اکوتوریسم را نوعی از گردشگری که در آن مسافرت به مناطق طبیعی دست نخورده با اهداف مطالعاتی و بهره بصری از مناظر و جاذبه های طبیعی و حیات وحش و با توجه به جنبه های فرهنگی هم در گذشته و هم در حال صورت پذیرفته، معرفی می کند. بنابراین سیر و سفر،چه به منظور تنوع طلبی و سرگرمی و چه گذراندن اوقات فراغت و دید و بازدید انجام شود، در عصر کنونی جزو بخش جدایی ناپذیر زندگی اجتماعی انسان ها شده است و گردشگران همواره به مکانهایی مسافرت می کنند که دارای جاذبه های گردشگری مناسبی باشند و سرزمین ایران با داشتن سابقه فرهنگی کهن و پایدار متشکل از اقوام و طوایف و تنوع اقلیمی فراوان و برخورداری از جاذبه های تاریخی،فرهنگی وطبیعی برای تفریح و گشت وگذار شرایط مناسبی دارد و در این میان، روستاها به سبب موقعیت بکر و دست نخورده ای که دارند به کانون تردد گردشگران تبدیل شده اند بنابراین با توجه به جایگاه برخی از روستاها در جذب گردشگران، باید توسعه گردشگری روستایی مورد توجه قرار گیرد تا بتوانیم از این ظرفیت در جذب گردشگران، ارزآوری و اشتغال زایی کشور استفاده کنیم و روستای «تمین» یکی از آن روستاهای پرجاذبه در حوزه گردشگری استان سیستان و بلوچستان است.

تمین؛ دری در دامان بیابان

کارشناس امور مناطق نمونه گردشگری اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان در توصیف جایگاه روستاها در صنعت گردشگری می گوید: در فرآیند برنامه ریزی منطقه ای، می توان گردشگری روستایی را ابزاری برای افزایش اشتغال محلی و بهبود کیفیت زندگی و در نتیجه، افزایش سطح رفاه اقتصادی و امکانات اجتماعی منطقه ای به حساب آورد. «شمسی دهمرده» می افزاید: توسعه گردشگری روستایی به عنوان یک راهبرد مورد توجه دولت ها در جهان قرار گرفته است و تلاش می شود تا با برنامه ریزی های اصولی از ظرفیت گردشگری روستاها به درستی استفاده شود.

وی در ادامه با اشاره به جایگاه روستای تمین در جذب گردشگر می گوید: دهستان «تمین» نیز که از مناطق هدف گردشگری استان محسوب می شود به سبب ویژگی های خاص منطقه ای و طبیعت دست نخورده آن مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار گرفته است و این روستا در فاصله ۱۳۵کیلومتری زاهدان و در غربی ترین قسمت شهر میرجاوه از شمال به منطقه لادیز و از جنوب به کوه آتشفشانی نیمه فعال تفتان متصل و به دلیل شیب زیادی که دارد به صورت پلکانی احداث شده و زیبایی خاصی دارد.

وی خاطر نشان می کند: آبی که از چشمه تمین جاری می شود سرچشمه بسیاری از رودهایی است که پس از سیراب کردن کلیه آبادی های دهستان تمین و بخش هایی از دهستان هم جوار (لادیز) از مرز ایران خارج شده و به ریگ زارهای کشور پاکستان می ریزد.

کارشناس ثبت آثار معنوی و بافت های تاریخی اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان تصریح می کند: روستای تمین مرکز دهستان تمین واقع در شهرستان زاهدان در ۶۵ کیلومتری جنوب غربی شهر میرجاوه یکی از آبادی های بسیار زیباست که در قسمت شمالی قله زیبای تفتان قرار دارد.

«حسین اسلامی» می افزاید:این روستا به سه قسمت تقسیم شده است که عبارتند از تمین بالا، تمین مرکزی و تمین پایین که این محله ها در فاصله حدود ۳۰۰ متری از همدیگر قرار دارند.

این کارشناس اضافه می کند:وجود آب و هوای مطلوب و خاک آتشفشانی حاصلخیز سبب شده تعداد۶۷ آبادی با جمعیتی بیش از ۸ هزار نفر در دره های زیبای اطراف تمین زندگی کنند.

وی در ادامه می افزاید: روستایی که حدود ۷۵ کیلومتر تا گرمای سوزان کویر «ریگ ملک» فاصله دارد به گونه ای است که در اغلب فصول سال هوای آن معتدل و دلپذیر است.

همجواری با تفتان

همجواری با کوه تفتان و وجود چشمه های جاری، سبب حاصل خیزی و رشد انواع درخت ها و میوه ها در منطقه تمین شده است.

«عبدالباسط کرد»یکی از ساکنان روستای تمین درباره مشاغل مردم این روستا می گوید: منبع درآمد ساکنان دهستان تمین بر سه عنصر کشاورزی، دامداری و صنایع دستی استوار است که در این میان کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است و در این منطقه محصولات باغی فراوان همچون زردآلو و هلو، انار، انجیر، انگور و انواع گیاهان دارویی کشت می شود.

این باغدار می افزاید: محصولات اصلی تمین شامل انجیر، توت، شاه توت،امرود (گلابی) ، انگور،هلو ،آلبالو،زرد آلو بسیاری از میوه های مناطق سردسیر و نیز بادام، پسته و گردو است و از درختان خودرو نیز می توان به انجیر کوهی، بنه، ارچن، گز وگواتام(بادام کوهی)اشاره کرد، همچنین صیفی جاتی همچون گندم و جو نیز در این منطقه کاشت می شود.

کارشناس گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان هم درباره شغل اصلی ساکنان روستای تمین می گوید: شغل اصلی مردمان تمین در گذشته کشاورزی و دامداری بوده اما حرفه دامداری در تمین طی چند سال گذشته به دلیل کمبود شدید ریزش های جوی و تمایل بیشتر عشایر به یکجا نشینی و استفاده از امکانات مراکز روستایی نسبت به گذشته کم رنگ شده است.

سرزمین چشمه های جاری

آب جاری که از کوه تفتان سرچشمه می گیرد سبب سرسبز شدن و زیبایی تمین در چهار فصل سال شده است.

«سلمان ریگی »شهروند زاهدانی در باره اماکن تفریحی تمین می گوید:منطقه تمین در هر فصل سال زیبایی خاص خود را دارد و برای اغلب شهروندان زاهدانی، تمین بهترین مکان برای گذران تعطیلات آخر هفته است. وی می افزاید :زیبایی تمین تنها به بهار و تابستان خلاصه نمی شود بلکه هوای پائیزی دلچسب آن سبب شده که بسیاری از ساکنان زاهدان از طبیعت زیبا و بکر این منطقه در سایر فصول سال غیر بهار لذت ببرند.

کارشناس گردشگری اداره کل میراث فرهنگی ،گردشگری و صنایع دستی استان می گوید: تمین دهستانی بزرگ در دامنه کوه آتشفشان تفتان با روستاهای متعددی از جمله "روپس"، "جش سیاه جنگل"، "تمیز" و ... است.

وی می گوید: وجود قله تفتان در جنوب این دهستان سبب بوجود آمدن تعداد بسیار زیادی چشمه و قنات در این منطقه شده که در فصول سرد سال تعداد آنها از شمارش خارج است.

وی در ادامه می افزاید: وجود این چشمه ها و قنات ها و حرکت آب آنها از میان دره های سر سبز و باغات میوه، محیط های بسیار زیبایی را خلق کرده و یکی از بهترین چشمه های منطقه، «چشمه آب معدنی حضرت موسی» است که بر اساس اعتقاد بومیان این منطقه، علت نامگذاری این چشمه فرود آمدن عصای حضرت موسی در این نقطه است.

این چشمه در روستای تمین بالا واقع شده و به عنوان بزرگترین منبع تامین آب روستای تمین محسوب می شود، قرار گیری این چشمه در بین انبوه درختان و بوته های وحشی باعث شده تا در طول سال تعداد زیادی از طبیعت دوستان، لحظاتی را به دور از زندگی شهری و دغدغه در آن جا سپری کنند.

وی می افزاید: اثر طبیعی «غار روپس» نیز در فاصله یکصد متری قبرستان «هفتاد ملا»، مقابل منطقه مسکونی روپس بالا قرار دارد که با رویش درختان گردو و انجیر وحشی باعث ایجاد زیبایی خاصی شده است.

سرزمینی با قدمت ۱۰۰ هزار سال

در بررسی تاریخچه و معرفی تمدن تمین، قله آتشفشان نیمه فعال تفتان نقش مهمی را ایفا می کند.این قله یکی از قلل مرتفع ایران است که باعث تنوع آب و هوا در منطقه بلوچستان شده و همین تنوع و پوشش گیاهی و وجود چشمه های آب فراوان در اطراف آن، عامل جذب گردشگران زیادی در این منطقه شده است.

کارشناس ثبت آثار اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان در این باره می گوید: آثار بجا مانده از گذشتگان و پیشینیان، نشان می دهد که دهستان تمین آثار باستانی متعددی دارد. «غفور براهویی» می افزاید: همه این آثار که قدمت آن ها به ۸۰ تا۱۰۰هزار سال پیش بر می گردد دلالت بر این دارد که نسل های زیادی از گذشته تا امروز در این روستا و بخش زندگی کرده اند.

این کارشناس با اشاره به قدمت قلعه تمین می گوید: این قلعه درحدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ سال پیش جهت محافظت ساکنان تمین، روی تپه احداث شده و از اهمیت بالایی برخوردار بوده اما به مرور زمان و حوادث طبیعی، مصالح به کار رفته در این قلعه جابجا شده و تا حدودی این قلعه هم اکنون رو به نابودی است.

کارشناس ثبت آثار معنوی و بافت های تاریخی اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان نیز یکی دیگر از آثار تاریخی منطقه را «کوره ذوب فلز» می داند و می گوید: این کوره در روستای «سرکهنو»، از توابع دهستان تمین ساخته شده است که بقایای این کوره که شامل تفاله های باقیمانده از ذوب فلزات در کنار چاه های حفر شده می باشد، متعلق به عصر فلز است. اسلامی در ادامه می گوید: استفاده از انرژی های طبیعی از دیر باز در این منطقه مطرح بوده است و وجود آسیاب های آبی در روستاهای کوهستانی تفتان دلالت بر این امر دارد که می توان بر آثار به جای مانده از «آسیاب آبی بنده» ، «آسیاب آبی روپس» و «آسیاب آبی تمین بالا» نیز اشاره کرد .

معماری بی نظیر صخره ای

علاوه بر آثار تاریخی و جاذبه های طبیعی روستای تمین که هر کدام جاذبه های خاصی از نظر گردشگر دارد، می توان به معماری منحصر به فرد صخره ای این روستا اشاره کرد.

معاون مرمت و احیاء اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان درباره معماری خاص روستای تمین می گوید: معماری صخره ای تمین با مساحتی بالغ بر ۴ هزار متر مربع در نوع خود در سطح کشور کم نظیر بوده و طبق اسناد باستان شناسی، قدمت این گونه سازه های معماری به اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی باز می گردد . «محمدرضا سندگل » در ادامه می افزاید : معماری صخره ای تمین در چهار قسمت در دل کوه کنده شده است و سقف این اتاق ها به شکل گنبدی و هر یک از آنها دارای ستون و فضاهای الحاقی است که از لحاظ معماری مانند معماری های صخره ای «میمند کرمان» و «کندوان» است. وی با اشاره به بناهای تاریخی دیگر این منطقه همچون قبرستان هفتاد ملا اضافه می کند: این قبرستان حدود ۵۰۰ متر مربع وسعت داشته و به شکل کمانی در بخش شرقی روستای «روپس» از توابع میر جاوه در سینه کوه واقع شده است و قبرهای این گورستان بی نظیر و منحصر به فرد است و پس از تدفین، چهارطرف قبرها را با سنگ بالا آورده و روی آن تخته سنگ هایی قرار داده و سپس با آجر و ملات گچ حجمی پلکانی ساخته شده و دارای یک دیوار تیغه ای است و قسمت هایی از آن را قرمز رنگ کردند. آثار به جا مانده نشان می دهد که ساکنان اولیه روستای روپس، نگاه ویژه ای در مکان گزینی قبرستان داشتند و مکان هایی را انتخاب کردند که از گزند باد و باران و نور خورشید و دیگر خطرات در امان باشند. سندگل می افزاید: ساکنان روستا با انتخاب محیطی محدود در دل کوه از مصالحی مانند خشت خام و تخته سنگ و تکه های چوب با رعایت اصل رو به قبله بودن، اقدام به احداث قبرهای پلکانی کردند که به دلیل محدودیت فضا این قبر ها را چند طبقه ساختند.

وی قبرستان تاریخی تمین، چله خانه، حفره های تافونی صخره های تمین بالا، قلعه نیمروز روپس سفلی، درخت کهنسال گردتوت با عمر چند صد ساله، محیط های روستایی و عشایری، قنات تمیز، غار کاپک و سیل بندهای سروگه و چشمه های گزنداز را دیگر آثار و جاذبه های گردشگری دهستان تمین معرفی کرد.

به هر حال همه این آثار تمدنی با قدمت تاریخی و آب و هوای خوش، از روستای تمین در دامنه تفتان، بهشت جذابی برای گردشگران در تمام فصول سال ساخته است.