خدا را بخوانیم خدا

از جمله مواردی که در قرآن مجید به آن اهمیت فراوانی داده شده است دعا و نیایش و ارتباط با خداوند متعال است

از جمله مواردی که در قرآن مجید به آن اهمیت فراوانی داده شده است؛ دعا و نیایش و ارتباط با خداوند متعال است.

برخی از مواردی که در آیات قرآن درباره دعا و نیایش آمده است، عبارتند از :

۱) قرآن به دعا و نیایش دستور داده، از بندگان می خواهد تا از این برکت عظیم که منشأ رسیدن به تمامی فیوضات الهی و خیر دنیا و آخرت است، غفلت نکنند.

خداوند متعال در قرآن کریم چنین می فرماید: «پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم.» (مومن/۶۰)

۲) قرآن ، دعا را از نشانه های صالحان ذکر فرموده است : «آنان در کارهای نیک شتاب می نمودند و ما را از روی رغبت و بیم می خواندند.» (انبیاء/۹۰)

۳) قرآن ، دعا و نیایش را امری فطری و ضروری دانسته و تنها راه نجات از گرفتاری ها و مشکلات را نیایش پروردگار معرفی می کند :

«و چون انسان را آسیبی رسد، ما را به پهلو خوابیده یا نشسته یا ایستاده می خواند و چون گرفتاریش را برطرف کنیم ، چنان می رود که گویی ما را برای گرفتاری که به او رسیده ، نخوانده است.» (یونس/۱۲)

علاوه بر آیات قرآن ، روایات فراوانی نیز درباره اهمیت دعا و نیایش در کتاب های روایی به چشم می خورد. به عنوان نمونه ، پیامبر (ص) دعا را همان عبادت دانسته ، می فرماید : «الدعاء هو العباده ؛ دعا همان عبادت است.» (۱)

همچنین آن حضرت می فرماید : «الدعاء مخ العباده و لایهلک مع الدعاء احد ؛ دعا مغز عبادت است و با دعا احدی هلاک نخواهد شد. (۲)

از علی (ع) نقل شده که فرمود :

«الدعاء مفاتیح النجاح و مقالید الفلاح؛ دعا کلیدهای نجات ]و کامیابی[ و گنجینه های رستگاری است.»(۳)

«بیا تا برآریم دستی ز دل

که نتوان درآورد فردا ز گل

برآرد تهی دست های نیاز

ز رحمت نگردد تهیدست باز

قضا خلعتی نامدارش دهد

قدر، میوه ای در کنارش نهد

مپندار از آن در که هرگز ببست

که نومید گردد برآورده دست

همه طاعت آرند و مسکین نیاز

بیا تا به درگاه مسکین نواز

چو شاخ برهنه برآریم دست

که بی برگ از این بیش نتوان نشست»(۴)

● شرایط اجابت دعا :

▪ شناخت پروردگار:

گروهی به محضر امام صادق (ع) شرفیاب شدند و سوال کردند :

«ما دعا می کنیم ولی اثری از اجابت نمی بینیم. حضرتش فرمودند: زیرا شما کسی را می خوانید که نمی شناسید.» (۵)

▪ کسب حلال :

در این باره رسول گرامی اسلام (ص) فرمودند :

هرکس دوست دارد دعایش مستجاب شود، آنچه را می خورد و کسب می کند ، پاکیزه نماید.» (۶)

▪ حضور قلب :

پیامبر اکرم(ص) می فرماید : خدای عزوجل دعای برخاسته از قلب غافل را مستجاب نکند.» (۷)

▪ واقعی بودن نیاز :

در بسیاری از مواقع ، انسان چیزی را با پافشاری و با تمام وجودش از خداوند می خواهد درحالی که به سود و نیاز واقعی او نیست.

در این زمینه امیر مؤمنان علی (ع) فرموده است : چه بسا انسان بر کاری حریص است و همین که آن را یافت ، دوست دارد که (ای کاش) آن را نمی یافت.» (۸)

▪ همراه بودن دعا با عمل :

از دیگر شرایط استجابت دعا، همراه بودن آن با کار و تلاش است.

علی (ع) در این باره می فرماید : دعا کننده بدون عمل (و تلاش) مانند تیرانداز بدون «زه» است.» (۹)

● زمان های دعا :

در روایات اسلامی علاوه بر اینکه توصیه شده ، هرگاه نسیم رحمت الهی وزیدن گرفت و انسان احساس کرد میل به سخن گفتن با خدا پیدا کرده، دعا کند ، زمان هایی نیز به عنوان وقت های مناسب تر برای دعا سفارش شده است ؛ ازجمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد :

۱) بعد از اقامه فریضه نماز :

امام صادق (ع) فرمودند : «همانا پروردگار ، نماز را در محبوب ترین وقت ها نزد خود واجب کرد ؛ پس، حاجت های خود را پس از (اقامه) نمازهایتان طلب کنید.» (۱۰)

۲) شب و روز جمعه :

از امام صادق (ع) روایت است که وقتی فرزندان یعقوب از پدر خواستند تا برای آنها استغفار کند ، حضرت فرمود : این طلب استغفار را تا سحرگاه شب جمعه به تأخیر انداخت. (۱۱)

۳) از سحر تا طلوع آفتاب :

امام باقر (ع) درباره اهمیت دعا در این فاصله چنین می فرماید :

«خداوند متعال از بین بندگان مؤمنش آنان را که بسیار دعا کنند ، دوست می دارد ؛ پس بر شما باد به دعا در سحر تا طلوع آفتاب ؛ زیرا در این ساعات درهای آسمان باز می شود ، رزق و روزی میان بندگان تقسیم می گردد و حاجت های بزرگ برآورده می شود.» (۱۲)۴.ماه رمضان :

از امیر مؤمنان علی(ع) نقل شده است که فرمودند :

در ماه رمضان بسیار از خداوند آمرزش بخواهید و بسیار دعا کنید ، زیرا دعا بلا را از شما دفع می کند و آمرزش خواهی ( از خداوند) مایه نابودی گناهان است.» (۱۳)

دعاهای مستجاب :

از روایات استفاده می شود که برخی از دعاها از بقیه به اجابت نزدیک تر است.

امام صادق (ع) فرمودند :

سه دعاست که از خدای تعالی پوشیده نمی ماند (و مستجاب می شود) : دعای پدر در حق فرزندش هرگاه نسبت به او نیکوکار (و فرمانبردار) باشد و نفرین پدر در حق او هرگاه وی را بیازارد (و نافرمانی کند) نفرین ستمدیده در حق ستمگر و دعای ستمدیده در حق کسی که انتقام او را از ستمگر گرفته باشد ؛ دعای مرد مؤمن در حق برادر مؤمن خود که به خاطر ما او را کمک مالی کرده باشد و نفرین او در حق برادرش که به وی محتاج شده و او می توانسته است نیازش را برطرف سازد و نکرده است.» (۱۴)

از جمله دعاهای مستجاب، دعای کودکانی است که به گناهان آلوده نشده باشند.

رسول اکرم(ص) فرمودند : دعای کودکان امت من مستجاب است، مادامی که به گناه آلوده نشوند.» (۱۵)

مراد سلیمیان

۱و۲- بحارالانوار، ج ۳۹، ص۰۰۳، روایت ۷۳

۳- بحار، ج ۳۹، ص ۱۴۳

۴- بوستان سعدی

۵- بحارالانوار، ج ۳۹، ص ۸۶۳

۶- همان، ۳۹، ص ۳۷۳

۷- من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۷۶۳

۸- ترجمه عده الداعی، ص ۸

۹- بحارالانوار، ج ۸۷، ص۶۰

۱۰- همان، ج ۵۸، ۴۲۳

۱۱- ترجمه عده الداعی، ص ۳۰

۱۲- اصول کافی، ج ۲، ص ۸۷۴

۱۳- وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۲۳۰

۱۴- امالی طوسی، ص ۰۸۲، ح ۱۴۵

۱۵- بحارالانوار، ج ۰۹، ص ۷۵۳