اخلاص, راز قدرت و ماندگاری امام ره

یکی از نکات مهم در معنویت حضرت امام ره این است که روح معنوی او به خاطر عبودیت و بندگی خدا بود

یکی از نکات مهم در معنویت حضرت امام(ره) این است که روح معنوی او به خاطر عبودیت و بندگی خدا بود. این امر تفاوت مهم آن مرد الهی با برخی اشخاص به ظاهر معنوی در دنیاست. در بیان شاخص‌های معنویت در مکتب امام، یکی از مواردی که مقام معظم رهبری تبیین نمودند "اخلاص" امام است. "مظهر معنویت در امام بزرگوار، در درجه‌ اول، اخلاص خود او بود"(۱۴/۳/۹۰). ایشان آن گاه در توضیح این مهم فرمودند: "امام کار را برای خدا انجام داد. از اول، هرچه که احساس می‌کرد تکلیف الهی اوست، آن را انجام می‌داد...از شروع مبارزات در سال ۱۳۴۱، امام این‌جور عمل کرد؛ با تکلیف پیش رفت. به مردم و مسئولین هم این درس را بارها گفت و تکرار کرد که آنچه مهم است، تکلیف است. ما تکلیف را انجام می‌دهیم، ترتّب نتیجه بر کار ما، دست خداست. بنابراین مظهر مهم معنویت در رفتار امام، اخلاص او بود. برای خاطر تعریف و تمجید این و آن، حرفی نزد، کاری نکرد، اقدامی نکرد"(همان).‏

باید توجه داشت امامی که نظرات و بیانات سیاسی و اجتماعی‌اش را در صحیفه امام می‌خوانیم، همان امام سر الصلاه و چهل حدیث و تفسیر سوره حمد است. او در یک جا بیان می‌دارد "سالک الی اللَّه را ضرور است که به مقام ذلّ خود پی‏برد و نصب العین او ذلّت عبودیّت و عزّت ربوبیّت باشد"(آداب الصلاة، ص۱۰) و در جای دیگر: "ای عزیز، با آنکه این عالم دار جزا نیست و محل بروز سلطنت حق نیست و زندان مؤمن است، اگر تو از اسارت نفس بیرون آیی و به عبودیت حق گردن نهی و دل را موحد کنی و زنگار دو بینی را از آیینه روح بزدایی و قلب را به نقطه مرکزیّه کمال مطلق متوجه کنی، در همین عالم آثار آن را بعیان می‏یابی، چنان وسعتی در قلبت حاصل شود که محل ظهور سلطنت تامه الهیه شود و از تمام عوالم، فسحت و سعه آن بیشتر گردد" (شرح چهل حدیث، ص۲۵۹).‏

این وسعت را به وضوح می‌توان در زندگی امام مشاهده کرد. اخلاص و بندگی و اتصال آن عارف الهی به مبدا و قدرت لایزال الهی سبب شد ابرقدرتها نتوانند در مقابل قیام او کاری از پیش ببرند و او شجاعانه فریاد بزند آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند. چنانچه مقام رهبری اشاره دارند: "امام که توانست این حرکت عظیم را در دنیا به وجود آورد، به خاطر آن بود که با خدا ارتباط داشت و در این راه ملاحظه‏ هیچ‏چیزی را نمی‏کرد. امروز که او در میان ما نیست، سیل اعترافها و تعریفها سرازیر شده است و همه‏ دنیا به اقدام عظیم او که اقیانوس انسانها را به حرکت درآورد، معترفند. این کار بزرگ، تنها در سایه‏ قاطعیت و اراده و هوش و شجاعت و تیزبینی و آینده‏نگری به وجود نیامد؛ این خصلتها قادر نبودند این توفان عظیم را پیش آورند؛ عنصر اصلی، ارتباط با خدا و کمک خواستن از او بود که نام امام (ره) و کار او را در تاریخ جاودانه کرد"(۲۰/ ۰۳/ ۱۳۶۸).‏

اگر کسی برای خوشامدهای جناحی و گروهی وارد کار شود بنا بر آنچه امام به ما آموخته است، حتی اگر به ظاهر موفقیتی به دست آورد ماندگار و واقعی نیست. اگر کسی ریاکارانه دم از دین و مردم بزند اما در قلبش ذره‌ای اعتقاد به کارآمدی دین و یا نقش مردم نداشته باشد، چند صباحی شاید بتواند سر بلند کند اما ماندگار نخواهد بود و مردم به خوبی تفاوت ریا و کار خالصانه و برای خدا را درک می‌کنند. اما از سوی دگر "خدای متعال یقیناً از بندگانی که در راه او حرکت می‏کنند و با اخلاص گام برمی‏دارند، حمایت خواهد کرد"(۱۹/ ۰۳/ ۱۳۶۸) حرکت امام این گونه بود لذا "آنچه که برای خدا انجام داد، به وسیله‌ خدای متعال به آن برکت داده شد؛ ماندگار شد"(۱۴/۳/۹۰).

"اگر اخلاصی را که امام‏ داشت و مایه‏ آن، در دل همه‏.. هست،... ما هم داشته باشیم، دست‏اندرکاران هم داشته باشند، امروز هم تمام توطئه‏های دشمن، نقش بر آب خواهد شد! آن سلاحی که هیچ دشمن مادّی، قادر به مقابله‏ با آن نیست، سلاح ایمان مخلصانه و عمل مخلصانه است. اخلاص‏ یعنی اینکه انسان، کار را برای خدا و به عشق انجام وظیفه، انجام دهد. انسان برای هوای نفس، برای رسیدن به مال، به ثروت، به مقام، نام نیک، قضاوت تاریخ، برای انگیزه‏های نفسانی، برای اشباع صفت پلید حسد، طمع، حرص، زیاده‏طلبی و افزون‏طلبی کار نکند! کار را برای خدا و محض انجام وظیفه بکند. این، معنای اخلاص‏ است. چنین کاری پیش می‏رود. این‏گونه کاری مثل شمشیر برنده، هر مانعی را از سر راه برمی‏دارد. امام‏ با این سلاح، مجهّز بود. بارها گفت من نسبت به نزدیک‏ترین نزدیکان خود هم، اگر قدمی برخلاف حق بردارند، اغماض نمی‏کنم و همین‏طور هم بود. در مواقع حسّاس نشان داد که آنچه برای او مطرح است، انجام وظیفه است. در آشکار، در خلوت، در کارهای بزرگ و کارهای کوچک، این را نشان داد. این درسی شد برای مریدان، فرزندان و شاگردان امام‏ که با همین سلاح در جبهه‏های جنگ، آن روز آن معجزه‏ها را آفریدند!"

(‌۰۵/ ۰۹/ ۱۳۷۶).‏

حضرت امام سر اهمیت اخلاص را این گونه بیان می‌دارد: "آنچه پیغمبر‌(ص) را از غیر ممتاز می‏کند، روح بزرگ ، قوی‌ و لطیف آن سرور است، نه جسم مبارک و بدن شریفش. و در علوم عقلیه مقرر است که شیئیت‏ شی‏ء به صورت آن است نه ماده آن... تمام حقیقت اعمال همان صور اعمال و جنبه ملکوتیه آنها است که نیت است"(شرح چهل حدیث، ص۳۳۲). در واقع عمل بی اخلاص مانند تپه‌ای آجر خواهد بود که کسی به آن خانه اطلاق نمی‌کند مگر آنکه صورت خانه به خود بگیرد!‏

مهدی عامری