دفترهای خدمات مسافرتی در صنعت ایرانگردی و جهانگردی

مدیریت یک آژانس مسافرتی یکی از مهمترین اصولی است که در هنگام اخذ مجوز و نظارت های بعدی در روند فعالیت این دفاتر باید بدان توجه شود, تخصص, تجربه و سابقه مطلوب, علاقه واقعی به صنعت جهانگردی از شرایط بسیار مهم در انتخاب و انتصاب یک مدیر شایسته محسوب می شود

دفاتر خدمات مسافرتی (آژانس های مسافرتی) در سطح کشور در سه حوزه فروش بلیت (بند الف) که مجوز خود را از سازمان هواپیمایی کشور و شرکت رجاء دریافت می کنند، برنامه ریزی، فروش و اجرای تور (بند ب) که این مجوز از طریق سازمان ایرانگردی و جهانگردی مراکز استان ها، حاصل می شود و بالاخره مجوز بند پ که شامل برنامه ریزی و انجام تورهای زیارتی (خروجی) می شود، توسط سازمان حج و زیارت صادر می شود، فعالیت می نماید. در کل کشور تا کنون حدود۲۰۰۰ آژانس مسافرتی در زمینه های فوق موفق به دریافت مجوزهای لازم شده اند که از این تعداد نیمی از آن، در استان تهران متمرکز شده اند. این دفاتر وابسته به بخش های خصوصی، دولتی (برخی از وزارتخانه ها و سازمان ها) و عمومی (نظیر بنیاد مستضعفان و جانبازان، بنیاد شهید و...) هستند که جای دارد به بررسی وضعیت فعلی آنها و مشکلات و مسائل متنابه، بپردازیم.

● مدیریت و نیروی انسانی

مدیریت یک آژانس مسافرتی یکی از مهمترین اصولی است که در هنگام اخذ مجوز و نظارت های بعدی در روند فعالیت این دفاتر باید بدان توجه شود، تخصص، تجربه و سابقه مطلوب، علاقه واقعی به صنعت جهانگردی از شرایط بسیار مهم در انتخاب و انتصاب یک مدیر شایسته محسوب می شود، که متأسفانه در کشورمان تا کنون بدان توجه کافی مبذول نشده است، در برخی از مسافرت های گروهی داخلی و خارجی، که خود حضور داشته ام، شخصاً ملاحظه کرده ام که بسیاری از مدیران به جای استفاده از وقت و موقعیت به دست آمده جهت شناسایی جاذبه های سیاحتی و کسب تجربه و ایده های جدید، ترجیح می دهند که وقت و فرصت مفید خود را صرف استراحت، تفریح و یا خرید نمایند، بنابراین به نظر می رسد بسیاری از این مدیران در گذر زمان و تقدیر روزگار، ارتباطات درون گروهی و یا دارا بودن سرمایه به دلیل سودآوری بالای این صنعت (در صورت عملکرد صحیح آن) و... به این حرفه روی آورده اند، رعایت وقت و عمل به تعهدات نیز یکی از مهمترین اصولی است که در این حرفه باید مورد توجه قرار گیرد، که در بسیاری موارد به آن توجه نمی شود، و این رویکردها باعث خدشه زدن به جایگاه صنعت ایرانگردی و جهانگردی در داخل و خارج از کشور شده است، وجود یک مدیریت شایسته به قدری مهم است که می تواند همراه با ارتقای کمی و کیفی وضعیت آژانس در داخل کشور، اثری مثبت در سطح بین المللی داشته باشد، به طور مثال آژانس آیتو، وابسته به بنیاد مستضعفان و جانبازان، که زمانی از ممتازترین تور اپراتورهای ایران محسوب می شد و فقط روی برنامه ریزی و اجرای تورهای ورودی به کشور فعالیت می کرد، که ضمن ارز آوری به میزانی قابل توجه به داخل کشور، اثرگذاری مثبت آن، از بعد فرهنگی _ اجتماعی، قابل تأکید بود، پس از تغییر مدیریت ها، در دو سال اخیر از یک تور اپراتور بین المللی تبدیل به فروشنده تورهای خروجی پیش افتاده ای چون ترکیه و سوریه شده است، لذا در کنار سایر عوامل مؤثر تأثیر سوء مدیریت ها در ورشکستگی و بحران این دفاتر را نمی توان از نظر دور داشت.

به جز مدیریت آژانس ها، مدیران فنی (بلیت و تور) و سایر کارکنان نیز از اهمیت خاصی برخوردارند، استفاده از نیروهای جوان و بی تجربه و فاقد آموزش لازم، به علت شادابی فیزیکی و کم توقعی، در برخی از آژانس ها برای جذب بیشتر مشتریان، خود لطمه ای فراوان از نظر حرفه ای به این صنعت زده است. پایین بودن سطح حقوق کارمندان آژانس ها (جدا از مدیران فنی) خود مقوله ای دیگر است که نظر به سخت و حساس بودن این حرفه باید به آن توجه خاصی مبذول شود، استفاده از آموزش های کوتاه و میان مدت (تئوری و عملی)، برای کارکنان آژانس ها، معرفی کتاب های تخصصی، جهت مطالعه به این کارکنان و به روز کردن اطلاعات آنان از مقوله های دیگری است که چه از طرف مدیران و یا کارکنان، با آن جدی برخورد نمی شود، بازاریابی، تبلیغات در آژانس های ما، به طور کلی جایگاه واقعی خود را نیافته است و صاحبان این دفاتر تقریباً با آن بیگانه هستند، بخشی از این مشکلات مربوط به عملکرد خود واحدها و برخی دیگر مرتبط به سازمان های دولتی متولی این صنعت در کشور، است.

● درجه بندی و سطح فعالیت

طبقه بندی آژانس های مسافرتی فقط در ارتباط با نوع مجوزهای اخذ شده انجام می گیرد که این امر، احتیاج مبرمی به بازنگری دارد، آژانس های مسافرتی باید در چند سطح مختلف، همخوان با نحوه و سطح فعالیت آنها، طبقه بندی شوند، باید فرقی بین تور اپراتور (برنامه ریز و اجراکننده تور) و فروشنده صرف آن باشد، ضمن این که باید ارزیابی مشخصی از تعداد، سطح و نوع تورها (خروجی، ورودی، داخلی) عرضه شده در دسترس باشد، تمامی این عوامل در طبقه بندی می توانند مؤثر باشند. به طور مثال در کشور ژاپن کلیه دفاتر خدمات مسافرتی بر اساس نوع فعالیت خود، دارای ۳ نوع طبقه بندی هستند، دسته اول شامل دفاتری می شوند که برنامه ریزی و فروش تورهای خارجی و داخلی و سایر خدمات مسافرتی را بر عهده دارند. دسته دوم، دفاتری هستند که به برنامه ریزی تورهای داخلی و فروش تورهای داخلی و خارجی و سایر خدمات مسافرتی می پردازند. دسته سوم هم فروشنده این نوع تورها و سایر خدمات مسافرتی هستند.