درباره مسعود جلالی مقدم

دكتر مسعود جلالی مقدم در سال ۱۳۳۰ در تهران متولد شد گرچه تحصیلات متوسطه را در رشته ریاضی به پایان برده بود, اما مجذوب مباحث دین پژوهی شد ودر رشته فلسفه و ادیان و عرفان از دانشگاه تهران دوره های كارشناسی و كارشناسی ارشد را گذراند

▪ متولد ۱۳۳۰ تهران

▪ پایان تحصیلات متوسطه در رشته ریاضی

▪ دریافت مدرك كارشناسی فلسفه محض از دانشگاه تهران

▪ دریافت كارشناسی ارشد در رشته ادیان و عرفان

▪ دریافت مدرك دكترا در رشته معارف اسلامی از دانشگاه آزاد اسلامی

▪ دریافت مدرك دكترای ادیان و عرفان تطبیقی از دانشگاه تهران

▪ مدیر بخش «ادیان، اساطیر و عرفان» دانشنامه ایران در مركز دایرهٔ المعارف بزرگ اسلامی

▪ مدیر گروه ادیان و عرفان (كارشناسی ارشد) دانشگاه آزاد اسلامی

(واحد شهر ری)

▪ عضو شورای علمی مركز گفت وگوی ادیان حوزه های مطالعاتی جهت گیری اصلی ادیان

حوزه های فرعی: فرق اسلامی، عرفان اسلامی، تاریخ، روانشناسی، فلسفه، جامعه شناسی و ...

▪ نگارش مقالات متعدد در دایرهٔ المعارف بزرگ اسلامی و نشریات تخصصی

▪ برخی از آثار او عبارت اند از:

ـ هاله انسانی و رنگ های كوكبی (ترجمه) انتشارات گوتنبرگ، ۱۳۶۴

ـ درسهایی از بینش روانی (ترجمه) نشر یاران شید، ۱۳۶۸

ـ آئین زروانی، مكتب فلسفی ـ عرفانی زرتشتی بر مبنای اصالت زمان، چاپ گوته، ۱۳۷۲

ـ نماز در فرهنگ دوم، مركز تحقیقات، مطالعات… صدا و سیمای جمهوری اسلامی، ۱۳۷۶

ـ تنها بازماندگان خوارج، جستاری در تاریخ و معتقدات اباضیه، نگاه سبز، ۱۳۷۹

ـ درآمدی بر جامعه شناسی دین و آرای جامعه شناسان بزرگ دین، نشر مركز، ۱۳۷۹

ـ سه گام كیهانی، رساله در آئین و یشنو پرستی دین هندویی، نشر مركز، ۱۳۸۰

ـ اسلام، پژوهشی تاریخی و فرهنگی (تألیف گروهی) سازمان چاپ وزارت ارشاد

ـ كرانه های هستی انسان در پنج افق مقدس، تحقیق تطبیقی در انسان شناسی پنج دین بزرگ، امیركبیر، ۱۳۸۴؛ آئین زروانی (تجدید چاپ) امیركبیر، ۱۳۸۴

ـ تاریخچه ادیان و مذاهب در ایران، امیركبیر، ۱۳۸۵

«قرآن كریم به ما خبر می دهد كه در زمان سلیمان پیامبر(ع)، در سرزمین سبا، مردم و دستگاه حكومتی آنجا آفتاب را می پرستیده اند ، اما باتوجه به خصوصیت كاملاً توحیدی اسلام، طبیعی است كه این عمل مردود است: قرآن كریم سجده كردن به سوی خورشید (و ماه) را به صراحت منع كرده است و بسیاری از مفسران چون امام فخر رازی، این آیه را درباره مجوس (و صابئین) می دانند كه خورشید و اجرام نورانی آسمان را قبله گاه خود قرار داده اند. به هر تقدیر، در قرآن مجید مردم سبا و یا كسانی از آنان كه به پرستش خورشید دل خوش داشته و معبودهایی جز خداوند برای خود گرفته بودند، از كافران شمرده شده اند .

از پیغمبر اكرم(ص) نقل كرده اند كه ایشان نماز به آفتاب هنگام طلوع را به كفار نسبت داده اند. در جای دیگر پرستش خورشید و ماه را در كنار پرستش خدایان دروغین (طواغیت) جای داده اند. مؤید این حدیث، نص قرآن مجید است كه پرستش خورشید را گمراهی و برخاسته از فریب شیطان می داند.

پیغمبراكرم(ص) نیز در خبری پرستش خورشید (و ماه) رابه گونه ای با شیطان مربوط دانسته و این فعل را از آنجا كه از قیاس ناشی شده، عملی شیطانی شمرده است.

قرآن كریم در سرگذشت حضرت ابراهیم(ع) در منع پرستش كواكب و اجرام سماوی، چنین استدلال می كند كه خورشید از «آفلین» است و آنچه افول كند نمی تواند معبود باشد. به گفته مفسران آنچه افول كند مُحْدَث است و محدثات شایسته پرستش نیستند. هم در قرآن مجید و هم در احادیث نبوی خورشید، آیتی از آیات خداوند است و جز نشانه كوچكی از قدرت پروردگار چیزی نیست. نام خورشید (شمس) در قرآن ۳۳ بار تكرار شده است. خورشید، از آن خداوند است، چنان كه در قرآن كریم بارها آمده كه هرچه در آسمان ها و زمین است از آنِ اوست و خورشید خود آفریده ای است چون دیگر آفریدگان و پرودگار خویش را تسبیح می گوید: «هرچه در آسمان و زمین است ـ ازجمله خورشید و ماه و ستارگان ـ خدا را سجده می كنند، یعنی مقهور سنن اویند» .

خورشید (و ماه) مُسخّر اراده خداوند است و خدا آنها را برای انسان مسخر كرده است . پیغمبر اكرم(ص) در جایی خورشید را مأمور امر الهی دانسته اند كه جز اطاعت فرمان الهی كاری نمی كند. نظم كنونی حركت خورشید (كه در قرآن كریم از آن به شنا كردن تعبیر شده: ) نیز ابدی نیست و به تقدیر خداوند است؛ ولی با این همه، در قرآن كریم از خورشید با احترام یاد شده و خداوند به آن سوگند یاد می كند . به هر حال، خورشید هرچه باشد، زمانی سرد و خاموش خواهد شد . از پیغمبر اكرم(ص) نقل است كه در روز قیامت خورشید و ماه درهم پیچیده و تاریك (مكوّران) خواهند گردید، چنان كه در آن هنگام، بنا بر قرآن مجید، آفتاب و ماه جمع می شوند و هر دو بی نور خواهند شد. این اشاره ای است به تغییرات عظیم كیهانی در آخرالزمان، و دلیل بر باطل بودن پرستش هر معبودی كه خود مخلوق و فناپذیر باشد.

سرانجام، در اسلام دستور داده شده كه به هنگام كسوف (خورشید گرفتگی) نماز آیات بخوانند و معنای این حكم آن است كه به هنگام حدوث هر نوع حادثه كیهانی ـ همچون همه اوقات دیگر ـ فقط باید به خداوند یكتا توجه داشت....»

نوشته بالا بخش هایی از مقاله بلند مسعود جلالی مقدم در دایرهٔ المعارف بزرگ اسلامی است كه زیر مدخل «آفتاب پرستی» نگاشته شده (منابع مقاله در اصل آن موجود است) و حوزه وسیع مطالعاتی و اشراف بر منابع متعدد پژوهش ادیان را به نمایش گذاشته است. دین پژوهی و اندیشه تطبیقی ادیان گرچه دیرزمانی است كه در حوزه های معرفت دینی و نیز حوزه فلسفه ادیان طرح شده، اما در ایران امروز اندك اند افرادی كه به جد و جهد مسیر تحقیق و مداقه در این دریای وسیع را پی گرفته باشند.شاخص ترین نامی كه در این عرصه در نخستین یادآوری به ذهن خطور می كند، استاد فرزانه دكتر فتح الله مجتبایی است كه درباره او در مهرگان نوشته ایم. مسعود جلالی مقدم نیز راه استاد خویش فتح الله مجتبایی را پی گرفته و در حیطه مطالعاتی اش به شناخت جامع از مقوله پژوهش ادیان دست یافته است.

دكتر مسعود جلالی مقدم در سال ۱۳۳۰ در تهران متولد شد. گرچه تحصیلات متوسطه را در رشته ریاضی به پایان برده بود، اما مجذوب مباحث دین پژوهی شد ودر رشته فلسفه و ادیان و عرفان از دانشگاه تهران دوره های كارشناسی و كارشناسی ارشد را گذراند. او دكترای خود را نیز در دو رشته یكی در رشته ادیان و عرفان تطبیقی از دانشگاه تهران و معارف اسلامی از دانشگاه آزاد اسلامی گرفت.

پژوهش ها و تألیف ها و ترجمه های وی همه در زمینه ادیان است. در میان آثار او می توان به كتاب های آئین زروانی، تنها بازماندگان خوارج، درآمدی بر جامعه شناسی دین، آرای جامعه شناسان بزرگ دین، سه گام كیهانی و...، و همچنین ده ها مقاله در نشریه های علمی - پژوهشی معتبر اشاره كرد. جلالی هم اكنون مدیر بخش ادیان دانشنامه عمومی در مركز دایرهٔالمعارف بزرگ اسلامی و عضو شورای علمی مركز گفت و گوی ادیان است.

كتاب «تاریخچه ادیان در جهان» (نخستین گام در شناخت تاریخ ادیان) تازه ترین ترجمه این محقق و مترجم به شمار می آید. او با ترجمه این كتاب به طور فشرده اطلاعات جامعی را درباره تاریخچه ادیان در جهان در اختیار خوانندگان و علاقه مندان قرار می دهد. جلالی مقدم درباره این كتاب می گوید: « تا امروز در ایران كتاب های متعددی درباره تاریخ ادیان به زبان فارسی به چاپ رسیده است اما جز یك كتاب، هیچ یك از آنها خلاصه نیستند. تنها كتاب خلاصه ای هم كه در این زمینه موجود است از مجموعه كتاب های «چه می دانم» است كه انتشارات علمی به چاپ رسانده است كه آن هم از ترجمه مناسبی برخوردار نیست و بسیار مخدوش است.» به گفته او، هدف از ترجمه این كتاب، شناساندن اجمالی تاریخ ادیان به خوانندگان وعلاقه مندان در این زمینه بوده است.

---