تلفیق دو قدرت اسلامی

“وسواس “در عرصه سیاست خارجی یک کشور همواره مولود وهم و خیال نیست

“وسواس “در عرصه سیاست خارجی یک کشور همواره مولود وهم و خیال نیست.اگر این وسواس به گونه ای صحیح در راستای گزینش دوستان و دشمنان ما به کار رود،مفید فایده و مبدع فرصتهای تازه ای در برابر نظام خواهد بود.بر این اساس دستگاه سیاست خارجی باید در دو حوزه وسواس خود را شدت بخشد،یکی در حوزه برقراری ارتباط با دشمنان نظام و دیگری در حوزه بازخوانی مناسبات گذشته با کل کشورهای جهان.از آنجایی که بازخوانی مناسبات گذشته ای که با دوستان و دشمنان خود داشته ایم به تقویت بینش و آینده نگری ما می انجامد،باید در خصوص آن تمرکز زیاد و وسواس آمیزی داشته باشیم. اما وسواس در برخی حوزه های سیاست خارجی بازدارنده و سوزاننده فرصتهاست.به عنوان مثال ما در حوزه “بازتعریف مناسبات خود با کشورهای جهان اسلام”نباید وسواس زیاد به خرج دهیم،حتی اگر این مناسبات به صورتی حداقلی و ابتدایی تعریف شده باشد.در این جا باید میان “بازخوانی”و”بازتعریف”مناسبات تفکیکی عاقلانه قائل شد.در مرحله بازتعریف ما بر اساس منافع مشترک خود با کشور مقابل و نوع رفتار آن کشور در برابر نظام،روابط حداقلی خود را به سطح بالاتر ارتقا خواهیم داد.البته عکس این روند نیز در حوزه بازتعریف روابط با کشورها صادق است. یکشنبه گذشته “عبدالعزیر بوتفلیقه”رئیس جمهور الجزایر به همراه پنج وزیر کابینه خود به تهران سفر کرده است تا پیام آور بازتعریف روابط تهران و الجزیره باشد.دو کشور در طول دهه های اخیر دوران پرفراز و نشیبی را پشت سرگذاشته اند . الجزایر قبل از انقلاب و در دهه ۷۰ میلادی در حل اختلافات بین ایران و عراق نقش مهمی را ایفا کرد به نحوی که با میانجیگری «هواری بومدین» رئیس جمهور این کشور عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر پا به عرصه وجود نهاد و به مناقشات چند ساله ایران و عراق پایان داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران روابط تهران و الجزیره از وضعیت خوبی برخوردار بود و این کشور برای دومین بار در حل بحران اشغال لانه جاسوسی آمریکا بین ایران و ایالات متحده نقش مهمی ایفا کرد که با امضای موافقت نامه الجزایر این بحران نیز خاتمه یافت. در پی تهاجم نظامی عراق علیه ایران کشور الجزایر عقب ننشست و بار دیگر در راستای عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر و به منظور میانجیگری و پایان بخشیدن به این جنگ «محمد الصدیق بن یحیی» وزیر خارجه خود را برای میانجیگری به منطقه اعزام کرد که هواپیمای حامل وی در سوم می ۱۹۸۲ در مرز ایران و ترکیه و بر اثر شلیک یک فروند موشک سقوط کرد. در پی وقوع شرایط خاص در الجزایر از سال ۱۳۶۹ شمسی و در پی وارد کردن اتهاماتی از سوی دولت الجزایر به جمهوری اسلامی ایران مبنی بر حمایت از اسلام گرایان و دخالت در امور داخلی این کشور، روابط تهران و الجزیره از سال ۱۳۷۲ به طور یکجانبه و از ناحیه دولت الجزایر قطع شد. سردی روابط ادامه یافت تا اینکه با روی کار آمدن «عبدالعزیز بوتفلیقه» به ریاست جمهوری این کشور رفته رفته مناسبات تهران و الجزیره رو به بهبود رفت و رئیس جمهور الجزایر تمایل خود را برای بهبود روابط با جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد.هم اکنون جمهوری اسلامی ایران در مرحله بازتعریف روابط خود و الجزایر قرار دارد.دو کشور قدرتمند جهان اسلام باید دوران بازخوانی مناسبات قبلی را پشت سرگذاشته و به دور از هرگونه وسواس بازدارنده و زمانبر،خود را برای پذیرش دورانی تازه و مملو از توفیقات دیپلماتیک دوجانبه آماده نمایند.در خصوص مناسبات دو جانبه ایران و الجزایر لازم است سه نکته مهم را مدنظر قرار دهیم:

۱) ایران و الجزایر به دلیل قرار گرفتن در دو منطقه مهم خلیج فارس و مدیترانه از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای ارتقای مناسبات و ایفای نقش کلیدی در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی برخوردارند. به عبارت دیگر،نقش ژئواستراتژیک تهران و الجزیره در خلیج فارس و مدیترانه بلاانکار است.این موقعیت ممتاز می تواند به وجه مشترک و نقطه اتکای برقراری رابطه دو کشور تبدیل شود.به عبارت بهتر،جفرافیا و استراتژی دو فاکتور برجسته ای هستند که ایران و الجزایر را در معادلات آسیا و آفریقا تاثیرگذار نموده اند.غرب نسبت به خلیج فارس و مدیترانه به عنوان دو روزنه نفوذ استراتژیک خود در جهان اسلام می نگرد.مسدود نمودن این دو روزنه به سوی ایالات متحده آمریکا و برخی کشورهای توسعه طلب اروپایی باید در دستور کار مشترک دو کشور ایران و الجزایر قرار گیرد.اساسا “تهران”و”الجزیره”در پروسه “مهار استراتژیک غرب”نقش موثری دارند و باید این نقش آفرینی خود را به نحوی مطلوب ایفا نمایند.

۲) ایده ایجاد سازمانی شبیه به اوپک که تولیدکنندگان گاز طبیعی در جهان را به دور خود جمع کند، در تاریخ ۲۹ ژانویه سال ۲۰۰۷ از سوی «آیت الله خامنه ای» رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران طی دیداری با «ایگور ایوانف» دبیر شورای امنیت روسیه در تهران مطرح شد. پس از آن اصطلاح «اوپک گازی» با انتشار مقاله‌ای در مجله معتبر «فایننشال تایمز» در ۱۳ نوامبر ۲۰۰۶، وارد واژگان سیاسی جهان شد. ایران بارها خواستار تبدیل مجمع صادرکنندگان گاز به سازمانی شبیه اوپک شده است .بوتفلیقه سال گذشته از پیشنهاد ایران حمایت کرد . سفر رئیس جمهور الجزایر به روسیه در روزهای پایانی بهمن و اوایل اسفند ۱۳۸۶، یک بار دیگر زمزمه های تشکیل «اوپک گازی» را شدت بخشید. این مسئله هنگامی قوت یافت که «عبدالعزیز بوتفلیقه» رئیس جمهور الجزایر در دیدار با «ولادیمیر پوتین» همتای روسی خود بر تشکیل سازمان کشورهای صادر کننده گاز (اوپک گازی) تاکید کرد و اذعان داشت که «کشورهای بزرگ صادر کننده گاز باید سیاست های کلی و اصولی خود را با یکدیگر هماهنگ کنند.»آمریکا و اروپا به شدت مخالف تشکیل این سازمان هستند و مدعی اند این سازمان تهدیدی جدی علیه امنیت جهانی انرژی به حساب می آید. الجزایر یکی از مهمترین صادرکنندگان گاز به اروپا به شمار می رود . ایده تشکیل اوپک گازی یک فرصت قابل توجه برای صادرکنندگان گاز به خصوص دو کشور ایران و الجزایر محسوب می شود که در صورت تشکیل آن ضمن ساماندهی به موضوع قیمت گذاری گاز،منافع کلانی را برای کشورهای تولید کننده و مصرف کننده در پی خواهد داشت.تشکیل اوپک گازی می تواند جریان انرژی در جهان را به ضرر غرب جابه جا نموده و نقش جهان اسلام و شرق را در برابر ناتو و غرب پررنگ تر سازد.

۳) تئوریزه کردن نگاه مشترک ایران و الجزایر در خصوص بحرانهای اساسی خاورمیانه بایددر دستور کار دو کشور قرار گیرد..حمایت ایران و الجزایر از ملت فلسطین و نوع نگاه این دو کشور نسبت به شیوه حل بحرانهای پایدار خاورمیانه نقاط اشتراک زیادی با یکدیگر دارد.ایران و الجزایر دو کشور مهم جهان اسلام هستند که از تلفیق و تجمیع قدرت آنها بایددر راستای حل و فصل معضلات این مجموعه استفاده نمود.همچنین دو کشور در مجموعه جنبش عدم تعهد نیز نقش آفرینی بارزی داشته اند.هم اکنون “محمود احمدی نژاد”و”عبدالعزیر بوتفلیقه”به عنوان روسای دو دولت آماده هستند بر عمق مناسبات در حال پیشرفت خود بیافزایند.همان گونه که اشاره شد،در مقطع فعلی باید با تکیه بر نقاط مشترک(که تعداد آنها زیاد است) و به کارگیری انبساط سیاسی در قبال الجزیره،زمینه را جهت تلفیق دو قدرت اسلامی آماده سازیم.در این صورت اتحاد استراتژیک و اقتصادی تهران و الجزیره دافع بسیاری از تهدیدات پیش روی جنبش عدم تعهد و جهان اسلام خواهد بود.

حنیف غفاری