برگی جدید در تاریخ اینترنت

نگاهی به پروژه فالکون در ایران

مشکلات حوزه تامین و توزیع پهنای باند ازابتدای ورود سرویس اینترنت به کشور در مجموعه مسائلی جای گرفت که بسیاری ازکارشناسان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات را به طور پیوسته به واکنش وادارکرد.این موضوع همچون توپی ازسوی شرکت ارتباطات زیرساخت به سوی شرکت های بخش خصوصی و برعکس پرتاب می شود و دراین بین کاربران نهایی تنها متضرران این مساله هستند.

اما مسوولان شرکت زیرساخت، افزایش درگاه های ورود پهنای باند به کشور وبهره برداری از پروژه فالکون را نویدی برای حل مشکلات کاربران ایرانی ازجمله قطعی های مکرر، سرعت پایین و دیگر مسائل دست به گریبان شبکه اینترنت کشورمی دانند. وزارت ارتباطات مدعی شد که با اجرای این پروژه دسترسی به شبکه اینترنت در کشور دربهترین وضعیت ممکن قرارمی گیرد و درنتیجه اگر مشکلی در این خصوص وجود داشته باشد، دولت را نباید مقصر دانست.

● فالکون چیست؟

فلگ به عنوان مجری پروژه فالکون با ۲۸هزارکیلومتر فیبر نوری یکی از بزرگترین شبکه های فیبرنوری زیردریایی جهان محسوب می شود. این شبکه، عضوی ازشبکه جهانی (RCOM) Reliance communicati بوده که دارای دو پروژه است.پروژه اول فلگ به FA.۱ معروف است که به صورت حلقه (LOOP) یا، با عبورازکشورهای انگلستان وفرانسه تا آمریکا امتداد می یابد. پروژه دوم شرکت فلگ به FEA یا FLAG Europe ASIA مشهور است که ازکشورانگلیس شروع وپس از عبور ازکشورهای اسپانیا، ایتالیا، مصر، اردن، عربستان، امارات، هند، تایلند، سنگاپور، هنگ کنگ، چین، کره جنوبی و ژاپن، ارتباطات مخابراتی اروپا را باکشورهای جنوب شرقی آسیا برقرارمی کند. به این ترتیب فلگ کشورهای آسیا، اروپا، وآمریکا را از طریق کابل های زیردریایی به یکدیگر متصل می کند.

شبکه فالکون نیز با عبور از دریای عمان و اتصال به کابل فلگ، بخشی از شبکه کابلی جهانی محسوب می شود که از سمت شرق به هند و از سمت غرب به مصر متصل می شود. کویت و عربستان سعودی با دو نقطه اتصال بین الملل، بحرین، قطر، دبی و عمان با دو نقطه، یمن با دو نقطه، سودان، مصر و هند با دو نقطه، سریلانکا و مالدیو با دو نقطه و همچنین ایران با دو نقطه اتصال بین الملل، ازجمله کشورهایی هستندکه از طریق شبکه فالکون به شبکه جهانی بین المللی اتصال پیدا کرده و در نهایت از طریق این شبکه جهانی به شبکه های بین المللی مثل فلگ، PCCW۳ و PCCW۴ متصل می شوند.گفته می شود این شبکه به صورت یکپارچه بوده و درمنطقه خاورمیانه، هفده کشور روی این پروژه سرمایه گذاری کرده و از آن استفاده می کنند.

● پیوند ایران به فالکون

پروژه فالکون نیز مانند سایر پروژه های مخابراتی از امروز و فردا کردن مسوولان وزارت ارتباطات بی نصیب نمانده است. محمد باقر ظهوری فر، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیر ساخت در نخستین روزهای سال ۸۶ اعلام کرد که پروژه فالکون ظرف سه ماه آینده در کشورمان، آماده بهره برداری خواهد بود که در صورت توافق های متقابل با فلگ، قرارداد نهایی مبادله خواهد شد. اما سرانجام پس از گذشت بیش از یک سال از وعده های مدیر عامل شرکت زیرساخت، این پروژه در ۸ بهمن ماه سال ۸۷ به صورت رسمی افتتاح شد.

شرکت ارتباطات زیرساخت به منظور تامین شبکه ارتباطی بین المللی خود توافقنامه قرارداد هزار میلیارد ریالی پروژه فیبر نوری فالکون را به امضا رساند و از این طریق شمار درگاه های بین المللی کشورمان را به ۱۱ ایستگاه افزایش داد.

تا پیش از اجرای پروژه فالکون، ظرفیت اینترنت کشور از کابل جاسک–فجیره(ایران– امارات) تامین می شد اما پس از بهره برداری فالکون برای نخستین بار، دو نقطه اتصال بین الملل در کشورمان ایجاد شد و ایران از طریق دو نقطه اتصال بین الملل چابهار و بندرعباس مستقیما به شبکه های جهانی بین المللی متصل شد. بر اساس توافقات صورت گرفته، شرکت ارتباطات زیرساخت، ۵۶ لینک STM۱ را برای ۱۵ سال از شرکت فلگ پیش خرید کرد، اما این قرارداد درحالی توسط مسوولان زیر ساخت به امضا رسید که در صورت نیاز کشورمان به افزایش ظرفیت، امکان خرید برای هر میزان ظرفیت مورد نیاز از طریق این شبکه فراهم باشد.

در همین حال مدیر عامل شرکت ارتباطات زیرساخت اعلام کرد که ظرفیت ۵۶ STM۱ کل ظرفیت فالکون نبوده بلکه پیش خرید اولیه برای فعال سازی این پروژه در کشورمان است و ایران می تواند به هر اندازه که نیاز دارد از این کابل استفاده کرده و ظرفیت خوبی را در اختیار گیرد. اما احمد پورنگ نیا معاون نگهداری و مدیریت شبکه ارتباطات زیرساخت با کامل دانستن پروژه فالکون در ایران معتقد است که در شرایط فعلی ایران نیازی به افزایش نقطه اتصال بین الملل ازطریق پروژه فالکون ندارد، اما هر چه تعداد نقاط بین الملل کشورافزایش یابد به نفع کشوراست.

وی می گوید که هنوز از تمامی ظرفیت فالکون استفاده نشده و در حدود ۳۰ STM۱ این پروژه فعال است که در صورت نیاز به لینک های ارتباطی به مرور زمان تعداد STM۱ها افزایش خواهد یافت. پورنگ نیا معتقد است پروژه فالکون این امکان را به ایران می دهد که تقاضای پهنای باند کشورهای همجوار خود را نیز بر طرف کند.

● مزایای فالکون

اجرای پروژه ای مانند فالکون یک ضرورت مهم در عرصه ارائه خدمات دسترسی به اینترنت در کشور است و عقد قرارداد آن برگی جدید در تاریخ شبکه اینترنت کشورمان محسوب می شود؛ به نحوی که مسوولان امیدوارند با اجرای این پروژه کشور ایران از محدودیتی که فقط به مسیر فیبر نوری جاسک- فجیره مربوط است، خارج شود. به این ترتیب امکان دسترسی کشورمان به بزرگراه های ارتباطی بین المللی در کشورهایی که دارای نقاط اتصال مشترک هستند فراهم می شود و با توجه به end-to-end بودن سرویس ها در پروژه فلگ و عدم پرداخت هزینه های اضافی تا نقاط انتهایی، هزینه دسترسی به اینترنت در کشور کاهش می یابد.

از جمله مزایای اقتصادی این قرارداد، امکان کسب درآمد از طریق ترانزیت یا فروش پهنای باند به کشورهای همسایه و یا کشورهای آسیای میانه است.

در حال حاضر اغلب کشورهای همسایه از طریق مسیرهای فیبر نوری به شبکه زیرساخت متصل هستند، بدین ترتیب کشورهای آسیای میانه می توانند از طریق اتصال فیبر نوری با نزدیک ترین نقطه مرزی ایران به کشورها و شبکه های جهانی اطراف کشورمان متصل شوند. ازسویی دیگرایران در مرکز منطقه ای همجوار با ۱۵کشور با بیش از ۳۵۰میلیون نفر جمعیت قراردارد و به همین دلیل از نظر جغرافیایی، موقعیت مناسبی برای تبدیل شدن به مرکز ارتباطی منطقه دارد. در همین حال محمد باقر ظهوری فر، مدیر عامل شرکت ارتباطات زیرساخت، کسب درآمد از طریق ترانزیت یا فروش پهنای باند به کشورهای همسایه و یا کشورهای آسیای میانه را که در حال حاضر از طریق مسیرهای فیبر نوری کشورهای همسایه به شبکه زیرساخت متصل هستند، ازجمله مزایای این پروژه می داند و معتقد است کشورهای آسیای میانه می توانند از طریق اتصال فیبر نوری با نزدیک ترین نقطه مرزی ایران به کشورها و شبکه های جهانی اطراف ایران متصل شوند.

وی تامین نیازها وکاهش هزینه های ارتباطی، درآمد ارزی از محل فروش پهنای باند و هزینه نگهداری ایستگاه ها و افزایش ضریب امنیتی ارتباطات کشور را از دیگرمزایای گسترش و توسعه ارتباطات بین المللی عنوان می کند. غلامرضا کشت گر معاون شرکت ارتباطات زیرساخت هدف از این پروژه را پاسخگویی به نیازمندی های ارتباطی کشور و فراهم آوردن امکانات جهت ارائه سرویس های مختلف ارتباطات سیار، ثابت، دیتا، بخش خصوصی، نظامی و بانکداری الکترونیکی دانست. به گفته وی لایه ای شدن شبکه، هوشمندی شبکه در بازیابی و حفاظت از ترافیک ها، ارائه SLA، پشتیبانی هوشمند از ترافیک های دیتا، هوشمندی در مدیریت پهنای باند در لایه انتقال و سیستم مدیریت شبکه یکپارچه و شبکه همزمانی، از جمله رویکردهای ایران برای پیوستن به شبکه فالکون محسوب می شود.

در همین حال شری پوینت جرج، مدیر عامل شرکت فالکون، ایران را از نخستین کشورهای منطقه می داند که از مزایای برقراری ارتباط از طریق فالکون مطلع هستند.

به گفته وی ظرفیت Multi terabit شبکه فالکون نیازهای ۲۵ سال آتی ایران را تامین می کند و به این شکل تمام مراکز آموزشی در ایران می توانند با دانشگاه ها و برنامه های آموزش الکترونیکی با دورترین مناطق روستایی ارتباط برقرار کنند.

پوینت جرج از گسترش شبکه جهانی فالکون خبر داد واعلام کرد با استفاده ازگسترش سیستم کابلی درمنطقه مدیترانه بین مصر و فرانسه، کشورهای بیشتری به این شبکه متصل خواهند شد. او زمان آماده شدن این سیستم برای ارائه خدمات را اواخر سال ۲۰۰۹ اعلام کرد.

● فالکون، ترسیم آینده روشن برای اینترنت

اما سوالی که هنوز از نظر کارشناسان و منقدان دور نمانده این است که قرارداد فالکون که در حدود یک هزارمیلیارد ریال برای دولت تمام شده، تا چه اندازه توانسته مشکلات شبکه اینترنت را در کشور برطرف کند؟ آیا توانسته سرعت ایران را در زمینه احاطه به فناوری اطلاعات و ارتباطات افزایش دهد؟ شکی نیست که اجرای پروژه ای مانند فالکون یک ضرورت مهم درعرصه ارائه خدمات دسترسی به اینترنت در کشور به حساب می آید و در نتیجه با انعقاد این قرارداد توسط دولت می توان آینده روشنی را برای اینترنت کشور ترسیم کرد، اما با این حال به دلیل ساختار غیراصولی بازار و انحصار دولت در آن، فالکون نیز نتوانسته راهبردی اساسی برای رفع معضلات کاربران ایرانی باشد. به باور برخی کارشناسان پروژه فالکون تاثیر چشمگیری بر کیفیت و سرعت دسترسی کاربران ایرانی به شبکه جهانی نگذاشته، چرا که انتظار می رفت پس از اجرای فالکون و اتصال ایران به شبکه فلگ، کیفیت و سرعت خدمات دریافتی شرکت های ارائه دهنده خدمات اینترنت(ISP) اززیرساخت افزایش یابد و درعمل خدمات دسترسی قابل قبولی به کاربران نهایی ارائه شود.

اما این اتفاق هنوز به وقوع نپیوسته و مشترکان اینترنت کماکان با آنچه که تحت عنوان اینترنت پرسرعت دریافت می کنند، مشکل دارند و ناراضی هستند. در همین حال دولت نیز در تلاش است تا بخش خصوصی را به عنوان عامل اصلی این مشکل معرفی کند و با القای این موضوع که بخش خصوصی کم فروش و ناتوان است، بازار آینده مخابرات ایران را در حوزه اینترنت ترسیم کند.

به اعتقاد پورنگ نیا افزایش یا کاهش سرعت اینترنت ارتباطی به بهره برداری از فالکون در کشور ندارد و این پروژه می تواند در رفع مشکل ظرفیت پهنای باند تاثیرگذار باشد. او معتقد است که فالکون امکان تامین تقاضای درخواست کنندگان پهنای باند را در کوتاه ترین زمان داراست. به گفته وی افزایش سرعت اینترنت به قوانین داخلی کشور برمی گردد و درصورت تصویب قوانین لازم در این حوزه، با تامین پهنای باند شرکت ها بر سرعت شبکه اینترنت نیز افزوده می شود. اما محمد صالح نجف زاده کارشناسICT معتقد است در شرایطی که براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی تنها بخش دولتی یعنی شرکت مخابرات و شرکت ارتباطات زیرساخت وظیفه تهیه و تامین پهنای باند اینترنتی را در اختیار دارند و حضور بخش خصوصی دراین میان نادیده گرفته شده، حتی پروژه ای همانند فالکون نیز نمی تواند گره از مشکلات شبکه اینترنت کشور بگشاید.

وی می گوید برای شکستن انحصار توزیع پهنای باند تنها توسط یک ارگان و ایجاد یک بازار رقابتی، باید اجازه ورود مستقیم بخش خصوصی به این حوزه فراهم شود و مخابرات یا شرکت زیرساخت تنها شرایط ورود پهنای باند به کشور را فراهم کنند. به اعتقاد نجف زاده بخش خصوصی با انحصار مطلق این بخش در زمینه توزیع پهنای باند موافق نیست، بلکه انتظاربخش خصوصی از دولت این است که با توجه به سیاست های اصل ۴۴، تنها با نگاه نظارتی و حاکمیتی اجازه فعالیت را به بخش خصوصی بدهد تا آنها با توجه به امکانات موجود فضا را رقابتی کرده و در نتیجه قیمت را کاهش و کیفیت خدمات را افزایش دهد.

● سخن آخر

حضور ایران در فالکون یکی از فرصت های پیش روی کشورمان در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات است که انتظار می رود مسوولان وزارت ICT از آن در جهت اعتلا و استقلال کشور استفاده کنند. ایران باید از جایگاه خود به عنوان یک مصرف کننده صرف که پهنای باند مورد نیاز کشور را برای ۱۵ سال آینده وبا قیمت گزاف پیش خرید کرده، خارج شود و با توجه به توانایی هایی که در این حوزه دارد، جایگاه اصلی در این شاهراه را به دست بیاورد.

این اتفاق میسر نخواهد شد مگر با حضور بخش خصوصی در کنار دولت. باید به این بخش اجازه داده شود که با مشارکت با دولت از تمام مزایای اتصال به شبکه بین المللی، چون اتصال به شاهراه ارتباطی جهانی، امکان تهیه پهنای باند با قیمت مناسب تر و بالا رفتن اعتماد و اطمینان دیگر کشورها برخوردار شود. باید توجه داشت که ایران با توجه به توانایی هایی که در این حوزه دارد می تواند جایگاه اصلی این شاهراه را از آن خود کند.

نویسنده: هانیه حبیبی