نوروز در بروجرد

نوروز در منطقه بروجرد همانند سایر مناطق کشور از مقام و اهمیت بالایی برخوردار است و بروجردی ها این آئین باستانی برا با شکوه تمام برپا می دارند

● استقبال از نوروز:

نوروز در منطقه بروجرد همانند سایر مناطق کشور از مقام و اهمیت بالایی برخوردار است و بروجردی ها این آئین باستانی برا با شکوه تمام برپا می دارند. با شروع اسفند ماه، خریدهای شب عید آغاز می شود و جمعیت شهری و روستایی زیادی هر روزه در خیابانهای اصلی شهر تردد می کنند که باعث راهبندان و آشفتگی خیابانها و پیاده روها می شود. دستفروشان فرصت را غنیمت شمرده و بساط خود را در خیابانها می گسترانند. بازار بروجرد در این ماه به شدت فعال است و شیرینی، آجیل، مواد غذایی و رخت عید مهمترین کالاهایی هستند که به فروش می روند. با نزدیک شدن به شب عید بر شلوغی بازار افزوده می شود به نحوی که معمولا در چند روز آخر سال خیابانهای منتهی به بازار بروجرد نظیر جعفری، خیام و صفا کاملا توسط دستفروشان مسدود می شوند و تردد ماشین در این مسیرها ممنوع می شود. این بازار تا چند دقیقه مانده به آغاز سال نو همچنان پابرجاست و بعد از تحویل سال نو به یکباره برچیده می شود. طبیعت بروجرد به گونه ای است که در نیمه دوم اسفند و نیز سراسر فروردین بارندگی فراوانی دارد. به همین روی ممکن است گاه بارش شدید باران موجب بر هم خوردن موقتی بازار شب عید، کند شدن دید و بازدیدها و یا ناتمام ماندن تفریح سیزده بدر شود. بروجردی ها علاقه زیادی به گذراندن تعطیلات نوروزی در شهر خود دارند و معمولا سفر به دیگر مناطق را به زمان دیگری موکول می کنند.

گردگیری یا خانه تکانی معروف به گرتوئه معمولا از اوایل اسفند شروع می شود و یک هفته مانده به عید به پایان می رسد. معمولا هر خانواده یک یا دو هفته با گردگیری خانه مشغول است. در این زمان فرشها، پرده ها و لباسها را برای نظافت به فرش شویی ها و خشک شویی ها می دهند و یا آنها را در خانه می شویند. وجود فرشهای رنگارنگ آویخته از بامها، جلوه زیبایی به خیابانهای شهر می دهد. گردگیری به نوعی همراه با بازیابی مواد بی مصرف است و خانواده ها به این ترتیب خانه تکانی واقعی انجام می دهند.

● سمنوپزان:

سمنو یک خوراکی شیرین ایرانی است که از جوانه گندم تهیه می شود و یکی از عناصر اصلی سفره هفت سین نوروز ایرانی هاست. بروجردیها در تهیه سمنو مهارت ویژه دارند و سمنوی بروجرد از کیفیت بالا و طعم و رنگ مطبوعی برخوردار است. معمولا با شروع اسفند بسیاری خانواده ها اقدام به رویاندن جوانه های گندم می کنند و سپس در یکی دو هفته آخر سال شروع به پختن سمنو می کنند. تهیه سمنو و فروش آن، یکی از مشاغل رایج در بروجرد در هفته های آخر سال است و تعدادی از خانواده ها بطور سنتی این حرفه موقت را هر ساله ادامه می دهند. در سالهای اخیر و با سهولت یافتن حمل و نقل، سمنو فروشان بروجرد دامنه فعالیت خود را گسترش داده اند و شهرهای بزرگ کشور بویژه تهران، اهواز و اصفهان شاهد حضور سمنو فروشهای بروجردی هستند. با توجه به قیمت ارزان و کیفیت سمنوی بروجرد، مردم دیگر شهرها نیز استقبال خوبی از آن به عمل می آورند و بدین ترتیب باید گفت که سمنوی بروجرد دارای شهرت ملی شده است.

سمنوپزان یا مراسم تهیه و پختن سمنو در گذشته با آداب بومی و مذهبی همراه بوده و نوعی قداست خاص داشته است. مثلا برای پختن سمنو همانند سایر آشهای نذری، زنان بصورت گروهی همکاری کرده و با ذکر دعا و صلوات دیگ سمنو را کنترل می کردند و با پاروی مخصوص، آن را هم می زدند. همچنین در گذشته سعی می شد تا از آب باران برای تهیه سمنو استفاده شود. کار پختن سمنو عموما در شب انجام می شود و تا سپیده دم، دیگ سمنوی داغ آماده شده است.

اگر سمنو برای نذری و هدیه باشد در بامداد، آن را در کاسه های کوچک ریخته و بین همسایه ها و حاضران توزیع می کنند. اگر برای فروش باشد مرد خانواده و یا پسران بزرگ وی، دیگهای سمنو را بر گُرده گاری دستی می گذارند (درگذشته لانجینهای کوچکتر را بر سر می گذاشتند) و با روان شدن در کوچه پس کوچه های شهر یا بازار و مراکز خرید، سمنوی تازه خود را به فروش می رسانند. مردم نیز بسته به میزان علاقه ای که به سمنو دارند ظرفی کوچک یا بزرگ از آن را خریده و به خانه می برند. به هرحال ظرف کوچکی از سمنو بصورت جداگانه برای زینت بخشیدن به سفره هفت سین نگهداری می شود.

● سبزه گیری:

معمولا از دو هفته مانده به عید، بسیاری خانواده ها شروع به گرفتن سبزه می کنند. برخی رسم دارند تعداد زیادی سبزه برویانند و به اقوام و دوستان خود هدیه دهند. سبزه نوروزی عمدتا از گندم، عدس و ماش تهیه می شود. دو نوع رایج سبزه گرفتن یکی استفاده از سینی است (برای گندم مناسب است) و دیگری استفاده از کوزه سفالین که این یکی کار بیشتری می برد. یکی دو روز مانده به نوروز سبزه ها را برای هدیه به خانه همسایه و اقوام می برند. سبزه پای ثابت سفره هفت سین است و عموما تا سیزده بدر نگاه داشته می شود و در این روز به طبیعت باز گردانده می شود. به این ترتیب که یا به رودخانه ای انداخته می شود و یا در جایی کاشته می شود. هر چند ظاهرا این کار برای رفع نحوست انجام می گیرد اما فلسفه واقعی آن قدردانی از طبیعت و کمک به احیای طبیعت است.

● چهارشنبه سوری:

چهارشنبه سوری یکی از بخشهای آغازین جشنهای نوروزی ایرانیان است که قرنهاست جایگاه خود را در میان ایرانیان اعم از مسلمان و غیر مسلمان حفظ کرده است. هرچند بی مبالاتی و بی دقتی برخی جوانان و نوجوانان در استفاده از ترقه و مواد آتش زا، موجب تلخکامی خانواده ها و در خطر افتادن این مراسم شده، اما با دقت بیشتر و بازبینی این مراسم باستانی می توان به ماهیت حقیقی آن پی برد و با تاکید بر جنبه های مثبت آن، مانع از زوال یا دگرگونی این سنت فرهنگی شد.

چهارشنبه سوری یكی از مهمترین جشنهای دوران ایران باستان است كه در آخرین چهارشنبه‌ی هر سال برگزار می ‌شود. قدمت چهارشنبه سوری دست کم به دوره ساسانیان می رسد و از آن به عنوان جشن اتحاد از آن یاد می‌كنند، چرا كه ابعاد متعدد انسانی این جشن كه جامعه آن روزگار را به سوی نیكبختی رهنمون می‌شده، جملگی به یك پیام مشترك منجر شده كه همان ارتقای روحیه‌ی اتحاد و نوع دوستی بوده است. این جشن با آمدن حاجی فیروز كه یكی از قدیمی‌ترین شخصیتهای نمایش شادی آور بوده است آغاز می شده است. حاجی فیروز درست ۱۰ روز قبل از آمدن عید نوروز با صورتی سیاه شده و لباسی قرمز در بین مردم حاضر می‌شده است. سپس همه با جشنی دور هم جمع می‌شدند خارها و گیاهان هرز زمین را كنده و زمین منطقه را آماده باروری می‌كردند و زباله‌ها را نیز صبح چهارشنبه از كوچه و خیابان جمع می‌كردند و شب همراه با خارها و بوته‌ها می‌سوزاندند. به همین خاطر چهارشنبه سوری افزون به جشن اتحاد چشن پاكسازی محیط زیست هم بوده است. در واقع یكی از پیامهای این جشن این است كه بسوزانید و نابود كنید خارها را، و خارهای نفستان و زشتی‌ها و پلیدی‌های سال كهنه را (۱).

---