چگونه کیهان نورد شدم

خاطرات خواندنی ویکتور گارباتکو, یکی از پیشتازان فضا

این روزها دیگر همه شغلی به نام کیهان‌نوردی یا همان فضانوردی را خوب می‌شناسند و با سختی‌ها و لذت‌های آن آشنا هستند. اگر شما امروز قصد فضانورد شدن داشته باشید راه‌های بی‌شماری پیش رویتان قرار دارد، اما اگر به ۵۰ یا ۶۰ سال پیش برگردیم مردم اصلا نمی‌دانستند فضانوردی چه هست. من که سال‌ها فرصت دوستی با کیهان‌نوردان درجه یک شوروی سابق را داشته‌ام از خیلی از آنها درباره چگونگی فضانورد شدنشان سوالاتی پرسیده‌ام که به نظرم یکی از شیرین‌ترین پاسخ‌ها، متنی است که در ادامه خواهید خواند.

ویکتور گارباتکو یکی از پیشتازان فضاست. او از گروهی به شمار می‌رود که گاگارین هم در آن عضو بود یعنی نخستین کیهان‌نوردان شوروی سابق. او با وجود سن بالا، توانسته است سلامتی خود را کاملا حفظ کند و سرحال و با نشاط همچنان در محافل علمی و دانشگاهی فعالیت داشته باشد. سال قبل از او دعوت کردم به ایران بیاید و او هم پذیرفت که یک هفته‌ای در کشور ما مهمان ماهنامه آسمان شب باشد.

زمانی که او و ۱۹ نفر دیگر ازجمله گاگارین برای سفر به فضا انتخاب شدند، هنوز ذهنیت درستی در دنیا، از شغلی به اسم فضانوردی وجود نداشت. به همین دلیل وقتی آزمایش‌های پزشکی روی این گروه انجام می‌شد، آنها خودشان هم نمی‌دانستند قضیه از چه قرار است. گارباتکو در مورد آن دوره می‌گوید: سال ۱۹۵۹ رئیس بخشی که در آنجا کار می‌کردم مرا به دفترش احضار کرد و گفت باید برای معاینه پزشکی، خودم را به بیمارستان ارتش معرفی کنم. خیلی تعجب کردم چون من در آن موقع جزو فعال‌ترین و سالم‌ترین خلبان‌ها بودم. در بیمارستان مرا خیلی دقیق معاینه کردند. مدتی بعد، یک بار دیگر به دفتر فرمانده احضار شدم و به من گفتند باید خودم را به بیمارستان نیروی هوایی در مسکو معرفی کنم. در آنجا هم معاینه شدم. چند روز بعد به من اطلاع دادند برای معاینه دقیق‌تر باید در بیمارستان بستری شوم. من دلیل این همه بررسی را نمی‌دانستم. در اتاقی که بستری بودم با ستوان جوان و خوش چهره‌ای هم اتاق و آشنا شدم که خودش را این طور معرفی کرد: یوری الکسیویچ گاگارین!

کم‌کم تعداد ما زیادتر شد و بالاخره یک روز، اتوبوسی جلوی در بیمارستان ایستاد و به ما گفتند سوار آن شویم. ما ۲۰ نفر بودیم. ما را به یک پادگان نظامی بردند. همه ما را به اتاقی راهنمایی کردند و پس از چند دقیقه، چهار نفر از افسران بلند پایه وارد شدند و پشت میز و روبه‌روی ما نشستند. یکی از آنها شروع به صحبت کرد و خطاب به ما گفت: شما برای پرواز با یک دستگاه جدید بلند پرواز انتخاب شده‌اید. این پرواز می‌تواند خطرناک باشد به همین دلیل لازم است شما خودتان انتخاب کنید که آیا علاقه‌مند به این کار هستید یا نه.

همه ما بلافاصله جواب مثبت دادیم. آنها به ما تبریک گفتند و اعلام کردند فرم‌های مربوطه را پر کنیم. زیر قسمتی از این فرم‌ها، به عنوان نکته مهم، خط کشیده شده بود:

از این لحظه، تمام اطلاعاتی که به شما داده می‌شود جنبه کاملا سری دارد و حق ندارید درباره آن با هیچ کس صحبت کنید.

چند روز بعد ما فهمیدیم که «وسیله جدید بلند پرواز» که به ما درباره آن گفته بودند، نه هواپیما بلکه یک ناو فضایی خواهد بود. به این ترتیب سال ۱۹۶۰ توانستم آزمون‌های گوناگون و سخت فضانوردی را پشت‌سر گذاشته و از بین چند هزار نفر، یکی از آن ۲۰ نفری باشم که برای سفر به فضا انتخاب شدند.

● درباره ویکتور گارباتکو

ویکتور گورباتکو ۱۳ آذر (دسامبر) ۱۳۱۳ خورشیدی در کراسنادار روسیه به دنیا آمد. سال ۱۳۳۱ وارد مدرسه هوانوردی روستف شد و سال ۱۳۳۵ فارغ‌التحصیل شده و به نیروی هوایی شوروی پیوست.

وی توانست امتحان‌های گوناگون علمی و عملی را پشت‌سر گذاشته و از بین چند هزار نفر، یکی از ۲۰ نفری باشد که برای فضانورد شدن انتخاب شدند و اینچنین شد که دوره ۹ ساله آزمون‌ها و تمرین‌های سخت او آغاز شد.

سال ۱۳۴۸ خورشیدی گارباتکو اولین پرواز خود را با سایوز ۷ همراه ولکف و فیلیپچنکو به مدت ۱۱۸ ساعت و ۴۲ دقیقه انجام داد. سفر بعدی وی با سایوز ۲۴ به همراه گلازکف سال ۱۳۵۶ انجام شد که ۴۲۵ ساعت و ۲۳ دقیقه طول کشید. گورباتکو و همسفرش طی این مدت در سالیوت ـ ۵ به پژوهش مشغول بودند. سومین ماموریت فضایی وی با سایوز ۳۷ دوم مرداد ۱۳۵۹ آغاز شد. در این پرواز، فام توآن کیهان‌نورد ویتنامی وی را همراهی می‌کرد. سفر این دو در مدار زمین ۱۸۸ ساعت و ۴۲ دقیقه به طول انجامید.