نگاهی نوین به سلامت

سلامت اجزای بسیاری دارد جسمی, روانی, معنوی, اجتماعی, عقلانی و محیطی توسعه نوآوری در سلامت نیازمند رویكردی همه جانبه است كه به سلامت فرد به عنوان یك كل و نه به صورت بخش به بخش نگاه كند

سلامت با ساده‌ترین تعریف، به معنی سالم‌بودن ازنظر بدن، ذهن و روح است. سازمان جهانی بهداشت، سلامت را به‌عنوان <نه فقط فقدان بیماری یا معلولیت> بلكه <حالت كامل سلامت جسمی، روانی و اجتماعی> می‌داند. سلامت فرآیند كشف، به كارگیری و محافظت از تمام منابع در درون بدن، ذهن، روح، خانواده‌ها، جوامع و محیط مان است.

سلامت اجزای بسیاری دارد: جسمی، روانی، معنوی، اجتماعی، عقلانی و محیطی. توسعه نوآوری در سلامت نیازمند رویكردی همه جانبه است كه به سلامت فرد به عنوان یك كل و نه به‌صورت بخش به بخش نگاه كند. تعریف شما از سلامت ممكن است شامل اجزای مختلفی باشد اما همه ما در این نكته شریك هستیم كه سلامت شامل حداقل چند مورد زیر می‌باشد:

▪ برخورداری از نگاه مثبت و ایده‌آل

▪ احساس كنترل استرس و نگرانی‌ها؛ زمان آرامش

▪ انرژی و نیروی مثبت زندگی؛ رهایی از درد یا بیماری جدی

▪ دوستان و خانواده حامی و ارتباط صمیمی و اغناكننده با كسی كه دوستش داریم

▪ یك شغل ارضاكننده ازنظر شخصی

▪ یك محیط پاك و سالم

در حال حاضر كشورهای مختلف در حال تلاش برای دستیابی به حالت مطلوب از سلامت هستند كه به‌عنوان خوب‌بودن شناخته می‌شود. رفاه به معنای زندگی با هدف و خوشایند یا به‌صورت خاص‌تر، انتخاب آزادانه‌ از شیوه‌ای از زندگی است كه ازطریق مسوولیت فردی و توان مطلوب جسمی، روانی و معنوی ایجاد می‌شود. رفاه به معنی بیش از مریض نبودن است؛ هدف از آن برداشتن گام‌هایی برای پیشگیری از بیماری و هدایت به سمت برخورداری از یك زندگی غنی‌تر، متعادل‌تر و اقناع‌كننده است.

با توجه به اینكه آسایش جسمی برای سلامت ضروری است، واژه خوب‌بودن كه توسط متخصصین سلامت به كار می‌رود، معنی وسیع‌تری دارد. برای درك این مساله كه چگونه مفاهیم خوب بودن و سلامت با یكدیگر جفت و جور می‌شود، به گیربكس اتومبیل فكر كنید: داشتن بیماری (كسالت و ناخوشی) مانند دنده عقب است؛ فقدان بیماری (سلامت) دنده را در حالت خاص قرار می‌دهد؛ اما تغییرات مثبت سلامت (خوب بودن و صحت) شما را رو به جلو حركت می‌دهد. هنگامی كه تمام شیوه زندگی شما سرشار از رفتارهای تقویت‌‌كننده و مرتبط با سلامت باشد، در این صورت با دنده سبك حركت كرده‌اید و به سرعت به بالا رسیده و به كل تندرستی دست یافته‌اید.

● سلامت جسمی

در یك سمت، مرگ زودرس و غیر ضرور و در انتهای دیگر، تندرستی مطلوب است كه احساس می‌كنید به بهترین شكل كارها را انجام می‌دهید. در وسط، افرادی هستند كه نه آن‌قدر بیمارند كه نیاز به توجه پزشكی داشته باشند و نه به اندازه كافی خوب هستند كه هر روز با میل و رغبت زندگی نمایند. ما باید برای جستجوی سلامت مطلوب جسمی، گام‌های مثبت را به سوی سلامت و دوری از بیماری برداریم. ما باید بدن‌هایمان را به‌طور مغذی تغذیه نموده، آن را با برنامه منظم به تحرك واداریم، از رفتارها و مواد مضر اجتناب كنیم، مراقب علایم اولیه بیماری بوده و خودمان را در برابر حوادث و سوانح محافظت نماییم.

● سلامت روانی

سلامت روانی نیز مانند تندرستی جسمی، بیش از فقط فقدان مشكلات یا بیماری بوده و اشاره به حالات عاطفی و روانی در قبال احساسات و تفكرات ما دارد. ضمنا آگاهی و پذیرش حیطه وسیعی از احساسات خود و سایرین، توانایی در ابراز عواطف، فعالیت به‌طور مستقل و سازگاری و انطباق با چالش‌های ناشی از عوامل استرس‌زای روزانه را در بر دارد.

● سلامت معنوی

معنوی بودن به معنی باور به نظم كائنات و قدرت فراتری است كه اهمیت چشمگیرتری را به زندگی فرد می‌دهد. افرادی كه ازنظر معنوی سالم هستند هدف اساسی خودشان را در زندگی مشخص نموده‌اند؛ هدف آنها این است كه یاد بگیرند چگونه عشق، لذت، صلح و آرامش و كار را تجربه نمایند؛ و به خودشان و سایرین كمك كنند تا تمام استعدادهایشان باور شود؛ خودشان را در <توجه به سایرین، بخشش و رفع نیازهای سایر مردم حتی قبل از توجه به خود>، دیده و به تكامل معنوی <معنی جدیدی از زندگی ناشی اتصال به حقیقی بزرگ‌تر برسند.> متخصصین بهداشت متوجه اهمیت و قدرت سلامت معنوی در مبارزه با بیماری‌ها شده‌اند و تحقیقات اخیر حاكی از آن است كه <دینداری فطری و حقیقی>، نقش مهمی در درمان افسردگی و پیشگیری از آن در بیماران بستری شده در بیمارستان‌ها دارد.

● سلامت اجتماعی

سلامت اجتماعی اشاره به توانایی در تقابل موِثر با سایر مردم و محیط اجتماعی، توسعه رضایت در ارتباطات بین فردی و ایفای نقش‌های اجتماعی دارد. سلامت اجتماعی شامل مشاركت و همكاری با جامعه، زندگی متعادل با سایر افراد، توسعه ارتباطات مثبت و مستقل با سایرین و سلامت جنسی است.

مطالعات و تحقیقات نشان می‌دهند كه انزوای اجتماعی موجب افزایش خطر بیماری و در نهایت مرگ می‌شود. در یك مطالعه كاربردی در بین ۴۷۲۵ زن و مرد در كالیفرنیا، میزان مرگ و میر افراد <تنها> نسبت به كسانی كه دارای روابط خوب اجتماعی بودند، دو برابر بود. در سایر تحقیقات ارتباط انزوای اجتماعی با خطر مرگ بر اثر حمله قلبی مشاهده شده. مطالعه در بین ۱۳۶۸ بیمار مجرد نشان داد كه میزان مرگ در این افراد، سه برابر بیش از افراد متاهل بود.

بیماران مبتلا به حمله قلبی اگر بدانند كه كمك كافی روزانه از سوی اقوام، خانواده و یا دوست‌شان دریافت می‌دارند، در این صورت شانس بیشتری برای بقا دارند. در یك مطالعه بین ۲۷۶ داوطلب سالم، كسانی كه دارای روابط اجتماعی مختلف (با همسران، دوستان، اعضای خانواده، همكاران و اعضای گروه‌های اجتماعی) بودند، پس از در معرض ویروس قرارگرفتن كمتر احتمال ابتلا به سرماخوردگی را نسبت به كسانی كه از كمترین روابط اجتماعی برخوردار بودند، نشان دادند.

مربیان بهداشت و كارشناسان آموزش سلامت در حال حاضر، تاكید بیشتری بر مساله سلامت اجتماعی در ابعاد مختلف آن نموده و به مساله ارتباط درونی بین سلامت فرد و سلامت جامعه و محیط، توجه دارند. این تغییر در دیدگاه و دورنما موجب مطرح‌شدن تاكید جدیدی بر موضوع ارتقای سلامت شده كه با ایجاد دانش و مهارت در بین افراد و اصلاح محیط‌شان به منظور تقویت شیوه‌های زندگی سالم‌تر، به تقویت سلامت می‌پردازد.

● سلامت عقلانی (ذهنی)

مغز تنها عضوی است كه قادر به خودآگاهی است. شما هر روز از ذهن‌تان برای جمع‌آوری، پردازش و اقدام در قبال اطلاعات، استفاده می‌كنید؛ با توجه به ارزش‌هایتان فكر كرده؛ و تصمیم‌گیری نموده، هدف‌ها را تعیین و متوجه می‌شوید كه چگونه یك مشكل یا چالش را مهار كنید. سلامت عقلانی اشاره به توانایی شما در تفكر و یادگیری از تجربه زندگی، میزان استقبال‌تان از ایده‌های جدید و ظرفیت‌تان برای زیر سوال‌بردن و ارزشیابی اطلاعات دارد. شما در طول زندگی‌تان، مهارت‌های تفكر انتقادی ازجمله در ارزشیابی اطلاعات بهداشتی برای حفاظت از تندرستی خود را افزایش می‌دهید.جزو مهم دیگر از سلامت عقلانی، <هوش عاطفی> است.

● سلامت محیطی

شما در یك مكان فیزیكی واجتماعی زندگی می‌كنید كه می‌تواند بر هر جنبه از سلامت‌تان تاثیر گذارد. سلامت محیطی اشاره به تاثیری دارد كه دنیای شما بر تندرستی‌تان دارد و به معنی حفاظت از خودتان در برابر خطرات موجود در هوا، آب و خاك و محصولاتی است كه از آن استفاده می‌كنید.

سعید پارسی‌نیا

كارشناس ارشد آموزش سلا‌مت از آمریكا