ای خدای سبز

در سفره هفت سین نیز, نهادن ظرفی آب ضروری است چراكه اعتقاد بر آن بوده كه وجود آن باعث خیر و بركت و فراوانی آب و گیاه در آن سال خواهد شد

از اسفندماه‌ كه‌ می‌ گذرد ولوله‌ برای‌ برپایی‌ جشن‌ نوروز دغدغه‌یی‌ همگانی‌ است‌ كه‌ با خانه‌ تكانی‌ عید كه‌ این‌ روزها مرسوم‌ است‌ و خرید لباس‌ آغاز می‌گردد. شهرها رنگی‌ دیگر به‌ خود می‌گیرند و خیابانها مملو از مردمی‌ است‌ كه‌ بدون‌ عصبانیت‌ به‌ همدیگر تنه‌ می‌زنند تا راه‌ خود را در دل‌ جمعیت‌ بازكرده‌ و به‌ سوی‌ مقصد خود بروند. اگر صدای‌ جیك‌ جیك‌ گنجشك‌ها و جوانه‌های‌ سبز درختها و تك‌ و توك‌ شكوفه‌هایی‌ را كه‌ زیبایی‌ خود را به‌ رخ‌ می‌كشند در نظر بگیریم‌ می‌توانیم‌ بگوییم‌ كه‌ در آستانه‌ زنده‌ شدن‌ دوباره‌ طبیعت‌ و رستاخیز بهاری‌ هستیم‌، اما جشنی‌ كه‌ ریشه‌ در فرهنگ‌ اصیل‌ ما ایرانی‌ها دارد و امروزه‌ پس‌ از گذار از فراز و نشیب‌ اعصار، برای‌ ما به‌ یادگار مانده‌، گرچه‌ نسبت‌ به‌ شكل‌ ابتدایی‌ خود تغییراتی‌ داشته‌ اما در اساس‌ خود تغییر نپذیرفته‌ است‌.

چند روز مانده‌ به‌ نوروز، مراسم‌ چهارشنبه‌سوری‌ كه‌ مراسم‌ روشن‌ كردن‌ آتش‌ است‌، در آخرین‌ سه‌شنبه‌ سال‌ در هنگام‌ غروب‌ برگزار می‌گردد. در این‌ مراسم‌، بوته‌هایی‌ برای‌ روشن‌ كردن‌ آتش‌ جمع‌ آوری‌ می‌ كنند و در حیاط‌ خانه‌ها یا در كوچه‌ها می‌چینند و در هنگام‌ غروب‌ خورشید بوته‌ ها را روشن‌ كرده‌ و مردم‌ از روی‌ این‌ بوته‌ های‌ افروخته‌، می‌ پرند و آواز معروف‌:

«زردی‌ من‌ از تو سرخی‌ تو از من‌» را به‌ نیت‌ سلامتی‌ می‌خوانند.

از مراسمی‌ كه‌ برای‌ جشن‌ شب‌ سوری‌ برگزار می‌شود، فالگوش‌ ایستادن‌ نیز رسمی‌ بوده‌ كه‌ امروزه‌ هم‌ برگزار می‌ گردد و هر كس‌ كه‌ نیتی‌ دارد در گوشه‌یی‌ می‌ایستد و به‌ سخنان‌ عابرین‌ گوش‌ می‌دهد و منطبق‌ بر نیت‌ خود، حرف‌های‌ آنها را تعبیر می‌كند. یا به‌ صورت‌ ناشناس‌ پس‌ از مراسم‌ آتش‌، با یك‌ كاسه‌ و قاشق‌ پشت‌ درهای‌ خانه‌ها می‌ایستد و صاحبخانه‌، با شنیدن‌ صدای‌ قاشق‌ كه‌ به‌ كاسه‌ می‌خورد، كاسه‌ را گرفته‌ و پس‌ از پر كردن‌ آن‌ با آجیل‌ و خشكبار یا شیرینی‌، آن‌ را بر می‌گرداند و مهم‌ این‌ است‌ كه‌ كاسه‌ خالی‌ برنگردد.

و اما نوروز.... این‌ جشن‌ به‌ صورت‌ فرا دینی‌ و فرا ملی‌ توانسته‌، فارغ‌ از قید و بندهای‌ كشوری‌، امروزه‌ حتی‌ در هند، پاكستان‌، تاجیكستان‌ و سایر كشورهایی‌ كه‌ به‌ صورتی‌ وابسته‌ به‌ جهان‌ فرهنگی‌ ایرانی‌ بوده‌اند برگزار بشود چراكه‌ جشن‌ اصلی‌ بسیاری‌ از مردم‌ آسیای‌ غربی‌ محسوب‌ می‌شود حتی‌ اگر این‌ كشورها تحت‌ سلطه‌ سیاسی‌ ایران‌ هم‌ نبوده‌ باشند.

مدارك‌ موجود برگزاری‌ باشكوه‌ جشن‌ نوروز را به‌ زمان‌ ساسانیان‌ نسبت‌ می‌ دهند ولی‌ اعتقادی‌ هرچند كمرنگ‌ نیز موجود است‌ كه‌ مجموعه‌ پارسه‌ یا همان‌ تخت‌ جمشید به‌ منظور بارعام‌ شاهنشاهان‌ هخامنشی‌ بنا شده‌ است‌ در مدارك‌ مستند تاریخی‌ تا پیش‌ از ولاش‌ اول‌ اشكانی‌ كه‌ در سال‌ ۷۸۵۱ پیش‌ از میلاد زندگی‌ می‌ كرده‌ مدرك‌ قطعی‌ به‌ دست‌ نیامده‌ است‌ اما برعكس‌ كتیبه‌های‌ ساسانی‌ و قطعات‌ ادبی‌ میانه‌ و پندنامه‌ها نشان‌ از برگزاری‌ این‌ جشن‌ در دوران‌ ساسانی‌ به‌ صورت‌ گسترده‌ دارد.

نام‌ ماه‌های‌ تقویم‌ خورشیدی‌ كه‌ در دوران‌ هخامنشی‌ مورد استفاده‌ بوده‌ است‌ تقریبا فراموش‌ شده‌ ولی‌ نام‌ ماه‌های‌ دوران‌ ساسانی‌ بر مبنای‌ نشانه‌های‌ زرتشتی‌ با كمی‌ تغییر به‌ امروز رسیده‌ است‌.

مشكل‌ گاهشماری‌ در قرن‌ ششم‌ توسط‌ عمرخیام‌ كه‌ تقویم‌ جلالی‌ را تنظیم‌ نمود حل‌ شد.

فروردین‌ فره‌ وشی‌. ارواح‌ گذشتگان‌ Farwashi ) Farvarin)

اردیبهشت‌ .بهترین‌ بهتر Wahishta-asha) Ardiwehisht)

خرداد سلامتی‌ Hauwartat) Kordad)

تیر خدای‌ باران‌ Tishtria) Teer)

مرداد نامیرایی‌ Amartaat) Amordad)

شهریور پادشاهی‌ خواسته‌ شده‌ Khshathrawara) Shahrivar)

مهر خدای‌ مهر و قرارداد های‌ اجتماعی‌ Mithra) Mihr)

آبان‌ آبها (لقب‌ آناهیتا) Aban) Apan)

آذر آتش‌ Atar) Adhar)

دی‌ خدا Dawya) Dey)

بهمن‌ تفكر برتر Mana-Wahu) Wahman)

اسفند آرماییتی‌ مقدس armaiti-Spanta) Spandaarmdh)

اكثر جشنها معمولا مبدا دینی‌ مذهبی‌ دارند یا مبدا ملی‌ وطنی‌. یكی‌ از دلایل‌ اهمیت‌ نوروز، شاید به‌ این‌ خاطر است‌ كه‌ در اولین‌ روز بهار آغاز می‌شود كه‌ رستاخیز عالم‌ و اعتدال‌ ربیعی‌ طبیعت‌ از سپیدی‌ زمستان‌ به‌ سبزی‌ بهار بوده‌ و در دین‌ زرتشت‌ كه‌ دین‌ رسمی‌ ملی‌ كشور در آن‌ روزگاران‌ بوده‌ ، ماه‌ فروردین‌ ماه‌

فره‌ وشی‌ها و ارواح‌ طیبه‌ است‌ و اولین‌ روز از هر ماه‌ به‌ نام‌ خداوند نامگذاری‌ می‌شود و نوروز نیز با نام‌ خدا آغاز می‌شود.

اما در باب‌ نوروز و پیوند غیرقابل‌ انكار آن‌ با جمشید جم‌ چنین‌ نقل‌ است‌ كه‌ خداوند مقام‌ شهریاری‌ بر روی‌ زمین‌ را به‌ او می‌ بخشد و جمشید نیز به‌ برقراری‌ عدالت‌ همت‌ می‌ گمارد و روایت‌ است‌ كه‌ كیاجم‌ (جمشید) پسر جهان‌ از تبار هوشنگ‌ ، پس‌ از پیروزی‌ بر دیوان‌ و برقراری‌ عدل‌ و عدالت‌، در این‌ روز كه‌ روز هرمزد از فروردین‌ ماه‌ است‌ بر تخت‌ نشسته‌ و مردم‌ جشن‌ گرفته‌ و آن‌ روز را روز نو می‌ نامند.

در كشف‌ الحقایق‌ نیز آمده‌ است‌ كه‌ شید در پارسی‌ به‌ معنای‌ روشنایی‌ بوده‌ و چون‌ جم‌ در ساعات‌ نخست‌ این‌ روز بر روی‌ تخت‌ روانی‌ مرصع‌ به‌ جواهرات‌ درخشان‌ به‌ آذربایجان‌ وارد می‌شود، خورشید طلوع‌ نموده‌ و تخت‌ جم‌ می‌ درخشد بسانی‌ كه‌ گویا دو خورشید همزمان‌ طلوع‌ كرده‌ اند و از آن‌ روز جم‌ را جمشید می‌نامند و این‌ روز را نوروز. جمشید مردم‌ را می‌ گوید تا خود را شست‌وشو داده‌ وطاهر گردانند و هرساله‌ نیز این‌ مراسم‌ را تكرار نمایند. جمشید هزار و پنجاه‌ سال‌ شاهنشاهی‌ كرد و پس‌ از او اژی‌ دهاك‌ به‌ مدت‌ هزار سال‌ شاهی‌ نمود كه‌ توسط‌ فریدون‌ به‌ بند كشیده‌ شد و روز به‌ بند كشیده‌ شدن‌ اژی‌ دهاك‌ كه‌ باعث‌ رنج‌ بسیار مردم‌ شده‌ بود، جشن‌ گرفته‌ شد و این‌ جشن‌ به‌ نام‌ مهرگان‌ معروف‌ گشت‌ و اینچنین‌ است‌ كه‌ نوروز ۲۰۵۰ سال‌ از مهرگان‌ قدیمی‌ تر است‌.

در نوروز دعای‌ سرسال‌، هفت‌ سین‌ و شست‌وشوی‌ قبل‌ از ورود به‌ سال‌ نو از ضروریات‌ است‌ و خوردن‌ شیر تازه‌ و پنیر در آغاز روز به‌ فال‌ نیك‌ گرفته‌ می‌شود.

خوان‌ نوروزی‌ یا همان‌ هفت‌ سین‌ (به‌ تعبیر موبد سروش‌ پور، هفت‌ چین‌ به‌ علت‌ قرار دادن‌ آنها در ظروف‌ چینی‌ یا هفت‌ شین)، نماد و سمبل‌ های‌ خاصی‌ دارد و به‌ زبان‌ كنایه‌ و اشاره‌، با احترام‌ به‌ طبیعت‌ و عناصر آن‌ طلب‌ خیر و بركت‌ از خداوند می‌كند.

شروع‌ و آغاز هر ماه‌ در نزد ایرانیان‌ قدیم‌ ارزش‌ بسیاری‌ داشته‌ است‌ چون‌ با نام‌ خداوند آغاز می‌گردیده‌ و چون‌ ماه‌ فروردین‌ نیز ماه‌ نزول‌ فروهرها به‌ زمین‌ بوده‌ تقارن‌ تمامی‌ آنها نوروز را به‌ وجود آورده‌ است‌. البته‌ از آنجا كه‌ تقویم‌ زرتشتی‌ با تقویم‌ قمری‌ كه‌ اعراب‌ پس‌ از تسلط‌ بر ایران‌ بنا نهادند با همدیگر همخوانی‌ نداشته‌ اند، نوروز تا مدت‌ها در اول‌ فروردین‌ برگزار نمی‌شده‌ و گاه‌ سال‌ نو حتی‌ در آغاز تابستان‌ و فصل‌ برداشت‌ محصول‌ یا حتی‌ كاشت‌ آن‌ نیز بوده‌ است‌.

---