زندان درون

اصطلاح اوتیسم یا در خودفرورفتگی به كودكانی اطلاق می شود كه با دنیای بیرون از لحاظ نگاه, گفتار, رفتار و ارتباط عاطفی با افراد هیچ ارتباطی ندارند

●اوتیسم چیست و به چه كودكانی اوتیسم می گویند؟

اصطلاح اوتیسم یا در خودفرورفتگی به كودكانی اطلاق می شود كه با دنیای بیرون از لحاظ نگاه، گفتار، رفتار و ارتباط عاطفی با افراد هیچ ارتباطی ندارند. این سندرم (نشانه) معمولاً از دوران كودكی و در دو سطح قبل از دو و نیم سالگی و بعد از سه سالگی بروز می كند. شاخصه اصلی این بیماری این است كه این كودكان گفتار ندارند و یك كودك عادی در یك سالگی تك واژه، در ۱۶ و ۱۵ ماهگی جملات كوتاه بدون فعل و در سه تا چهار سالگی تقریباً زبان شبه بزرگسالان را دارد، ولی اوتیسم ها این روند تحول گفتار را طی نمی كنند و حتی در چهار سالگی كلمات را در حد چند واژه به كار می برند. ویژگی دوم آنها علاوه بر محدودیت خزانه لغات به كارگیری ضمایر به صورت معكوس است مثلاً من گفتم تو گفتی و یا اینكه جملات دیگران را عیناً تكرار می كنند.این كودكان حتی قبل از این كه گفتار پیدا كنند قادر به نگاه كردن مادر و تعقیب او با حركات چشم و لبخند زدن هم نیستند.

●عكس العمل این كودكان هنگام جدا شدن از والدین تا چه حد غیرطبیعی است؟

یك كودك معمولی، تقریباً در حدود یازده ماهگی هنگام جدا شدن از والدین به خصوص مادر از خود بی قراری نشان می دهد، ولی این كودكان رفتارهای كاملاً سردی را در این هنگام از خود نشان داده به طوری كه والدین را نگران می كنند. اضطراب جدایی از والدین در این كودكان به هیچ وجه مفهومی ندارد. این كودكان خیلی به مادر وابسته نمی شوند و در دنیای بسته خود گوشه گیری و انزوا را اختیار می كنند.

اصرار بر حفظ نظم در امور و رفتارهای كلیشه ای در این كودكان به چه صورت است؟

این كودكان خیلی بیشتر از كودكان عادی كه تا حدی نسبت به امور شخصی خود پافشاری دارند، در این مورد اعتراض می كنند، دائماً مراقب این هستند كه كسی به وسایلشان نزدیك نشود و امورشان همان نظم خاص خود را داشته باشند در غیر این صورت گریه می كنند، جیغ می زنند و از خود واكنش های جدی نشان می دهند. علاوه بر این وجود واكنش های كلیشه ای مثل تكان دادن سر و نیم تنه و رفتارهای قالبی در این كودكان بسیار زیاد دیده می شود.

●اوتیستیك ها از نظر هوشی در چه وضعیتی قرار دارند؟

این كودكان از ابتدا از نظر هوشی مشكلی ندارند، اگرچه به تدریج و با مرور زمان به علت عدم رشد گفتار دچار عقب ماندگی و كم هوشی خواهند شد. اغلب اوتیستیك ها در صورتی كه درمان موثر به كار نگیرند دچار بهره هوشی زیر ۷۰ و عقب ماندگی ذهنی شدید نیز خواهند شد.

●بیماری اوتیسم تا چه حد شناخته شده است؟

به علت اینكه شیوع این بیماری چندان زیاد نیست ممكن است با دیگر بیماری های روانی دوران كودكی مثل اختلالات رت، آسپرگرو سایكوز (اسكیزوفرنی) دوران كودكی اشتباه گرفته شوند، ولی امروزه متخصصان به راحتی می توانند اوتیسم را تشخیص دهند. تنها مشكلی كه در اینجا وجود دارد این است كه خانواده های ناآگاه اغلب كودك را در سنین بالاتر (۴ تا ۶سالگی) به پزشك متخصص ارجاع می دهند، موقعی كه دوره حساس رشد گفتار كه سن ۲ تا ۶ سالگی است سپری شده و كودك هیچ گونه پیشرفتی نكرده است. اگر خانواده ها دارای اطلاعات كافی در مورد دوران رشد كودك باشند از ۲ تا ۳ سالگی كودك را به پزشك متخصص ارجاع می دهند. هر چه زودتر خانواده ها كودك را ارجاع دهند، مسلماً درمان روی این كودكان بهتر نتیجه می دهد در غیر این صورت درمان روی این كودكان زیاد موثر نیست.

●میزان هوش عاطفی این كودكان و توانایی آنها در برقراری رابطه عاطفی با اطرافیان چقدر است؟

والدین این كودكان اغلب در برقراری ارتباط صحیح و عاطفی با آنها مشكل دارند و ارتباط شان با كودك ناقص است به طوری كه نمی توانند نیازهای عاطفی كودكشان را برآورده كنند و او را به انجام رفتارهای اجتماعی و عاطفی برانگیزانند، در نتیجه این كودكان دچار ناكامی و یاس می شوند و ترجیح می دهند در همان دنیای محصور شده و بسته خود باقی بمانند. به طور كلی تعاملات این كودكان با اطرافیان شان متحول و شكوفا نمی شود و همیشه نارسا باقی می ماند.

●در مورد علل بیماری اوتیسم برخی تئوری عوامل ژنتیكی را می پذیرند و برخی نیز آن را به عوامل اجتماعی نسبت می دهند به نظر شما كدام یك از این عوامل قطعیت دارند؟

در مورد منشأ بیماری اوتیسم و سایر اختلالات روانی دیگر در حال حاضر شواهد كافی وجود ندارد. عده ای اوتیسم را مثل خیلی از اختلالات روان شناختی به نارسایی های عقب شناختی ناشی از ژن ها و نارسایی سیستم عصبی، آسیب های وارده به نرون ها و از طرف دیگر به عوامل روانی، رفتاری و اجتماعی نسبت می دهند. همچنین عده ای از پژوهشگران نیز عقیده دارند كه اوتیسم به علت نارسایی سیستم مغزی در هنگام بارداری و یا دوره شیرخوارگی اتفاق می افتد. تمامی این عوامل مدنظر هستند، ولی هنوز دلایل كافی و مشخصی برای اینكه بتوانند علت و منشأ این اختلال را مشخص كنند، و جود ندارد.

●در گذشته معتقد بودند كه واكسن های تزریقی به كودكان دارای املاحی هستند كه این املاح علت ایجاد بیماری اوتیسم در كودكان هستند، شما این نظر را تا چه حد قبول دارید؟

در مورد این فرضیه هم دلایل كافی وجود ندارد. تمامی این فرضیه ها مبتنی بر مشتی شواهد هستند كه بسیار ضعیف بوده و باید بررسی بیشتری روی آن انجام شود.

●آیا میزان بروز این بیماری رو به افزایش است؟

اگر به اوتیسم منشأ ژنتیكی بدهیم آمار میزان بروز آن در تمام كشورها حتی در كشورهای پیشرفته به یك میزان است، ولی قالب اختلالات روانی از جمله اوتیسم معمولاً برآیندی هستند، یعنی هم عوامل زیستی و هم عوامل محیطی در آن دخالت دارند از این رو به علت اینكه جامعه ما یك جامعه عاطفی است و شیوه زندگی در آن برخلاف جوامع غربی گروهی است نه فردی میزان شیوع اوتیسم در كشور ما به نسبت كشورهای غربی كمتر است.

●اختلال بیش فعالی تا چه حد با اوتیسم رابطه دارد؟

تعداد زیادی از اوتیستیك ها تا حدی بیش فعالی هم دارند و دارای سطح تحرك بالایی هستند . در كل در اختلالات روانی، فرد مبتلا علاوه بر اختلال شاخصی كه دارد دارای علایم و نشانه های دیگری از سایر بیماری ها هم هست، ولی ضرورتاً اوتیستیك ها دارای تحرك زیاد نیستند.

●درمان های در نظر گرفته شده برای این افراد شامل چه اقداماتی است؟

درمان های مورد نظر برای اوتیسم علاوه بر دارو درمانی (هالوپریدول و ریتالین) بیشتر شامل رفتار درمانی است. در رفتار درمانی و درمان های روان شناختی درمانگر باید هرگونه كوشش در برقراری ارتباط را كه در كودك می بیند تقویت كند و این كار باید در یك بستر ارتباطی انجام شود.

به طور كلی درمانگر باید با شیوه های خلاقانه هرگونه بارقه ای در كودك اعم از نگاه كردن با چشم، گرفتن شی و... را مورد تشویق قرار دهد و به آنها پاداش های مطلوب را ارائه دهد و به دنیای بسته كودك وارد شود. این تقویت نیز به صورت تفكیكی است، یعنی درمانگر تقویت كننده های موثر كه كودك خواهان آن است را بعد از كوشش های ارتباطی به او اختصاص می دهد.

●این درمان ها تا چه حد در برگرداندن كودك به اجتماع موثر هستند؟

در حقیقت علم دیگر تا الان روش دیگری جز این روش ها به این كودكان ارائه نداده، نكته مهم این است كه در چه زمانی این درمان ها به كار گرفته شوند. مسلماً هر چه زودتر اقدام به درمان این كودكان شود سیر پیشرفت كودك مطلوب تر خواهد بود.

●والدین با كودك اوتیستیك باید چه رفتاری داشته باشند؟

والدین نیز باید هر گونه كوشش های ارتباطی و امیدبخش را در كودك تقویت كنند. مادر و پدر می توانند در كمك به كودك مبتلا به اوتیسم بسیار موثر باشند، ولی متاسفانه والدین این كودكان در ارتباط با آنها نقص اساسی دارند و توانایی برون گرا كردن فرزند خود را ندارند از این رو اغلب به مادران این كودكان لقب Ice mother یعنی مادران سرد و یخی را می دهند. تاكید ما بر این است كه والدین كودكان خود را نسبت به هر محركی حساس كنند تا سمبول های ارتباطی و اجتماعی كودك ترغیب شود و بتواند دنیای درونی خودش را ابراز كند.اگر كودك از ابراز دنیای درونی خود مایوس شود دچار درماندگی آموخته شده خواهد شد.

مصاحبه با دكتر سیدابوالقاسم مهری نژاد در مورد اختلال اوتیسم

سمیه شرافتی