راهكارهای حضور موثر فرهنگ ها در دنیای اینترنتی آینده

این مقاله نگاه موشكافانه ای است به پدیده اینترنت, كاربران آن در ایران و تحولات وجود آمده و تاثیرات آن بر فرهنگ جوامع مختلف به خصوص ایران تلاش محقق این بوده كه با برشمردن نقاط قوت و ضعف اینترنت راهكارهای مناسبی را جهت پیشگیری از عوارض آن و بهره گیری بهینه از آن ارایه نماید

این مقاله نگاه موشكافانه ای است به پدیده اینترنت، كاربران آن در ایران و تحولات وجود آمده و تاثیرات آن بر فرهنگ جوامع مختلف به خصوص ایران. تلاش محقق این بوده كه با برشمردن نقاط قوت و ضعف اینترنت راهكارهای مناسبی را جهت پیشگیری از عوارض آن و بهره گیری بهینه از آن ارایه نماید .

گسترش روزافزون اینترنت و رسوخ اجتناب ناپذیر آن در تمامی شئون زندگی، ضرورت نگاه عمیق و موشكافانه ای را گوشزد می نماید تا در جریان تعامل فعال باشیم و حضوری منفعل و یك سویه در این فضای مجازی نداشته باشیم.

این پژوهش نگاه موشكافانه ای است به پدیده اینترنت، كاربران آن در ایران و تحولات وجود آمده و تاثیرات آن بر فرهنگ جوامع مختلف به خصوص ایران. تلاش محقق این بوده كه با برشمردن نقاط قوت و ضعف اینترنت راهكارهای مناسبی را جهت پیشگیری از عوارض آن و بهره گیری بهینه از آن ارایه نماید .

از آنچه دست آمده بر می آید كه استفاده از اینترنت در ایران هدفمند نیست و خود كاربران به این موضوع اعتراف دارند . محقق كوشیده است علل مختلف این مسئله را بررسی و راهكار مناسب ارایه نماید .

حضور فعال اندیشمندان و نخبگان، جدی گرفتن اینترنت به عنوان یك رسانه جهانی، سرمایه گذاری بر روی حضور فعال زبان فارسی در اینترنت، گسترش استفاده های اقتصادی از اینترنت و آموزش صحیح در تمام مقاطع از راهكارهای ارایه شده می باشد كه بی شك عوارض منفی اینترنت را كاهش می دهد .

●مقدمه :

شاید عیب بزرگ قرن بیستم این بود كه با تمامی پیشرفت های تكنولوژیكی، اخلاقیات بشر ضعیف شد چرا كه خمیرمایهٔ این پیشرفت ها سود و منفعت اقتصادی بود . اما اینترنت، ابزاری كه در آستانهٔ قرن بیست ویكم به انقلاب بزرگ تكنولوژی اطلاعات معروف است در حقیقت ماهیت فرهنگی دارد و در واقع باید اخلاقیات در آن جایگاهی رفیع داشته باشد .

عده ای بر این باور هستند كه خردگرایی ابزاری، مشكلات پیش خواهد آورد و ابزار خردمند ، سالار بشریت و دست و پاگیر نوع بشر خواهد شد اما انسان همیشه می تواند انتخاب كند . هر روز برای این تكنولوژی تأثیر گذار یك اتفاق جالب و جدیدتری می افتد و هر روز ما متوجه می شویم كه داریم وارد دنیای تازه تر می شویم و آنچه مهم است اینكه تكنولوژی اطلاعات و پیشرفت روزافزون آن ایجاد یك دگرگونی بزرگ را در آن برای ما ممكن می سازد . توسعه اطلاعات توسعه فكر و گسترش تأمین عمومی است و حقیقتاً این قضیه را در طول تاریخ بشر تجربه كرده ایم كه هرچه ارتباطات برای كسب اطلاعات بیشتر انجام گرفته است، سیر پیچیدگی و تكامل علوم و فنون بشری سرعت بیشتری داشته است . و در آینده ای نزدیك، توسعه اطلاعات دنیای ما را دگرگون خواهد كرد.

و در جهان الكترونیك همه كس در تمام جنبه های حیات دخالت و مسؤلیت پیدا می كند و هر لحظه بیم آن می رود كه شكل های جدیدی از انفجار رسانه ای كه حاصل بكارگیری الكترونیك است، آنچه را از گذشته ذخیره كرده ایم در هم بكوبد و با خود به یغما ببرد . مجادلات فرهنگی بین كشورهای فقیر و غنی نتیجهٔ تكنولوژی اطلاعات است و این اطلاعات است كه نوع رفتار ما را نسبت به استنباط و تصوراتمان از جهان هستی و هستی خودمان تعیین می كند . خیلی از مسایل گذشته دیگر در تحلیل های نو جایگاهی ندارند و دیگر آینده بر پایه گذشته استوار نخواهد شد، زیرا هر روز با انبوهی از اطلاعاتی جدید روبرو هستیم .

همانطور كه انقلاب صنعتی تغییرات اساسی در دنیا ایجاد كرد و جامعه را از جامعهٔ كشاورزی به صنعتی با گرایش اقتصادی تبدیل نمود، اینترنت و شبكه های اطلاعاتی هم انقلابی در فرهنگ مردم ایجاد كردند .

آفرینش تكنولوژی اجتماعی با یك چالش فرهنگی برای حفظ هویت فرهنگی و ارزشهای یك اجتماع خاص همراه است . تكنولوژی یكی از اجزای فرهنگ محسوب می شود و در قالب فرهنگی قابل درك است . انتخاب تكنولوژی همیشه در درون یك جامعه صورت می گیرد و مسؤلان ارتباطات كشورهای جهان سوم همیشه می پرسند كه آیا رسانه ها از ارزشهای اجتماعی حراست می كنند یا آنها را نابود می سازند ؟ آیا اینگونه تكنولوژی ها فروپاشی ارزشهای سنتی را تشدید و ارزشهای پیش پا افتاده و حقیری را جایگزین آنها خواهند نمود ؟ یا اینكه ضمن حفظ مدیریت فرهنگی با از میان بردن شادابی و تنوع فرهنگی ، تفاهم میان فرهنگ ها را موجب خواهند شد ؟

برای تقویت منابع فرهنگی و محترم شمردن تنوع فرهنگی باید بین تكنولوژی و فرهنگ یك ارتباط مثبت برقرار باشد . این ضرورت بویژه در جوامع در حال توسعه كه اساساً كثرت گرا هستند بیشتر احساس می شود. بدین ترتیب تكنولوژی اینترنت صرفاً جنبهٔ فرهنگی پیدا می كند . این تكنولوژی باید با نیازهای فرهنگی گوناگون هماهنگ باشد و در عین حال باید با در نظر گرفتن تفاوتهای فرهنگی مناطق مختلف با خصوصیات متفاوت، تأمین و ارائه شوند . برخی مؤلفان بر این عقیده اند كه مردم در فضای فرهنگی چند لایه ای كه تكنولوژی های رسانه ای پدید آورده اند، زندگی می كنند آنچه حائز اهمیت است ارزشی است كه به طور محلی به تكنولوژی رسانه ها نسبت داده می شود، نه توان تجربی این رسانه ها . تكنولوژی یك پدیده پایدار دار نیست، بلكه دستاوردی سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی است . كه اثرات و پیامدهای كوتاه و بلند مدت به همراه دارد ( هنسون، و اومانارولا ۱۳۸۱ ، صص ۲۹-۳۰ ).

لذا این تحقیق سعی كرده است با در نظر گرفتن فرهنگ، بستر و الزامات ورود به دنیای اینترنت، گذرگاهی كم خطر ارایه نماید تا روی مثبت و مفید اینترنت در جامعه جوان ایران نیز نمایان گردد.

اهداف این پژوهش را به طور كلی می توان به صورت زیر دسته بندی كرد :

الف : بررسی و ارائه ابعاد فرهنگی و اجتماعی اینترنت

ب : بررسی نقاط ضعف و قوت اینترنت در قیاس با وضعیت فرهنگی جامعه برای ما و تأثیرات احتمالی آن .

ج : بررسی مختصر نحوهٔ كاربرد اینترنت و انواع كاربرد مثبت و منفی از اینترنت .

د : یافتن خلاء ها و نیازهای جامعه آماری و ارائه راهكارهایی برای استفاده بهینه از این ابزار .

●مروری بر مطالعات و تحقیقات مشابه در دنیا :

در كشور ما در ابتدای ورود اِینترنت نگاهی صرفاً تكنولوژیك به اینترنت شد و تنها چند صباحی است كه برخی از اساتید و متخصصین علوم اجتماعی وارتباطات به این مبحث پرداخته اند .این در حالی است كه آفرینندگان این ابزار، خود از ابتدا تا كنون نگران تاثیرات و عواقب آن هستند و از ابتدا مطالعات پیوسته و وسیعی بر روی تاثیرات فرهنگی آن كه گاهی پیش بینی نشده است، انجام داده اند.

آنچه مسلم است اینترنت همانند غولی است كه از قفس گریخته است و باید هر چه زودتر خود را در برابر آن آماده كنیم ورنه به زودی بلعیده خواهیم شد .در ادامه برخی از تحقیقات انجام شده و امارهای استفاده از اینترنت ارایه می شود .

لازینگر ( ۱۹۹۷ ) تحقیقی انجام داد كه هدف این تحقیق عبارت بود از آزمایش و مقایسه استفاده از شبكه اینترنت در بخشهای مختلف دانشگاهی جهت تعیین معیارهای استفاده از اینترنت چون علائق تحقیقی و موضوعی دانشگاهیان ، آموزش استفاده از شبكه اینترنت ، استفاده كلی از شبكه ، دانش رایانه ای كاربران و نیاز آنها به اطلاعاتی كه از شبكه اینترنت می توانند بگیرند. نتایج این بررسی نشان داد كه دانشكده های علوم و كشاورزی بیشتر از دانشكده های علوم انسانی از این شبكه استفاده می كنند، نتایج دیگر این بررسی نشان داد كه اكثر كاربران شبكه از پست الكترونیكی استفاده می كنند و آن را مهمترین خدمت شبكه اینترنت می دانند . بیشتر كاربران روش استفاده از شبكه اینترنت را به صورت تجربی یا از طریق آموزش رسمی فرا گرفته بودند مجله ( اطلاع رسانی ، ۱۳۸۱ ، صص ۱۰-۱ ) . در تحقیقی كه در سال ۱۹۹۵ توسط دانشكده جرجیا بر روی ۰۰۰/۱۳ نفر انجام شد نتایج زیر به دست آمد . میانگین سنی استفاده كنندگان ۳۵ سال است . ۳۱ % كاربران تنها از طریق دانشگاه متصل بودند . نگاه كردن به فایل ها ، سرگرمی و جستجو از فعالیت های عمومی كاربران بود . ۷۰ % كاربران حداقل یك بار در روز و ۵۰ % كاربران ۲ تا ۶ ساعت در هفته را به استفاده از اینترنت اختصاص می دهند .

● ۷۰ %‌ استفاده كنندگان مرد بودند (كواس ، ۱۹۹۶ ، مقاله اینترنتی )

اما در یكی از آخرین تحقیقات صورت گرفته توسط دانشگاه مشهور كالیفرنیاآینده دیجیتال در این كشور با تحقیق روی چندین هزار خانواده و رفتار سنجی كاربران و ناكاربران اینترنت مورد بررسی دقیق قرار گرفته است . نگاه این دانشگاه به این پروژه تحقیقاتی از این جهت بیشتر مورد توجه قرار می گیرد كه بدانیم اساساً خود پروژه اینترنت در این مركز آموزشی متولد شده و رشد یافته است . به گفتهٔ مدیران این پروژه برای این تحقیق چهار سال برنامه ریزی صورت گرفته است و نتایج ۹ ماهه اول آن منتشر شده است كه شامل تحقیقات میدانی ، اطلاعات جمع آوری شده و تحلیل هاست .

هدف این تحقیق نشان دادن چگونگی تأثیر اینترنت بر اعتقادات و رفتارهای اجتماعی ، فرهنگی اقتصادی ، از طریق سنجش عادتها ، ارزشها و معیارهای اخلاقی كاربران و ناكاربران اینترنت است . برای این تحقیق آنها ۲۰۹۶ خانوار را در سراسر آمریكا مورد بررسی قرار دادند و كاربران و ناكاربران را مقایسه كردند . در طول تحقیق هر سال با همان افراد تماس گرفتند تا روشن شود كه نقش تكنولوژی اینترنت در زندگی آنان كه همچنان به كاربری اینترنت ادامه داده اند ، آنانی كه كماكان ناكاربر باقی مانده اند و كسانی كه از غیر كاربر به كاربر تبدیل شده اند چگونه تغییر و تحول یافته است .

خلاصه ای از نتایج این تحقیق به شرح زیر ارائه می گردد :

- بیش از دوسوم آمریكای ها به نوعی به اینترنت دسترسی دارند .

- رایجترین انواع فعالیتهای اینترنتی عبارتند از گشت و گذار در وب ( وب گردی ) ، پست الكترونیك ، دریافت اطلاعات دربارهٔ مسایل مورد علاقه و نیاز ، خواندن اخبار ، دریافت اطلاعات در مورد تفریح و سرگرمی .

- در مورد میزان استفاده از پست الكترونیك این پژوهش نشان می دهد كه ۴۲ درصد آمریكاییها هر روز از email استفاده می كنند .

- /۵۴ درصد كاربران اینترنت و یك سوم ناكاربران اطلاعات موجود را صحیح و قابل اعتماد می دانند .

- كاربران عقیده دارند كه كاربرد اینترنت موجب منزوی شدن آنها از معاشرت با دوستانشان شده است.

- كاربران و ناكاربران هر دو به امكانپذیری دسترسی كودكان به اطلاعات نامطلوب توافق دارند .

- نگرانیهایی در این مورد كه اینترنت فرصت خانواده ها برای با هم بودن را كاهش می دهد بی پایه به نظر می رسد . چرا كه تقریباً تمام كاربران ( ۸/۹۱ ) می گویند از زمانی كه از خانه به اینترنت متصل شده اند . اعضای خانواده همان زمان قبلی یا بیش از آن را با یكدیگر می گذرانند .

- ۳/۶۷ درصد از پاسخگویان به این تكنولوژی به عنوان منبع اطلاعاتی اطلاق مهم یا بسیار مهم كرده اند .

- این نظر خواهی نشان می دهد كه در بین تمام رسانه های جمعی چه چاپی و چه الكترونیك كتابها هنوز مهمترین منبع اطلاعاتی كاربران می باشند . كتاب با ۱/۷۳ درصد به عنوان مهمترین منبع و روزنامه ها با ۳/۶۹ درصد و رادیو با ۸/۴۶ درصد و مجلات با ۳/۴۴ درصد در رده های بعدی قرار دارند .

- دو سوم كاربران و سه چهارم ناكاربران در اینكه استفاده از اینترنت حریم شخصی و امنیت آنها را به خطر می اندازد اتفاق نظر دارند .

نتایج این پژوهش حاكی از آن است كه دو سوم مردم آمریكا به اینترنت متصل هستند بدون اینكه زندگی شخصی و اجتماعیشان را قربانی كرده باشند .

نویسنده : آرش فرقانی

فهرست منابع :

۱- بلیك، رید. هارولدسن، ۱۳۷۸، طبقه بندی مفاهیم در ارتباطات، ترجمه مسعود واحدی، انتشارات سروش، چاپ اول.

۲- برونز، لورل، ژوتیك، زران، ۱۳۷۹، اینترنت، ترجمه علی محمد نفیسی، انتشارات شیرازه، چاپ دوم

۳- دربیگی بابك، ۱۳۸۰، چالش های حقوقی و اخلاقی و اجتماعی فضای رایانه ای ( مجموعه مقالات )، تهران، خانه كتاب، چاپ دوم

۴- دوپوئی، گزاویه، ۱۳۷۴، فرهنگ و توسعه، ترجمه فاطمه فراهانی و عبدالحمید زرین قلم، تهران، مركز انتشارات كمیسیون ملی یونسكو در ایران، چاپ اول.

۵- شكر خواه، یونس، ۱۳۷۹، تكنولوژی های ارتباطی و جامعه اطلاعاتی، تهران، انتشارات انوشه، چاپ اول

۶- مجله دنیای اقتصاد، سه شنبه ۲۴ دی- گفتگو با محمد مهدی فرقانی.

۷- فیروزآبادی، علی، ۱۳۸۲، پیامدهای اعتیاد مدرن، مجله گزارش، شماره۱۴۷، خرداد

۸-Yee,danny, Towards an Anthropology of interne communication Last modified ۵th March ۱۹۹۵.

۹-D. Ko VUS , ۱۹۹۶ March, The Culture of internet is the culture of The real world

۱۰-Lebo, Harlan, Users value internet as info sources, UCLA today .

۱۱-Wolpert, stwart, The Culture of chat VCLA today . ۲۰۰۲ .

۱۲-Chat Etiquette: The Do,s AND Don,ts of on Linne Can Ver Sation.

۱۳-Conhaim , Wallys , May ۲۰۰۲, Blogging What is? (The internet)

۱۴-Persian Blogger Jhronicles ۲/۲۴/۲۰۰۳ .

۱۵-Griffiths, Mark, sex on the internet: observation and Cations for

internet set addictia Nov. ۲۰۰۱ .

منبع : كتاب مجموعه مقالات نخستین كنگره بین المللی - دانشگاه آزاد اسلامی

---