روان‌شناسی خودکشی

با اینکه خودکشی یکی از شخصی‌ترین تصمیم‌ها است اما تنها، انگیزه‌های انفرادی در آن دخالت ندارد و نمی‌توان بی‌توجه به ساختارهای اجتماعی و کارکردهای ناشی از آن، آن را تبیین …

با اینکه خودکشی یکی از شخصی‌ترین تصمیم‌ها است اما تنها، انگیزه‌های انفرادی در آن دخالت ندارد و نمی‌توان بی‌توجه به ساختارهای اجتماعی و کارکردهای ناشی از آن، آن را تبیین کرد. میزان خودکشی‌های منجر به مرگ در کشورهای مسلمان در پایین‌ترین حد جهانی قرار دارد. به دنبال آن کشورهای کاتولیک و سپس کشورهای پروتستان در درجه بعدی هستند...

در عین حال دین و مذهب را نمی‌توان تنها عامل مرتبط دانست زیرا در برخی کشورهای کاتولیک (مانند اتریش) میزان خودکشی منجر به مرگ از برخی کشورهای پروتستان بالاتر است. بالاترین میزان خودکشی در چند سال گذشته مربوط به مجارستان و ژاپن بوده است. درجه پیشرفت صنعتی ممالک نیز نمی‌تواند عامل عمده افزایش خودکشی محسوب شود زیرا در کشور جهان سومی سورینام میزان خودکشی بلافاصله پس از مجارستان است. جنسیت، عامل عمده‌ای در میزان خودکشی‌هاست. هر چند اقدام به خودکشی در زنان سه برابر مردان است لیکن تعداد مردانی که در اثر آن می‌میرند سه برابر زنان است. در کشورهای جنوب آسیا در گروه سنی جوان، مرگ ناشی از خودکشی در زنان بیش از مردان است که ناشی از فشار طاقت‌فرسای اجتماعی بر زنان جوان است. در مجموع مرگ ناشی از خودکشی تقریبا در همه کشورهای جهان روبه افزایش است و به‌طور عمده این افزایش در گروه‌های سنی جوان‌تر است. در یک بررسی از افرادی که به قصد خودکشی خود را مسموم کرده بودند دلایل آنان برای این کار سوال شد. پاسخ (برحسب فراوانی) این بود: ایجاد احساس تاسف در دیگران، ایجاد احساس گناه در دیگران، تلافی کردن، نمایش ناامیدی خود به دیگران، مجبور کردن شخص دیگر به تغییر عقیده، گریز از یک فکر تحمل‌ناپذیر، یاری خواستن، سنجش اینکه آیا شخصی عاشق اوست یا نه، برای نمایش عشق خود به دیگری و جالب آنکه کمترین انگیزه مطرح شده، انگیزه مردن بود. دورکهایم، جامعه‌شناس فرانسوی، خودکشی را از نظر اجتماعی به سه گروه تقسیم می‌کند:

۱) خودکشی خودخواهانه که ناشی از فقدان همبستگی فرد با اجتماع است؛

۲)خودکشی نوع‌دوستانه که فرد جان خود را به دلیل وفاداری نسبت به فرد یا سنتی خاص می‌گیرد

۳) خودکشی ناشی از بی‌نظمی و ناهنجاری اجتماعی که ناشی از فقدان نظم در ارتباط فرد با جامعه است و شاید بتوان این‌طور بیان کرد: میزان بالای طلاق، درصد پایین جمعیت کمتر از ۱۵ سال و درصد بالای بالاتر از ۶۵ سال، میزان بالای بیکاری، درصد بالای زنان شاغل، افزایش مصرف اعتیادآورها، دنیاگرایی صرف و بی‌توجهی به معنویات و تغییر ناگهانی ارزش‌ها از علل مهم خودکشی در جوامع مختلف هستند. انگیزه‌های انفرادی، عوامل زیست‌شناختی و بیماری‌ها نیز سهم عمده‌ای در اقدام به خودکشی‌های منجر به مرگ دارند. برای نمونه نیمی از اقدام‌کنندگان به خودکشی از مبتلایان به انواع افسردگی‌اند.

دکتر فربد فدایی - مدیر گروه روانپزشکی و دانشیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی