مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در موضوع حجاب و عفاف

اصول و مبانی و روش های اجرایی گسترش فرهنگ عفاف

● اصول و مبانی و روش‏های اجرایی گسترش فرهنگ عفاف‏

▪ مصوب چهارصد و سیزدهمین جلسه مورخ ۱۴/۱۱/۱۳۷۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی‏

ـ اصول و مبانی روش‏های اجرایی در مسئله گسترش فرهنگ عفاف و حجاب‏

برای آنکه روش‏های اجرایی دستگاههای مختلف در اهتمام به تقویت عفاف و حجاب، منطقی و جامع و هماهنگ و تابع یک سلسله اصول و مبانی باشد، به این اصول و مبانی فهرست‏وار اشاره می‏شود:

۱) عفاف و حجاب از نتایج و مظاهر ایمان و تقوا است. بنابراین برای تقویت آن باید در درجه اول به تحکیم ایمان و تقویت باورهای دینی افراد جامعه که در حکم روح و ریشه اخلاق و رفتار آنان است، توجه شود.

۲) در توسعه فرهنگ عفاف و حجاب، لازم است به تحکیم ارزش‏ها و مفاهیم اخلاقی خاصی از قبیل شرم و حیا و آزرم و غیرت که با عفاف و حجاب رابطه نزدیک و بی‏واسطه دارند و خود از ثمرات ایمان و تقوا محسوب می‏شوند و نیز به آموزش احکام شرعی مربوط به عفاف و حجاب و آموزش صحیح رفتار زن و مرد با یکدیگر در جامعه و خانواده توجه کافی مبذول شود.

۳) توضیح و تبیین دایمی فلسفه و فواید عفاف و حجاب در زندگی فردی و اجتماعی و بیان آثار و نتایج سوء عدم رعایت عفاف و بی‏حجابی برای درک حقیقت عقلانی و منطقی عفاف و حجاب امری ضروری است.

۴) عفاف و حجاب یک امر تربیتی خانواده است و تربیت خانوادگی در تثبیت فرهنگ عفاف و حجاب در اندیشه و روح افراد، نقش اصلی و عمده را ایفا می‏کند.

۵) لازم است توجه عموم افراد، خصوصاً جوانان به نقش عفاف و حجاب در ایجاد هویت فرهنگی و ملی مستقل برای کشور و ملت و همچنین به آثار مثبت سیاسی این استقلال جلب و مقاصد دشمنان در ترویج فرهنگ برهنگی که خود یکی از راههای تهاجم فرهنگی است با ذکر شواهد و نمونه‏های تاریخی تشریح شود.

۶) ضروری است به ریشه‏ها و زمینه‏های اجتماعی و اقتصادی ضعف عفاف و حجاب از قبیل روحیه اشرافی‏گری و تجمل‏پرستی از یک سو و فقر و استیصال مادی از سوی دیگر و نیز دشواری‏های موجود بر سر راه ازدواج شرعی و قانونی و تشکیل خانواده توجه شود و با مبارزه و مقابله با این ریشه‏ها و انگیزه‏ها موجبات ترویج و توسعه عفاف و حجاب فراهم شود.

۷) در توسعه و ترویج عفاف و حجاب باید بر فعالیت‏های فرهنگی، آموزشی و تبلیغی تأکید شده سعی شود فضای اجتماعی و فرهنگی جامعه و محیط به نحوی ساخته شود که افراد به صورتی طبیعی در آن فضا به رعایت عفاف و حجاب رغبت نمایند و بدان عادت کنند و از کارهایی که موجب بدبینی نسبت به اسلام و نظام اسلامی گردد پرهیز شود.

۸) در توسعه و ترویج فرهنگ عفاف و حجاب نباید تنها زنان، مخاطب قرار گیرند و نقش و مسئولیت مردان فراموش شود بلکه باید عفاف و حجاب به عنوان امری که به هر دو جنس زن و مرد مربوط می‏شود، تلقی شود.

۹) لازم است در معرفی اسوه‏ها و الگوها در جامعه، به عفاف و حجاب به عنوان یک ارزش، عنایت کافی شود و در تبلیغات نیز در آثار ادبی و هنری شأن و منزلت انسانی زنان و ارزش حجاب مورد توجه قرار گیرد.

۱۰) تبلیغ عفاف و حجاب باید چنان باشد که خود موجب بدآموزی و اشاعه فحشا نشود و در این امر، می‏باید مقتضیات سنی، روحی و فرهنگی مخاطبان مورد توجه قرار گیرد.

۱۱) در توسعه فرهنگ عفاف و حجاب لازم است میان فعالیت‏های فرهنگی، ارشادی و اجرایی، همسویی و هماهنگی وجود داشته باشد و برنامه‏ها و اقدامات انجام شده به صورتی مستمر مورد نظارت و ارزیابی قرار گیرد.

۱۲) در تبلیغ و ترویج عفاف و حجاب باید بیشتر به جنبه‏های مثبت تکیه شود و شیوه‏ها و طرز بیان دوستانه و مؤدبانه به کار گرفته شود و واکنش نسبت به عدم رعایت عفاف و بی‏حجابی باید تابع مقررات و محدود به حدود قانون باشد و از برخوردهای خشن و اهانت‏آمیز خودداری شود.

۱۳) مدیران و مسئولان باید از آگاهی و حساسیت لازم نسبت به مسئله عفاف و حجاب برخوردار باشند و مخصوصاً باید به آموزش صحیح مجریان تبلیغ و پاسداری از عفاف و حجاب اولویت داده شود.

۱۴) در شهرسازی و معماری باید فرهنگ عفاف و حجاب مد نظر قرار گیرد و محیط کار و نوع برنامه‏ها و استفاده از وسایل و امکانات به نحوی نباشد که خود موجب اختلاط نامناسب زن و مرد شود.

۱۵) در ترویج فرهنگ عفاف و حجاب باید به نوع کار و شرایط مقتضیات محیط زندگی و خصوصیات اقلیمی و سنت‏ها و آداب محلی و منطقه‏ای مربوط به لباس و پوشش، با رعایت اصل حکم فقهی حجاب توجه شود و ضمن قایل شدن حرمت و احترام برای چادر به عنوان کامل‏ترین و رایج‏ترین نوع حجاب و تشویق آن به دور از افراط و تفریط، از الزام همگان به استفاده از یک نوع، رنگ و شکل خاص خودداری شود. (مراکز اداری، آموزشی و درمانی تابع ضوابط خاص خود می‏باشند).

۱۶) به موازات اهتمام نسبت به عفاف و حجاب و تبلیغ و ترویج آن باید تدابیری اتخاذ شود تا چادر و انواع لباس‏هایی که استفاده از آنها لازمه رعایت عفاف و حجاب است به آسانی و با هزینه‏ای معقول و منطقی قابل تأمین باشد.

این اصول در ۱۶ بند در جلسه ۴۱۳ مورخ ۱۴/۱۱/۷۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب نهایی رسید.

● راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف‏

▪ مصوب پانصد و شصت و ششمین جلسه مورخ ۴/۵/۱۳۸۴ شورای عالی انقلاب فرهنگی‏

ـ شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۵۶۶ مورخ ۴/۵/۸۴ در چارچوب اصول و مبانی روش‏های اجرایی گسترش فرهنگ عفاف (مصوبه جلسه ۴۱۳ مورخ ۱۴/۱۱/۷۶) راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف را به شرح ذیل تصویب نمود:

۱) توسعه فرهنگ کنکاش و تفکر در مفاهیم دینی توسط جوانان به منظور پذیرش درونی و قلبی و عمل به آنها؛

۲) تبیین دایمی جایگاه والا و پر اعتبار زن در اسلام و مقایسه آن با سایر مکاتب به منظور احساس برتری شخصیت زن مسلمان نسبت به زنان سایر مکاتب و پرهیز از روی آوردن به جاذبه‏ها و شخصیت‏های کاذب؛

۳) تقویت بنیه اعتقادی، اخلاقی و اصول و مبانی تربیت برای والدین، خصوصاً مادران نسبت به امر عفاف و حجاب و ایجاد حساسیت در آنها نسبت به آسیب‏های ناشی از عدم رعایت آن برای خود، خانواده و فرزندان؛

۴) اتخاذ تدابیر مناسب جهت جذب، تربیت و به کارگیری نیروی انسانی شایسته نظیر مدیران، معلمان و اساتید معتقد و عامل به رعایت حجاب و عفاف در کلیه مراکز اداری و آموزشی؛

۵) تبیین آموزه‏های دینی در خصوص ضرورت رعایت اصول حیا و عفت متناسب با قابلیت‏ها و ویژگی‏های زنان و مردان و ایجاد تعادل در روابط اجتماعی آنها؛

۶) احیا و ترویج سنت حسنه امر به معروف و نهی از منکر؛

۷) ارتقای سطح آگاهی جوانان در خصوص ارتباطات صحیح انسانی و اخلاقی بین آنها و حفظ حدود عفاف و حجاب در جامعه و خانواده؛

۸) تبیین فلسفه و پیامدهای مثبت فرهنگی اجتماعی، روانی و اخلاقی عفاف و حجاب در عرصه‏های مختلف زندگی و اثرات منفی عدم رعایت آن در سست کردن بنیان‏های اخلاقی خانواده و جامعه؛

۹) تبیین دیدگاه اسلام در خصوص عفاف، پوشش، حجاب و ضرورت بیان، فلسفه، احکام و دستاوردهای مثبت رعایت آن در جامعه متناسب با شرایط سنی جوانان و نوجوانان با شیوه‏های جذاب؛

۱۰) توجه دادن به رعایت و نیز باور پوشش نه به عنوان یک اجبار اجتماعی بلکه به عنوان یک ارزش انسانی، دینی و معنوی و یک باور قلبی جهت مصونیت از زشتی‏ها و آسیب‏های اجتماعی؛

۱۱) افزایش آگاهی والدین نسبت به رعایت حجاب و عفاف خصوصاً در خانواده و نقش الگویی آنان در این امر؛

۱۲) اهتمام جدی نهاد خانواده نسبت به تأمین نیازهای عاطفی و شخصیتی فرزندان به ویژه دختران و تأثیر آن در شکل‏گیری هویت دینی و اجتماعی آنها؛

۱۳) تبیین نقش عفاف و حجاب در تقویت هویت ملی و فرهنگی جوانان و تأثیر آن بر استقلال فرهنگی و سیاسی کشور؛

۱۴) تقویت روحیه تعادل در جوانان در رویکرد آنان به مدگرایی و بیان مستدل و منطقی اثرات و پیامدهای مدگرایی افراطی و پرهیز از تقلید کورکورانه از مدهای غربی و تقویت مدگرایی ملی؛

۱۵) تبیین ریشه‏های تاریخی و فرهنگی و نشانه‏های روشن از وجود حجاب و پوشش در ادیان الهی و جوامع دارای سابقه تاریخی و تمدن فرهنگی؛

۱۶) زمینه‏سازی اجتماعی مناسب برای دختران و پسران جهت کشف، هدایت و بروز قابلیت‏ها و توانمندی‏ها و تأمین مطالبات خود به منظور جلوگیری از بروز جلوه‏گری‏های نامناسب در حیطه فرهنگ عفاف و حجاب؛

۱۷) اختصاص بخشی از موضوعات تحقیقاتی به بررسی «زمینه، علل و موانع گسترش فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه» و بررسی تأثیرات محصولات فرهنگی کشور بر این موضوع؛

۱۸) تشویق و ترغیب خانواده‏ها و جوانان به ازدواج آسان و آشنا نمودن آنان با معیارهای شرعی انتخاب همسر، حقوق و وظایف یکدیگر، تقویت روحیه ساده‏زیستی و قناعت‏پیشگی در زندگی؛

۱۹) تقویت هماهنگی بین دستگاههای ذی‏ربط در برنامه‏ریزی و تأمین امکانات لازم جهت رفع مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی موجود بر سر راه ازدواج جوانان؛

۲۰) توسعه فعالیت‏های بنیادهای ازدواج به منظور جلب مساعدت دولت و خیرین در امر ازدواج جوانان؛

۲۱) ارتقای مهارت‏های فنی و حرفه‏ای و توانمندی‏های جوانان جهت توسعه طرح‏های خوداشتغالی و آشنایی با بازار کار و زمینه‏های مختلف فعالیت به عنوان زمینه‏ساز ازدواج، تشکیل خانواده و نهایتاً توسعه فرهنگ عفاف؛

۲۲) اهتمام جدی مراکز فرهنگی و کلیه رسانه‏های کشور نسبت به ارائه الگوی مطلوب از عفاف و حجاب در محصولات فرهنگی خود (فیلم، سریال، تئاتر و ...) و پرهیز از ایجاد تضاد و تناقض برای جوانان در این امر؛

۲۳) جذب، تربیت و به کارگیری نیروی انسانی آگاه و عامل به مبانی دینی عفاف و حجاب در برنامه‏های فرهنگی و تبلیغی؛

۲۴) جهت‏دهی و تقویت امر عفاف و حجاب با استفاده از قابلیت‏ها و ظرفیت سازمان‏ها، احزاب، تشکل‏های غیر دولتی و هیئت‏های مذهبی در کشور؛

۲۵) هدایت تبلیغات تجاری به سوی استقلال فرهنگی و اقتصادی؛

۲۶) سازماندهی مبلغان آشنا به اصول و مبانی فرهنگ عفاف و حجاب به روش‏های صحیح تبلیغ و استفاده بهینه از آنها در مجامع دینی و خودجوش مردمی؛

۲۷) نظارت دقیق و همه جانبه در امر تولید و نشر کتاب، مطبوعات و مجلات سینمایی در خصوص رعایت حریم عفاف و حجاب از نظر محتوایی و شکلی؛

۲۸) تبیین ضرورت رعایت حجاب و عفاف توسط زنان و مردان در برنامه‏های فرهنگی، تبلیغی و هنری و پرهیز از یک‏سونگری؛

۲۹) الگوسازی و ایجاد گرایشات عمیق و پایدار نسبت به امر حجاب و عفاف از طریق معرفی سیره عملی معصومین(ع)، بزرگان علمی و ادبی و فرهنگی، منطبق با مقتضیات زمان و مکان و شرایط سنی جوانان؛

۳۰) تبیین عدم مغایرت پوشیدگی، حجاب و عفاف با حضور و فعالیت‏های اجتماعی زنان و رفع شبهه تعارض بین آن دو؛

۳۱) توسعه ارتباطات و تبادل اطلاعات بین دستگاههای مختلف آموزشی، فرهنگی و تبلیغی در جهت تبیین و تعیین حدود و ضوابط هماهنگ در رعایت عفاف و حجاب در ارائه برنامه‏ها و کالاهای فرهنگی؛

۳۲) تربیت و توسعه نیروی انسانی مؤمن، کارآمد و آشنا به مسائل فرهنگی - تبلیغی در امر عفاف و حجاب و پرهیز از برخوردهای خشن، فیزیکی و تحقیرآمیز با متخلفین؛

۳۳) هماهنگی و وحدت رویه مستمر و پایدار در برخورد با ناهنجاری‏های فرهنگی توسط دستگاههای مختلف در چارچوب قانون؛

۳۴) ارتقای سطح آگاهی و ایجاد حساسیت در مدیران نسبت به توسعه فرهنگ عفاف و حاکمیت ارزش‏های اخلاقی در مجموعه‏های تحت مسئولیت آنها؛

۳۵) طراحی و اجرای فعالیت‏های فرهنگی در مراکز تبلیغی، آموزشی و فرهنگی در راستای توسعه امر عفاف و حجاب؛

۳۶) ترغیب مسئولان و مدیران نسبت به مناسب‏سازی فیزیکی و فرهنگی و محیط کار در ادارات، بانک‏ها، مدارس، دانشگاهها، شرکت‏های خصوصی برای شاغلین و مراجعین؛

۳۷) توسعه و تنوع‏بخشی به الگوهای مناسب حجاب و تبلیغ آن توسط رسانه‏ها به منظور اقناع روحیه تنوع‏طلبی و حس زیباشناختی جوانان ضمن ترویج و تشویق چادر به عنوان حجاب برتر و پرهیز از تحمیل و اجباری کردن یک الگوی ثابت از حجاب؛

۳۸) توجه دستگاهها و نهادهای فرهنگساز به مُد به عنوان مؤلفه‏ای نوین و تأثیرگذار در جهت‏دهی به نوع پوشش و آراستگی جوانان؛

۳۹) تشویق و ترغیب و تبلیغ نمادها و الگوهای لباس ایرانی و بومی مناطق مختلف کشور و ممانعت از تبلیغ الگوهای مغایر با فرهنگ ایرانی - اسلامی؛

۴۰) اتخاذ تدابیر لازم جهت تولید و توزیع اقلام مورد نیاز جامعه در رعایت حجاب؛

۴۱) ایجاد زمینه‏های دسترسی عمومی به پارچه و لباس منطبق با الگوهای ایرانی - اسلامی و حمایت از طراحان و تولیدکنندگان آن؛

۴۲) ایجاد زمینه تبادل فرهنگی ملل اسلامی از طریق ارائه الگوها و نمادهای پارچه و لباس ایرانی - اسلامی؛

۴۳) فراهم ساختن زمینه‏های امکان رقابت برای تولیدکنندگان داخلی و حمایت مالی از آنها؛

۴۴) تقویت فرهنگ استفاده از پارچه و لباس‏های منطبق با الگوهای ایرانی - اسلامی؛

۴۵) تهیه مقررات لازم برای جلوگیری از واردات پارچه و لباس غیر متناسب با فرهنگ عفاف و حجاب؛

۴۶) به منظور ایجاد هماهنگی بین دستگاههای اجرایی و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در امر ترویج و گسترش فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه کمیته ترویج و گسترش فرهنگ عفاف با ترکیب ذیل در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل خواهد شد و گزارش عملکرد آن هر شش ماه یک بار به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه خواهد گردید.

ـ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی (رئیس کمیته)

ـ رئیس سازمان تبلیغات اسلامی (نایب رئیس کمیته)

ـ دبیر شورای فرهنگ عمومی (دبیر کمیته)

ـ نماینده سازمان ملی جوانان‏

ـ نماینده وزارت اطلاعات‏

ـ نماینده نیروی انتظامی‏

ـ نماینده وزارت کشور

ـ نماینده کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی‏

ـ نماینده وزارت آموزش و پرورش‏

ـ نماینده وزارت علوم، تحقیقات و فن‏آوری‏

ـ نماینده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی‏

ـ نماینده سازمان صدا و سیما

ـ نماینده وزارت بازرگانی‏

ـ نماینده ستاد امر به معروف و نهی از منکر

ـ نماینده شورای فرهنگی اجتماعی زنان‏

ـ نماینده سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران‏

ـ نماینده وزارت مسکن و شهرسازی‏

ـ نماینده وزارت اقتصاد و دارایی‏

ـ نماینده وزارت ارتباطات و فن‏آوری اطلاعات‏

ـ نماینده گمرک جمهوری اسلامی ایران‏

ـ نماینده سازمان تربیت بدنی‏

ـ نماینده مرکز امور مشارکت زنان‏

۴۷) کمیته ترویج و گسترش فرهنگ عفاف موظف است حداکثر ظرف مدت دو ماه راهکارها، آئین‏نامه‏ها و دستورالعمل‏های اجرایی و نقش دستگاههای ذی‏ربط در این خصوص را تهیه و تصویب نموده و به اطلاع شورای عالی انقلاب فرهنگی برساند.