تربیت به زبان ساده

در باره «تربیت », گفتنی بسیار است چه آنچه اولیاء محترم و معلمان و مربیان دوست دارند بدانند و بخوانند, چه آنچه برای خود نوجوانان و جوانان عزیزمان ضروری و سودمند است اما در این مختصر, تنها به ذكر مواردی معدود و محدود می توان پرداخت

در باره «تربیت‏»، گفتنی بسیار است. چه آنچه اولیاء محترم و معلمان و مربیان دوست دارند بدانند و بخوانند، چه آنچه برای خود نوجوانان و جوانان عزیزمان ضروری و سودمند است. اما در این مختصر، تنها به ذكر مواردی معدود و محدود می‏توان پرداخت.

۱- «خودسازی‏»

از عمده‏ترین هدفهای پیامبران، آن بوده كه ما را به مرحله‏ای از كمال نفسانی و آراستگی به خصلتهای خوب و خداپسند برسانند كه هر چه بیشتر به مرز «انسان كامل‏» نزدیك شویم. از این مساله با عنوان «خودسازی‏» یاد می‏كنیم. افراد خودساخته، عقل را بر هوای نفس و سعادت ابدی را بر بهره‏مندیهای گذرا غلبه می‏دهند، خود را از چنگ وسوسه‏های شیطانی می‏رهانند و زندگی خود را بر دو پایه «عقل‏» و «شرع‏» استوار می‏سازند.

این هدف مهم را هم در باره خودمان باید محقق سازیم، هم در باره نسلی كه امروز تحت تربیت مایند، و فردا سررشته‏دار امور جامعه.

۲- «خداباوری‏»

قوی‏ترین عاملی كه انسان را در مقابل وسوسه‏های شیطانی و گناه و تهاجم فرهنگی و سیل فساد، مقاوم نگه می‏دارد، «ایمان‏» است. این باور مقدس و درونی، نقش كنترل‏كننده دائمی انسان را دارد كه در خلوت و جلوت، در سفر و حضر، هادی انسان است. بی‏آن، هر سقوطی برای بشر طبیعی و هر فسادی قابل پیش‏بینی است.

«تربیت دینی‏» رسالت مهمی است كه بر دوش پدران و مادران و مربیان است. كاشتن بذر ایمان و خداترسی و خدامحوری در دل و جانشان. این یك حق و وظیفه است. امام زین‏العابدین(ع) در رسالهٔ الحقوق خویش می‏فرماید: «حق فرزندت بر تو آن است كه بدانی او از توست و در دنیا نیك و بد او به تو نسبت داده می‏شود و تو مسؤول كارهایی هستی كه او را بدانها گمارده‏ای و عهده‏دارش بوده‏ای، همچون تربیت و تادیب شایسته، راهنمایی به سوی خدای متعال، كمك به او در مسیر خداپرستی و اطاعت از پروردگار...»

۳- «آداب اجتماعی‏»

معاشرت ما با یكدیگر ایجاب می‏كند كه نكاتی را در برخوردها مراعات كنیم. احترام و ادب در گفتار و برخورد، سخن گفتن شایسته، پرهیز از تحقیر و توهین و بی‏اعتنایی، مراعات نوبت و حق دیگران و امثال اینگونه نكات، «ادب اجتماعی‏» محسوب می‏شود. اولیاء باید با تذكر دادن آنها به فرزندان، نسلی مؤدب تربیت كنند. به تعبیر روایات «هیچ میراثی همچون ادب نیست‏» و این‏ارث، از والدین به فرزندان می‏رسد. این سخن حضرت رسول‏«ص‏» نیز معروف است كه «اكرموا اولادكم و احسنوا آدابهم‏» فرزندانتان را گرامی بدارید و آنان را نیكو تربیت و ادب كنید.

شخصیت دادن به فرزندان و احترام به آنان در برخورد، معاشرت، صدا زدن و دنبال كاری فرستادن، آنان را با «ادب اجتماعی‏» آشنا می‏سازد.

۴- «دوست‏گزینی‏»

روحیه جمعی داشتن و میل به رفاقت و دوستی با دیگران از نقاط مثبت در زندگی كودكان است. البته باید این گرایش فطری را جهت داد و از آفتها نگه داشت. سهم دوستان در تاثیرگذاری اخلاقی و تربیتی (چه در جهات مثبت،چه منفی) بسیار است. از این‏رو نظارت بر اینكه فرزندانمان با چه كسانی دوستی می‏كنند و اطمینان به صلاحیت اخلاقی و لامت‏خانوادگی آنان لازم است. بی‏توجهی به این مساله، گاهی سبب برخی انحرافات جبران‏ناپذیر می‏شود و پشیمانی هم سودی نمی‏بخشد.

معیارهای دوست‏گزینی و ویژگیهای دوستان خوب را باید به فرزندان آموخت و آنان را نسبت‏به خطرهایی كه در كمین آنان است، آگاه ساخت، تا مسیر دوستی و مراوده با دیگران را با احتیاط و هشیاری طی كنند و در دام و پرتگاه نیفتند. برخی از بزرگان گفته‏اند: دوستان و برادران سه گونه‏اند:

یكی مانند غذاست، كه پیوسته به آن محتاجیم‏یكی مثل داروست، كه گاهی به آن نیازمندیم‏یكی هم مثل درد است كه هرگز به آن نیاز نداریم

مهم، شناخت معیارهای صحیح در انسانهای شایسته دوستی است، كه هم خودمان باید آنها را بشناسیم و هم به نسل آینده و قشر جوان بشناسانیم. امام صادق‏«ع‏» فرمود:

با كسی دوستی و مصاحبت كن كه مایه آراستگی و زینت تو باشد، نه آنكه تو سبب زینت او گردی. این، همان است كه در شعر معروف آمده است:

همنشین تو، از تو به باید تا تو را عقل و دین بیفزاید

---