چشم اندازهای ترمینال های کانتینری کاملاً خودکار

سومین ترمینال کانتینری کاملاً خودکار در حالی در بندر رتردام راه اندازی شد که این بندر پیش از این نیز دوبار در سال های ۱۹۹۳ و ۱۹۹۶ تجربه ساخت چنین ترمینال هائی را داشته است پس از این زمان تب ساخت ترمینال کانتینری فراگیر شد و ترمینال کاملاً خودکار موسوم به ”Altenwerder“ در بندر هامبورگ نمونه ای از آن می باشد با تکمیل فاز نخست این ترمینال, ظرفیت سالانه به ۷۰۰ هزار کانتینر می رسد این در حالی است که امروزه حدوداً چهارمیلیون کانتینر در سال از طریق ترمینال های کانتینری تمام اتومات در سراسر جهان جابه جا می شود

سومین ترمینال کانتینری کاملاً خودکار در حالی در بندر رتردام راه‌اندازی شد که این بندر پیش از این نیز دوبار در سال‌های ۱۹۹۳ و ۱۹۹۶ تجربه ساخت چنین ترمینال‌هائی را داشته است.پس از این زمان تب ساخت ترمینال کانتینری فراگیر شد و ترمینال کاملاً خودکار موسوم به ”Altenwerder“ در بندر هامبورگ نمونه‌ای از آن می‌باشد. با تکمیل فاز نخست این ترمینال، ظرفیت سالانه به ۷۰۰ هزار کانتینر می‌رسد. این در حالی است که امروزه حدوداً چهارمیلیون کانتینر در سال از طریق ترمینال‌های کانتینری تمام اتومات در سراسر جهان جابه‌جا می‌شود. در همین راستا شرکت KCTA کره‌جنوبی نیز به ساخت تأسیسات خودکار با ظرفیت سالانه‌ای معادل ۱/۱ میلیون TEU اقدام کرده است.هم‌اکنون در تعداد محدودی از بنادر جهان از جمله PSA سنگاپور و HIT هنگ‌کنگ، تسهیلات و تجهیزات خودکار به‌کار گرفته می‌شود. پرسش مهمی که در این زمینه مطرح می‌شود این است که آیا اتوماسیون بنادر چشم‌انداز روشنی دارد یا خیر و این‌که چرا مدیران رغبتی برای به‌کارگیری تسهیلات خودکار نشان نمی‌دهند؟باید توجه داشت تکنولوژی برتر به تنهائی نمی‌تواند بازار یک محصول را تحت‌تأثیر قرار دهد ضمن آن‌که تجهیزات خودکار باید علاوه بر کاهش هزینه‌های اپراتوری، مسائل موردنظر شرکت‌های کشتیرانی از قبیل سرعت، انعطاف‌پذیری و اطمینان‌پذیری و در یک کلام بهترین خدمات با کم‌ترین هزینه ممکن ار تحقق بخشند. در واقع اولویت اول برای شرکت‌های کشتیرانی ارائه خدمات یک ترمینال با تراکتور، استرادل و یا روبات نیست بلکه نحوه ارائه خدمات در یک ترمینال باید به‌گونه‌ای باشد که خواسته‌های آنان را کاملاً برآورده سازد.با توجه به موارد فوق باید بررسی نمود که آیا اتوماسیون ترمینال‌هایی کانتینری از لحاظ اقتصادی به‌صرفه است تا سرمایه لازم برای آن فراهم شود؟ تجهیزات خودکار باید در تمامی شرایط جوی کارائی داشته باشد و یک نرم‌افزار معین قابلیت انجام کار مربوط را داشته باشد. همچنین منابع و توانمندی فنی مورد نیاز از لحاظ مهندسی و ساخت دستگاه‌ها مهیا بوده و درصد ریسک تجهیزات ارزیابی شده باشد.

دیگر این‌که ساخت تجهیزات به‌صورت مرحله‌ای امکان‌پذیر بوده و تکنولوژی مربوط به هر از تسهیلات از سوی اتحادیه‌های بین‌المللی تأیید شود. مسائلی از قبیل آموزش، ایمنی، امنیت و مدیریت نرم‌افزارها و قابلیت‌های مورد نیاز باید مورد توجه قرار گیرد. توجه به موارد فوق تنها مختص تجهیزات خودکار نیست و باید در مورد تجهیزات غیرخودکار نیز رعایت شود.اتوماسیون ترمینال‌ها بدون تردید اقدام مؤثری است، اما بهره‌وری ترمینال‌های کاملاً خودکار به صحت نتایج مطالعات صورت گرفته و عملکرد بی‌نقص ترمینال‌ها بستگی دارد. به‌علاوه هرگونه وقفه در عملیات ترمینال‌ها، نقص‌های احتمالی سیستم‌ها و تجهیزات، کیفیت نامناسب داده‌ها (EDI) و نیز ضعف در برنامه‌ریزی عملیات، بر بهره‌وری ترمینال تأثیر منفی خواهد داشت. از طرفی ایمنی تجهیزات و سیستم‌ها، تأثیر عمده‌ای بر کارائی ترمینال‌ها می‌گذارد. بروز نقص در سیستم ایمنی یک دستگاه می‌تواند کل عملیات ترمینال را مختل کند. اتوماسیون ترمینال‌ها در کشورهائی که دستمزد نیروی انسانی بسیار بالا است، به‌دلیل کاهش تعداد نیروهای مورد نیاز، از لحاظ اقتصادی حائز اهمیت است.نکته مهم این است که اتوماسیون ترمینال‌ها مشکلاتی را ینز در پی خواهد داشت.

همان‌طور که قبلاً نیز به آن اشاره شد، دستگاه‌های خودکار در برابر ایجاد وقفه بسیار آسیب‌پذیرند. البته تسهیلات غیرخودکار نیز با این مشکل مواجه هستند اما متوسط ایجاد وقفه در عملیات ترمینال‌های اتوماتیک بسیار بیشتر از ترمینال‌های غیراتوماتیک است. معمولاً عملیات ترمینال‌ها بین تخلیه اولین کانتینر تا بارگیری آخرین کانتینر نباید متوقف شود. بنابراین برای تغییر شیفت‌های کاری، زمان صرف غذا، جلسات شورای کار و غیره می‌بایست برنامه‌ریزی دقیق و منظمی صورت گیرد. از آنجائی‌که در به‌کارگیری این تجهیزات نیروی انسانی دخالتی ندارد، با توقف کار یک دستگاه خودکار ممکن است عملیات به‌طور کامل مختل شود.همچنین با توجه به این‌که مسائل امنیتی در قرن بیست‌ویکم اهمیت خاصی یافته است، دست‌اندرکاران این قبیل ترمینال‌ها نیز باید مقررات امنیتی جدیدی را وضع کنند. اسکن کانتینرها، نشان‌های الکترونیکی، کانتینرهای هوشمند و ردیابی بارها مواردی هستند که در دستور کار قرار دارند.

مهم‌ترین مزیت ترمینال‌های کانتینری اتوماتیک این است که هیچ‌کس وارد محوطه صفافی نمی‌شود و به همین جهت، کار سیستم امنیتی راحت‌تر می‌شود ضمن آن‌که هزینه کم‌تری نیز صرف این مسئله می‌شود.سرمایه‌گذاری در خصوص اتوماسیون ترمینال‌های کانتینری نیازمند سرمایه هنگفتی است زیرا تأسیسات زیربنائی، تجهیزات و سیستم‌های IT این‌گونه ترمینال‌ها بسیار پیچیده‌تر و مسلماً گران‌تر خواهد بود. همچنین هزینه‌های نگهداری دستگاه‌ها و استهلاک آنها نیز از اهمیت حیاتی برخوردار است. تفاوت عمده هزینه‌های یک ترمینال خودکار و یک ترمینال عادی در هزینه‌های مربوط به نیروی کار آن است و این مسئله از سوی سازمان‌های کار و اتحادیه‌های کارگری با مخالفت روبه‌رو شده است. در صورتی‌که اتوماسیون ترمینال‌ها به معنای ارتقاء تسهیلات موجود باشد؛ حتی در صورتی‌که فرصت‌های شغلی کاهش یابد، اتحادیه‌های مربوطه آن را تأیید و از آن حمایت می‌کنند. اما اگر هدف از این پروژه تنها کاهش فرصت‌های شغلی باشد، این مسئله قابل قبول نیست. از طرفی تغییر شیفت‌های کاری نیز باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که وقفه‌ای در عملیات ترمینال ایجاد نشود. کارکنان و نیروی کار یک ترمینال مهم‌ترین سرمایه آن محسوب می‌شوند بنابراین لازم است مسئولین مربوطه و اتحادیه‌های کارگری منافع و حقوق متقابل یکدیگر را در نظر داشته باشند.

به علاوه، از آنجائی‌که ترمینال‌های کانتینری از لحاظ ایمنی شرایط متفاوتی دارند، جلب رضایت مسئولین ایمنی و بهداشت جهت پیشگیری از بروز خسارات سنگین در حین عملیات نیز در جای خود حائز اهمیت است.به منظور ایجاد تصویری واضح از مدیریت یک ترمینال کانتینری تمام اتوماتیک، می‌توان آن‌را با یک ارکستر سمفونی مقایسه کرد که هر ساز در آن حکم قطعه‌ای را دارد و به منظور ایجاد صدائی خاص طراحی شده است. اما این سازها بدون حضور یک‌نفر به‌عنوان رهبر ارکستر، به‌جزء تولید صداهای ناهماهنگ و ناهنجار، کارکرد دیگری ندارند. رهبر ارکستر نباید لزوماً یک نوازنده ماهر باشد، اما باید یک استاد موسیقی باشد که به‌خوبی قابلیت‌های یک ساز را می‌شناسد. یک ترمینال خودکار نیز از اجزاء مختلفی تشکیل شده است و این اجزاء نه تنها تجهیزات مختلف بلکه نرم‌افزارها، نیروی انسانی، اتحادیه‌های مرتبط، پروسه‌های مختلف، سیستم‌ها و قوانین و مقررات مربوطه را نیز شامل می‌شود. این مسائل در مورد ترمینال‌های غیرخودکار نیز مصداق دارد؛ اما تفاوت آنها در پیچیدگی بیشتر اجزاء مختلف آن است. وجه تشابه یک ترمینال خودکار و ارکستر سمفونی در نیاز هر دو به یک رهبر جهت هماهنگ‌سازی اجزاء مختلف آن است.

از آنجائی‌که اجزاء یک ترمینال اتوماتیک بسیار پیچیده‌تر هستند، هماهنگ‌کردن آنها کار بسیار دشوار و حساس است و ممکن است یک برنامه‌ریزی تئوری، عملاً قابل اجراء نباشد.بعد از پایان مرحله طراحی یک ترمینال، خصوصیات مربوط به تجهیزات و نرم‌افزارها باید مشخص شود. در این مرحله احتمال خطا و یا از قلم افتادن برخی جزئیات وجود دارد. پس از راە‌اندازی ترمینال (زمانی‌که ارکستر نواختن سمفونی را آغاز می‌کند)، این قبیل اشتباهات جزئی، به‌خوبی بروز می‌کند.از آنجائی‌که قراردادهای خرید این قبیل تجهیزات بسیار سخت و انعطاف‌ناپذیر هستند، در نتیجه اختلاف بین تیم اجرائی پروژه و طرف قرارداد آغاز می‌شود و هر دو طرف تلاش می‌کنند به‌نحوی برنده این دعوا باشند؛ زیرا در هر صورت برای رفع اشکال پیش آمده یک نفر باید هزینه مربوطه را پرداخت کند. بر همین اساس لازم است قراردادهای خرید این قبیل تسهیلات تاحدی انعطاف‌پذیر باشند.

در چنین مواقعی معمولاً مسئولین ترمینا‌ل‌ها جهت برطرف شدن هرچه سریع‌تر اشکال پیش آمده میل بیشتری از خود نشان می‌دهند. از طرفی تحمیل فشار بیش از حد بر طرفین قرارداد از سوی مسئولین ترمینال سبب افت کیفی و ایمنی محصولات شده و هزینه‌های نگهداری آنها را افزایش می‌دهد. راه‌حل منطقی این مسئله افزودن یک بخش الحاقی به قرارداد خرید است که طبق آن، شرایط رفع این قبیل اشکالات مشخص می‌شود.هنوز هم به ایده تأسیس ترمینال‌های کاملاً خودکار به دیده تردید نگریسته می‌شود و اگر به سال ۱۹۹۳ بازگردیم پیشگامی شرکت ECT در تأسیس چنین ترمینالی در بندر رتردام حقیقتاً اقدامی جسورانه بوده است. در حال حاضر پس از پیش‌قدمی در این زمینه، نوبت به ارتقاء تکنولوژی آن رسیده است که البته کار چندان ساده‌ای نیست. این مسئله را نیز باید پیوسته مدنظر داشت که برای شرکت‌های کشتیرانی و شرکت‌های حمل‌ونقل، اتوماتیک و یا غیراتوماتیک بودن ترمینال‌ها تفاوت چندانی ندارد و تنها مسئله حائز اهمیت برای آنان نحوه ارائه خدمات، ایمنی، سرعت و هزینه‌های مربوطه است.

مترجم: سعیده پازوکی