سرود ملی ایران

طبق معمول آن روزگار، دربار مداخله كرد و به ارتش دستور داده شد تا در این زمینه اقدام كند. انجام این امر، به عهده سالار معزز، رئیس موزیك نظام گذاشته شد. رضا نیازمند در فصلنامه ره‌آورد …

طبق معمول آن روزگار، دربار مداخله كرد و به ارتش دستور داده شد تا در این زمینه اقدام كند. انجام این امر، به عهده سالار معزز، رئیس موزیك نظام گذاشته شد. رضا نیازمند در فصلنامه ره‌آورد چاپ آمریكا در شماره ۳۴ ماجرای ساخته شدن سرود ملی ایران را چنین شرح داده است:

«تشكیل انجمن‌های ادبی از اوایل مشروطیت متداول شد. در آن زمان وثوق‌الدوله كه علاقه زیادی به شعر و ادب فارسی داشت، جلساتی برای موضوعات ادبی تشكیل داده بود این انجمن‌ها در اوایل سلطنت رضا‌شاه رونق گرفت و حدود ۱۷ انجمن ادبی در تهران تشكیل شد، مانند انجمن ادبی حكیم نظامی كه روزهای چهارشنبه در منزل وحید دستگردی در خیابان عین‌الدوله (ایران) تشكیل می‌شد. انجمن یا محفل ادبی فرهنگ در منزل آقای فرهنگ، انجمن دانشوران روزهای شنبه در منزل آقای عادل خلعتبری، انجمن آذرآبادگان به ریاست آقای دیهیم نماینده تبریز، انجمن كاوه روزهای شنبه در منیریه، منزل شاهزاده سیف‌الله میرزا و انجمن ادبی شیخ‌الرئیس كه شب‌های جمعه برگزار می‌شد، «شیخ‌الرئیس كه نام اصلی او شاهزاده محمد‌هاشم بود، قبلاً در خراسان معلم عبدالحسین تمیورتاش بود بعداً به سمت نماینده مجلس انتخاب شد و به تهران آمد و این انجمن را تشكیل داد.»

ملك‌الشعرای بهار، تیمورتاش، رشید یاسمی، عباس اقبال آشتیانی، سعید نفیسی هم هر هفته متفقاً انجمنی داشتند به نام انجمن دانشكده كه مطالب مورد بحث، نخست ادبی بود و به تدریج سیاسی شد.

مهمترین انجمن آن روزها، انجمن ادبی بود كه وحید دستگردی، شاهزاده افسر، ادیب‌السلطنه سمیعی، حاج میرزا یحیی دولت‌آبادی، سرمد، شهریار، پارسا تویسركانی، پروین اعتصامی و پژمان بختیاری آن را تشكیل داده بودند.

در این موقع رضا شاه تصمیم گرفت به مسافرت تركیه برود. به او اطلاع دادند كه در آن جا برای او سرود ملی خواهند نواخت. چون ایران سرود ملی نداشت. رضا شاه دستور داد به انجمن ادبی ایران تكلیف كنند، سرود ملی تهیه شود. موضوع در انجمن مطرح شد ولی اعضاء نمی‌دانستند كه چگونه سرود ملی تهیه نمایند. ابتدا تصمیم گرفتند. سرودهای سایر ممالك را گوش دهند تا معلوم شود سرود ملی چیست و متضمن چه مطالبی است، سپس شعرهایی بسرایند و با آهنگ بیامیزند. قرار شد آقای مین‌باشیان در انجمن حضور یابد و در این مورد راهنمایی كنند. آقای مین‌باشیان (غلامرضا خان سالار معزز) در مدرسه موزیك كه شعبه‌ای از دارالفنون بود تحت نظر «موسیو لومر» فرانسوی تحصیل موسیقی كرده بود و سپس معلم موسیقی و بعد ریاست كل موزیك نظام را بر عهده داشت. او با یاری مزین‌الدوله كتاب هم‌آهنگی و سازشناسی و موسیقی نظامی را ترجمه كرده و تا درجه سرتیپی بالا رفته بود ـ و در موقع نام خانوادگی، او نام مین‌باشیان را برای خود انتخاب كرده بود. او پیانو خوب می‌نواخت، تصنیف‌ها و سرودهای خوبی درست كرد، سرود مدرسه آمریكایی‌های تهران را او تصنیف كرده و مارش‌های نظامی و سرودهای نظامی زیادی از او باقی است. یكی از بهترین سرودهای او این است:

خیزـ همتی گمار اكنون

عالمی نما پرخون ـ بیدریغ

ترك جان كن ـ تا به كی درنگ

سربه تن نزیبد باشدـ ار به ننگ

در جلسه انجمن قرار شد شاهزاده افسر و مین‌باشیان با هم سرود بسازند، بدین ترتیب كه شعر آن را شاهزاده افسر تهیه كند و آهنگ آن را مین‌باشیان. به زودی سرود شاهنشاهی آماده شد و به دربار تقدیم گردید كه به نظر رضاشاه برسد. شاه پس از شنیدن شعر و آهنگ دو جای آن را اصلاح كرد. یكی اینكه گفته شده بود: از اجنبی جان می‌ستانیم ـ كه رضا شاه گفت : از دشمنان جان می‌ستانیم. دیگر كلمه شهنشه بود كه گفته شده بود: شهنشه زنده بادا ـ‌ كه رضا شاه تغییر به شاهنشه ما زنده بادا ... بدین طریق سرود ملی ایران تهیه گردید.»