ریشه های روانی لباس خریدن

بعضی از افراد عادت دارند که مدت ها یک لباس را بپوشند و اهمیت چندانی به ظاهر و لباس های خود نمی دهند و در عوض برخی افراد عادت به خریدن انواع لباس ها در طرح ها و رنگ های مختلف دارند و اصلا دوست ندارند یک لباس را چند بار بپوشند یا حتی در دو مهمانی مختلف از یک لباس استفاده کنند

بعضی از افراد عادت دارند که مدت‌ها یک لباس را بپوشند و اهمیت چندانی به ظاهر و لباس‌های خود نمی‌دهند و در عوض برخی افراد عادت به خریدن انواع لباس‌ها در طرح‌ها و رنگ‌های مختلف دارند و اصلا دوست ندارند یک لباس را چند بار بپوشند یا حتی در دو مهمانی مختلف از یک لباس استفاده کنند.

معمولا بخشی از این رفتارها، جزو ویژگی‌های شخصیتی افراد است. یعنی اگر در گذشته این افراد دقت کنیم، می‌بینیم که آنها در نوع پوشش خود دستکاری می‌کردند. به عبارت ساده‌تر گاهی یکی از دخترها یا پسرهای خانواده، از الگوی خانوادگی برای پوشش خود پیروی می‌کند اما با تغییری در سبک پوشیدن لباس (مانند بستن روسری به شکلی خاص) یا انتخاب رنگ‌هایی متفاوت به نوعی به ما نشان می‌دهد که او در آینده هم نسبت به سایر خواهر و برادرهای خود تنوع پوشش متفاوت‌تری خواهد داشت. با این حساب می‌توان گفت برخی از افراد براساس تیپ شخصیتی خاصی که دارند، پوشش خود را بر حسب مد و با تنوع بیشتری انتخاب می‌کنند و برخی دیگر، پیرو سنت‌ها و استفاده از چند دست لباس محدود برای مناسبت‌ها و موقعیت‌های مختلف هستند. از تیپ شخصیتی افراد در انتخاب لباس که بگذریم به چند نکته دیگر درباره تنوع‌طلبی بعضی‌ها در خرید و استفاده از لباس‌های مختلف می‌رسیم که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

▪ گاهی اوقات انتخاب لباس‌های مختلف یا استفاده مداوم از یک لباس به یادگیری افراد برمی‌گردد. یعنی بعضی‌ها به تدریج و به مرور زمان به این نتیجه می‌رسند که باید برای هر مراسم، مهمانی یا موقعیت خاصی که در آن حضور پیدا می‌کنند، لباس مخصوصی تهیه کنند و گروه دیگری از افراد ترجیح می‌دهند یک یا چند دست لباس محدود را در تمامی مراسم و موقعیت‌های مختلف استفاده کنند. هر دو گروه با توجه به گذشت زمان و به دست آوردن تجربه‌های مختلف، داشتن تنوع یا عدم تنوع در پوشش را یاد گرفته‌اند. این موضوع هم علاوه بر مساله یادگیری به تیپ شخصیتی و نوع نگرش افراد به زندگی برمی‌گردد. ناگفته نماند که تنوع‌طلبی در انتخاب پوشش تا زمانی که معقول و منطقی باشد مشکل چندانی محسوب نمی‌شود. یعنی مشکلات از زمانی آغاز می‌شود که فرد بخواهد برای داشتن لباس‌های جدیدتر و متنوع‌ از دیگران پول قرض بگیرد تا لباس‌های مورد نظر خود را برای مراسم خاصی بخرد یا با اصرار، پرخاشگری و پافشاری زیاد و به قیمت برهم خوردن آرامش و روابط خانوادگی‌اش بخواهد حس تنوع‌طلبی خود را در نوع پوشش‌اش ارضا کند.

▪ بخشی از تنوع‌طلبی در خرید و استفاده از لباس‌های مختلف هم به نوعی «دفاع از خود» است. یعنی گاهی فرد در یک مرحله یا مرتبه اجتماعی، شخصیتی یا فکری قرار می‌گیرد که احساس می‌کند باید در یک مهمانی یا مراسم خاص حتما لباس مورد نظرش را داشته باشد و نباید از لباس‌های قدیمی یا تکراری استفاده کند.

▪ گروهی از افراد هم به دلیل ضعف‌های روانی، کمبودها یا عقده‌های سرکوب‌شده، اقدام به خرید مداوم لباس برای هر مراسمی می‌کنند. آنها با خریدن و پوشیدن لباس‌های مختلف و گوناگون سعی می‌کنند خودی در جمع نشان بدهند و نیازهای روانی سرکوب‌شده‌شان را در جای دیگری مثل مهمانی‌ها با پوشیدن لباس‌های مختلف برطرف کنند. معمولا این افراد، کسانی هستند که در گذشته قدرت مانور چندانی نداشتند و حالا که قدرت خرید یا حتی قدرت تسلط بر همسرشان را پیدا کرده‌اند سعی می‌کنند با پوشش‌های متفاوت، نیازهای روانی تامین‌نشده خود در گذشته را برطرف کنند.

▪ گاهی هم خرید بیش از اندازه لباس‌های مختلف به احساس حقارت و ناتوانایی‌های فرد در سایر امور زندگی برمی‌گردد. مثلا ممکن است فردی از ظاهر مناسب، خانواده خوب، تحصیلات کافی یا شغل مناسب برخوردار نباشد و سعی کند خودش را با خریدن و پوشیدن لباس‌های متنوع و متفاوت برای دیگران مطرح کند و به این ترتیب به نیازهای روانی‌اش پاسخ دهد.

▪ گروه دیگری از افراد هم برای جلب توجه دیگران و درخشیدن در جمع اقدام به خرید لباس‌های مختلف و گاهی هم بسیار فاخر می‌کنند تا با پوشیدن آنها دیگران مدام تعریف و تمجیدشان کنند. تنوع زیاد در پوشش هم می‌تواند به همین دلیل باشد. مثلا خانمی که ادعا می‌کند ۵۰ مدل روسری و شال دارد و هر روز با یکی از آنها به محل کار خود می‌رود به احتمال زیاد این کار را برای اینکه دیگران او را از نظر تنوع در پوشش «تک» بدانند و توجه بیشتری به او بکنند، انجام می‌دهد. تمام نکته‌هایی که تا اینجا عنوان کردیم نوعی بازی روانی هستند و همگی برای رفع نیازهای روانی فرد به کار برده می‌شوند.

▪ گاهی برخی از افراد، نیاز روانی و احساسی خود را در یک لباس یا حتی کیف و کفش خاص می‌بینند و حاضر می‌شوند به هر قیمتی که شده، کالای مورد نظر خود را (حتی با قیمتی بیشتر) به دست بیاورند. این افراد گمان می‌کنند اگر آن لباس را نخرند، نمی‌توانند در نظر دیگران خیلی خوب ظاهر شوند و برای فخرفروشی هم که شده، با هر مشقتی که هست (مانند قرض گرفتن، دعوا یا پرخاشگری)، لباس را می‌خرند و استفاده می‌کنند. در این صورت دیگر به نظر ما این فرد دچار اختلال‌های روان‌شناختی است و باید برای رفع آن به یک مشاور مراجعه کند.

دکتر پرویز رزاقی

روان‌شناس، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی