وقت گذرانی در مراکز خرید

در دنیای امروز, مصرف گرایی به ارزش اجتماعی تبدیل شده است

امروزه حتی افرادی که پیش از این زندگی بسیار ساده‌ای داشته‌اند چنین تصور می‌کنند که نباید تنها به این موضوع فکر کنند که چگونه زندگی کنند و فقط رفع نیازهای ضروری خود را مورد توجه قرار دهند، بلکه باید لذت از زندگی و استفاده از امکاناتی که ارمغانی از دنیای فناوری هستند را نیز تجربه کنند حتی اگر پیش از این نیز بدون در اختیار داشتن این امکانات هیچ احساس نیازی در آنها ایجاد نشده باشد.

در دنیای امروز مصرف‌گرایی در زندگی ما انسان‌ها از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و در حقیقت تبدیل به یک ارزش اجتماعی شده است. داشتن یک زندگی لوکس و مجلل به آرزوی بسیاری از افراد مبدل شده است. تصور عمومی بر این است افرادی که بیشتر مصرف می‌کنند در مقایسه مرفه‌تر هستند.

بنابراین دیگر ما انسان‌ها تنها برای رفع نیازهای روزمره و مایحتاج اولیه زندگی خود خرید نمی‌کنیم، بلکه وجود فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای و همچنین مراکز خرید متعدد که محصولات متنوعی را عرضه می‌کنند موجب افزایش مصرف و رواج پدیده مصرف‌گرایی شده است. این موضوع، پدیده‌ای است که علاوه بر کشورهای غربی در بسیاری از کشورهای دیگر و حتی در کشور خودمان هم بشدت رواج یافته است و تقریبا هیچ کشوری را نمی‌توان یافت که از این قاعده مستثنی باشد تا جایی که حتی مصرف‌گرایی برای بسیاری از افراد تبدیل به نوعی سرگرمی و تفریح شده است و افراد برای دیدن دوستان و آشنایان و وقت‌گذرانی نیز رفتن به مراکز خرید و گذراندن ساعاتی از روز را در کنار هم در این مراکز به رفتن به خانه‌های دوستان و آشنایان برای دیدنشان ترجیح می‌دهند.

● تولد پدیده مصرف‌گرایی در اروپا

در حقیقت مصرف‌گرایی عبارت است از استفاده بی مورد از کالاها و خدمات برای رفع نیازها و خواسته‌ها. امروزه شاهد رونمایی از شیوه جدیدی از مصرف‌گرایی در جوامع نوین هستیم که یکی از ویژگی‌‌های متمایز آن در مقایسه با گذشته این است که در دنیای امروز ما انسان‌ها بخش قابل توجهی از زمان، انرژی، درآمد و حتی خلاقیت و نوآوری‌ها در عرصه فناوری را به این موضوع اختصاص داده‌ایم.

بسیاری بر این باورند که مصرف‌گرایی برای نخستین بار در کشورهای اروپایی قدم به عرصه‌های اجتماعی گذاشت و سپس در بسیاری از دیگر جوامع نیز مورد توجه قرار گرفت که متاسفانه در بسیاری از کشورها نیز به عنوان یک آسیب اجتماعی مطرح شده است.

امروزه تولید بسیاری از کالاها قدم فراتر از نیازهای زیستی ما انسان‌ها گذاشته و از آنجا که این نیازها اغلب محدود هستند، بنابراین تولیدکنندگان در تولید کالاها بسیاری از نیازهای غیرزیستی ما انسان‌ها که از جمله نیازهای غیرضروری هستند را نیز مورد توجه قرار داده‌اند که همین موضوع موجب ایجاد نیازهای کاذب و در نتیجه مصرف انبوه بسیاری از کالاهای غیرضروری و بی‌‌دوام شده است. در کشورهای غربی مصرف‌گرایی به عنوان سبک خاص و جدیدی در زندگی افراد مورد توجه قرار گرفته است که بیش از هر چیز بسیاری از ویژگی‌های فرهنگی خانواده‌هایی از طبقات بالا و متوسط اجتماع را تحت تاثیر خود قرار داده است.

بی‌شک راه‌اندازی و تاسیس فروشگاه‌های بسیار بزرگ در بسیاری از شهرها در گسترش فرهنگ مصرف‌گرایی تاثیرگذار بوده است تا جایی که بسیاری از افراد در هنگام خرید از این فروشگاه‌ها در خرید و مصرف بیشتر با یکدیگر رقابت می‌کنند.

علاوه بر این در این فروشگاه‌ها طیف گسترده‌ای از کالاهای مختلف از مواد غذایی تا لوازم خانگی و پوشاک و حتی فناوری‌های جدید الکترونیکی در یک جا جمع شده‌اند که این ویژگی می‌تواند نقش بسیار مهمی در گسترش عادت مصرف‌گرایی انبوه در افراد داشته باشد. حراج‌های پی در‌پی فروشگاه‌های بزرگ نیز در ایجاد احساس نیاز کاذب در مصرف‌کنندگان چندان بی‌تاثیر نبوده‌اند.

بسیاری از مصرف‌کنندگان در هنگام حراج، اجناسی را خریداری می‌کنند که شاید اگر این اجناس و کالاها به حراج گذاشته نمی‌شدند احساس نمی‌کردند شاید روزی به آنها نیاز داشته باشند. در جوامع توسعه‌یافته اغلب همه کالاهایی که خریداری می‌شوند مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، چراکه اغلب آنها نیازهای واقعی نبوده و به عنوان نیاز کاذب خریداری شده‌اند.

● نیازهای کاذب

مصرف‌گرایی در طبقات مختلف اجتماعی از الگوهای متفاوتی تاثیر می‌پذیرد. افرادی که از طبقات بالای اجتماعی هستند همواره به دنبال خرید کالاهای لوکس و تجملی هستند، چراکه تصور می‌کنند این کالاها و خدمات مشابه آنها می‌توانند موقعیت اجتماعی آنها را ارتقاء دهند.

نکته: کشورهای اروپایی به دلیل در اختیار نداشتن منابع طبیعی در مقایسه با دیگر کشورها بیشتر اهل پس‌انداز کردن هستند و به عکس در کشورهایی که دارای منابع طبیعی فراوان‌تری هستند مردم محدودیت‌های کمتری برای مصرف‌گرایی دارند

اعضای طبقه متوسط هم در رقابت با این گروه به ‌رغم داشتن درآمد کمتر، اجناسی که از نظر ظاهری مشابه اجناس لوکس بوده و قیمت کمتری دارند را انتخاب می‌کنند و این گروه از افراد از نظر کمی بیشترین میزان مصرف را در سطح اجتماع دارند. اعضای طبقات پایین‌تر که در مقایسه کمترین سطح درآمدی را دارند نیز اگرچه بر مصرف‌گرایی انبوه عادت کرده‌اند، اما معمولا اقدام به خرید کالاهای ضروری می‌کنند و کمتر هزینه‌ای را به خرید کالاهای غیرضروری اختصاص می‌دهند.

بنابراین می‌توان گفت که در این فرآیند که ابتدا در کشورهای غربی ظهور کرد و سپس دامنه آن به دیگر کشورها و حتی کشورهای جهان سوم نیز گسترده شد، طبقات بالای اجتماع از مصرف‌گرایی به عنوان نمادی برای به تصویر کشیدن هویت خود و طبقات متوسط برای رقابت با طبقات بالای اجتماع استفاده می‌‌کنند. همچنین طبقات پایین‌تر نیز بدون در نظر گرفتن نیازهای واقعی و کاذب خود هر روز بیشتر و بیشتر در این دام گرفتار می‌شوند.

● مصرف‌گرایی همه‌گیر است

کشورهای اروپایی به دلیل در اختیار نداشتن منابع طبیعی در مقایسه با دیگر کشورها بیشتر اهل پس‌انداز کردن هستند و به همین علت در خرج کردن درآمدشان با دقت بیشتری عمل کرده و پولشان را در راه درست‌تری هزینه می‌کنند و به عکس در کشورهایی که دارای منابع طبیعی فراوان‌تری هستند مردم محدودیت‌های کمتری را برای مصرف‌گرایی در نظر می‌گیرند. برای مثال مردم کشور انگلیس تمایل چندانی به خرید بیش از حد ندارند و با پس‌انداز بیشتر موافق هستند. در میان کشورهای اروپایی مصرف‌گرایی در ایتالیا بیشتر است و پس از آن کشورهای فرانسه، آلمان و اسپانیا در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

اگر شیوه زندگی نسل‌های گذشته را با نسل امروز مورد مقایسه قرار دهیم درخواهیم یافت که تفاوت بین ۲ نسل در مصرف‌گرایی بسیار زیاد است که نشان‌دهنده اختلاف فرهنگی زیاد بین نسل قدیم و جدید است. آنها آموخته‌اند که با هر درآمدی می‌‌توانند خود را با شرایط زندگی تطبیق دهند و به همین علت در هنگام خرید کالاهای ضروری و مورد نیاز خود را که قیمت کمتری هم دارند انتخاب می‌کنند و برای خرید نیز به مراکزی می‌روندکه اجناسی با قیمت مناسب‌تر دارند.

عده‌ای بر این باورند که تولید ثروت در یک جامعه با مصرف‌گرایی رابطه عکس دارد و از این رو پرهیز از مصرف‌گرایی در کشورهایی مانند چین، ژاپن و کشورهای بزرگ اروپایی که از نظر اقتصادی پیشرفته‌تر هستند، کاملا محسوس است. در مقابل در کشورهایی مانند کشور ما و بسیاری از دیگر کشورهای آسیایی و حتی کانادا و آمریکا تعداد زیادی از خانواده‌ها بخشی از درآمد ماهانه خانواده را به خریدهای غیرضروری اختصاص می‌دهند و اغلب هم از خرید خود رضایت چندانی ندارند.

متاسفانه امروزه اغلب جوانانی که تحت‌تاثیر پیامدهای ناشی از رواج مصرف‌گرایی در سطح جامعه، دوره کودکی و نوجوانی خود را سپری کرده‌اند بدون داشتن هدف مشخصی و تنها برای وقت‌گذرانی و تفریح راهی مراکز خرید می‌شوند پس از اندک زمانی گشت و گذار در این مراکز، برای این که به اصطلاح دست خالی از آنجا خارج نشوند اقدام به خرید کالاهایی می‌کنند که شاید اساسا ضرورتی برای خرید آن را احساس نکرده باشند که این مساله در بین خانم‌ها بیشتر از آقایان شایع است.

در کشورهای آسیایی نیز بجز ۲ کشور هند و چین که خود تولیدکننده بزرگی هستند و عادت به مصرف‌گرایی و خریدهای زائد ندارند تب در بقیه کشورها بالاست و آنان نیز به خرید بی‌رویه عادت کرده‌اند.

منابع: Buyersedge.com

Wikipedia و Nber.org

فرانک فراهانی‌جم