مهجور و پیشتاز

رادیویی ها در جشنواره فیلم فجر

بدون شک رادیو مهجورترین رسانه یی است که در هیاهوی دنیای دیجیتال و تصویر و رنگ و آهنگ در گوشه عزلت به کار خویش مشغول است. از این حیث این جعبه صدا مثل نویسنده پیری است که در کنج اتاق خویش بدون اینکه دیده یا قدر دانسته شود به روشنگری و آفرینش می پردازد و تاثیرات آن بر جامعه اگرچه پنهان و نهان است اما دامنه و عمق بیشتری دارد و در ضمیر ناخودآگاه فرهنگ ماندگار می شود. اساساً رادیو نسبت به تلویزیون، رسانه یی فرهیخته و روشنفکرانه تر است و عوام زدگی و سطحی نگری تلویزیون را ندارد. این رسانه پرطنین اما به ظاهر از سینما فاصله دارد و گویی فقدان تصویر میان آن دو، نسبت خویشاوندی رسانه یی این دو مدیوم را قطع کرده است.

ولی اینچنین نیست و شاید رادیو بیش از تلویزیون - که نسبت برادری با سینما دارد و از خانواده تصویر است- در خدمت اعتلای سینما و ارتقای درک فیلم شنوندگانش فعالیت می کند. مصداق این مدعا را می توان در فعالیت شبکه های مختلف رادیویی در جشنواره فیلم فجر جست وجو کرد که به شکل تخصصی و جذاب تری نسبت به تلویزیون به پوشش خبری جشنواره، معرفی و نقد فیلم ها و گزارش و مصاحبه از عوامل فیلم و منتقدان سینما پرداختند و زنده و مستقیم بودن این برنامه ها پویایی بیشتری به اطلاع رسانی درباره جشنواره داده بود.

علاوه بر سرعت انتقال پیام و خبررسانی که بزرگ ترین کارکرد این رسانه است، آنچه سطح برنامه های سینمایی در رادیو را نسبت به برنامه ها و میزگردهای سینمایی در تلویزیون ما رجحان می دهد، فضای باز و دموکرات رادیو است که در آنجا منتقدان و کارشناسان سینما در فضای آزادانه تری به نقد آثار سینمایی می پردازند و خط قرمزها معمولاً در آن کمرنگ تر است. وقتی قرار است پای نقد در میان باشد قطعاً باید بستر آزادی اندیشه و بیان پهن شود تا بتوان در این میانه جولان داد و حرفی اثرگذار برای گفتن داشت. در سالن اصلی جشنواره امسال دو برنامه سینمایی رادیو به شکل زنده و مستقیم به پوشش خبری و نقد و تحلیل فیلم های به نمایش درآمده در همان روز پرداختند که یکی از آنها با اجرای مهران دوستی گوینده توانای رادیو در برنامه عصر پرتقالی بود. مهران دوستی در این برنامه و در بخش «کمی برایم سینما بیاور» علاوه بر اطلاع رسانی اخبار و وقایع، به نقد و بررسی فیلم های روز جشنواره می پرداخت؛ برنامه یی که به واسطه پخش از شبکه رادیویی جوان از طیف مخاطبان گسترده و جوانی برخوردار است. اجرای حرفه یی و جذاب مهران دوستی با تسلط بی نظیر او در عرصه گویندگی از عوامل مهم جذابیت این برنامه در کنار جذابیت های ذاتی سینما و جشنواره فیلم فجر بود. از سوی دیگر و در کنار این غرفه شبکه های رادیویی گفتگو و ایران نیز مستقر بودند که به همین شیوه و روال به سینما و فیلم های جشنواره می پرداختند.

از جمله برنامه فرزاد حسنی که به شکل تخصصی تری به نقد و بررسی آثار روز جشنواره می پرداخت و دانش سینمایی و علاقه شخصی اش به سینما و آشنایی و دوستی او با جامعه منتقدان سینمایی کشور و همچنین دست اندرکاران سینما امتیاز بزرگ این برنامه بود؛ امتیازی که با اجرای جذاب حسنی ترکیب شده و آیتم سینمایی مفیدی در حوزه سینما به وجود آورده است. به این موارد باید برنامه سینمایی «فانوس» را هم اضافه کرد که هر روز اخبار جشنواره فیلم و تئاتر فجر را پوشش می داد و البته دارای تنوع خوبی در آیتم های گوناگون بود. در واقع برنامه های رادیویی در حوزه سینما به دلیل ساختار دموکراتیک تر این رسانه و ظرفیت بیشتر آزادی از یک سو و وجوه علمی و تخصصی تر بودن آن نسبت به تلویزیون، از کارایی بیشتری برخوردارند و آن را می توان مصداقی از صدا در خدمت تصویر دانست.

توسعه و گسترش دستگاه رادیو و عمومیت یافتن آن نیز مجال بیشتری به رادیو داده است که بیش از گذشته صدای خود را به گوش مخاطبان برساند. امروزه شهروندان با داشتن تلفن همراه در عین حال یک رادیو سیار را نیز با خود حمل می کنند که در هر زمان و مکانی می توانند از آن استفاده کنند و این یکی از امتیازات رادیو نسبت به تلویزیون است. این امکان به علاقه مندان جدی سینما فرصت می دهد که مثلاً در همین ایام جشنواره بعد از تماشای فیلم با روشن کردن رادیوی موبایل یا اتومبیل خویش، تجزیه و تحلیل نقد فیلم ها را بشنوند و از تماشای آنها لذت بیشتری ببرند.

از سوی دیگر رادیو نسبت به تلویزیون در ارتباط با کارشناسان برنامه و استفاده از منتقدان سینما از آزادی بیشتری برخوردار است و انحصاری بودن تلویزیون در استفاده از یکسری منتقدان و کارشناسان خاص در برنامه های سینمایی در رادیو جایی ندارد. به عبارت دیگر رادیو فرصت گفت وگو و اظهارنظر درباره آثار سینمایی را به منتقدان بیشتری می دهد که این مساله در عین تنوع بخشی به برنامه ها، بازتاب دهنده دیدگاه های متفاوت و بیشتری در حوزه نقد است. از سوی دیگر شنیداری بودن این رسانه نیز کمک می کند مخاطبان آن دقت و تمرکز بیشتری روی برنامه ها داشته باشند و شنیدن درباره فیلم را به دیدن و تماشای آن اضافه کنند.

ضمن اینکه فضای نوستالژیک رادیو و حس آرام بخشی که در ذات آن وجود دارد با سویه هنری و زیبایی شناختی سینما همسوتر است و لذت درک فیلم را افزایش می دهد. رادیو همچنین به دلیل ارتباط دوسویه خود با مخاطبانش این فرصت را برای آنها فراهم می کند که نظرات خود را درباره فیلم اظهار کنند یا پرسش های خود را درباره یک فیلم سینمایی مطرح سازند. چالش ها و موانع متعددی که در برابر ساخت ۹۰ سینمایی در تلویزیون وجود دارد و موجب شده تاکنون چنین برنامه یی روی آنتن نرود، حالا مبین این واقعیت است که انگار این رادیو است که می تواند صدای سینما را به گوش مخاطب برساند تا تلویزیون که به واسطه تصویر با سینما سنخیت بیشتری دارد.

سیدرضا صائمی