طول عمر را در بشقاب سلامتی بجویید

در سالی که به پایان آن نزدیک می شویم, پیشرفت های زیادی در پزشکی صورت گرفت البته چون درک ماهیت پاره ای از این پیشرفت ها برای عموم مردم دشوار است و هنوز در مرحله پژوهش های پایه ای هستند و کاربردی نشده اند, هیچ گاه رسانه ای نمی شوند, اما پاره ای دیگر آنقدر مهم و در عین حال کاربردی و جالب هستند که مرور آنها هم برای پزشکان و هم برای دیگران, جالب است

در سالی که به پایان آن نزدیک می‌شویم، پیشرفت‌های زیادی در پزشکی صورت گرفت. البته چون درک ماهیت پاره‌ای از این پیشرفت‌ها برای عموم مردم دشوار است و هنوز در مرحله پژوهش‌های پایه‌ای هستند و کاربردی نشده‌اند، هیچ‌گاه رسانه‌ای نمی‌شوند، اما پاره‌ای دیگر آنقدر مهم و در عین حال کاربردی و جالب هستند که مرور آنها هم برای پزشکان و هم برای دیگران، جالب است.

۱- استفاده از کلون‌سازی برای ایجاد سلول‌های بنیادی

پژوهشگران در سال ۲۰۱۱، توانستند از شیوه‌ای استفاده کنند که بسیار شبیه کلون‌کردن انسان است، اما کاربرد و هدف آن چیز دیگری است. شیوه‌ای که آنها استفاده کردند، انتقال هسته‌ سلول‌های غیرجنسی یا SCNT نام دارد. این روش، درست مثل روشی است که با آن «دالی»، یعنی نخستین پستاندار کلون‌شده را پدید آوردند. در مورد دالی، فرآیند کلون‌سازی فقط با استفاده از یک سلول پوست گوسفندی دیگر انجام شد. در این روش، محتوای ژنتیکی یک سلول تخم را برمی‌دارند و DNA یک سلول بالغ را جانشین آن می‌کنند، سپس این سلول تخم را وادار می‌کنند تقسیم ‌شود. اگر همه چیز خوب پیش برود، جانداری ایجاد می‌شود که از لحاظ ژنتیکی کاملا با موجودی که سلول بالغ را از او برداشته‌‌اند، یکسان است. اما انجام چنین کاری در مورد انسان، دشوار و تلاش‌های دانشمندان در این‌باره با شکست مواجه شده بود. اما دانشمندان در ماه اکتبر، شیوه معمول را اصلاح کردند و بدون اینکه DNA سلول تخم را بردارند، محتوای ژنتیکی جدید را به آن اضافه کردند. معلوم شد که حفظ کروموزم اولیه سلول تخم، تقسیم سلولی را تسهیل می‌کند. سلولی که به این ترتیب ایجاد می‌شود، کاملا طبیعی نیست، چون چندین کروموزم اضافه دارد. پژوهشگران در مرحله بعدی در پی بی‏اثر کردن یا محدود کردن تاثیرات کروموزم‌های اضافه هستند. این فرآیند نویدبخش است، زیرا به صورت بالقوه باعث ایجاد سلول‌های بنیادی می‌شود که ممکن است روزی از آن برای درمان بیماری‌هایی مانند آسیب‌های نخاع یا پارکینسون استفاده شود. سلول‌های بنیادی ایجاد شده به این شیوه با بیمار سازگار خواهد بود و به علاوه این شیوه میزان نیاز به استخراج سلول‌های بنیادی از جنین را هم کم می‌کند.

۲- نخستین واکسن مالاریا

هرسال، میلیون‌ها کودک به مالاریا مبتلا می‌شدند، اما تا سال ۲۰۱۱ هیچ واکسنی علیه انگل‌ها به صورت عام و مالاریا به صورت خاص ساخته نشده بود. سال ۲۰۱۱ اولین بار واکسن مالاریا در کودکان منطقه زیر صحرای آفریقا آزمایش شد که میزان ابتلا به مالاریا را نصف خواهد کرد که پیشرفت قابل‏توجهی به شمار می‌رود. واکسن تازه RTS,S نام دارد و نتیجه همکاری دانشمندان با موسسه تحقیقاتی

GlaxoSmithKline، گروه پیشگامان واکسن مالاریا، موسوم به PATH و بنیاد خیریه «بیل و ملیندا گیتس» است. این واکسن در ۱۱ منطقه آفریقا، در کودکان پنج تا ۱۷ماهه آزمایش و معلوم شد که یک‌سال بعد از انجام ایمن‌سازی در این کودکان، در ۵۶‌درصد موارد تاثیر محافظتی دارد و در ۴۷‌درصد موارد هم از ابتلا به شکل شدید بیماری مالاریا پیشگیری می‌کند. آزمایش این واکسن کامل نشده و در حال حاضر، دانشمندان در صدد هستند این واکسن را در کودکان کوچک‌تری که در سنین شش تا ۱۲ هفته هستند، آزمایش کنند. این گروه در واقع، جمعیت هدف‌ ایمن‌سازی با واکسن مالاریا هستند و اگر این واکسن را موثر تشخیص دهند، این واکسن در برنامه معمول ایمن‌سازی گنجانده خواهد شد. تاثیرهای پیشگیرانه بلندمدت واکسن در هر دو دسته از کودکان را باید پس از سه‌سال بررسی کرد. در طرح آزمایشی ۱۵‌هزار و ۶۴۰ کودک واکسن گرفتند. این طرح در سال ۲۰۱۴ تکمیل می‌شود. از آنجا که این واکسن در مراحل اولیه، بسیار موفق بوده است، مقامات بهداشت عمومی باید تصمیم بگیرند که اجازه استفاده از این واکسن را در نقاطی که مالاریا شیوع پیدا می‌کند، بدهند یا نه. به صورت کلی، میزان تاثیر واکسن‌هایی که علیه عفونت‌های دوران کودکی استفاده می‌شوند، مانند واکسن سرخک یا روتاویروس، ۷۰ تا بیش از ۹۰‌درصد است.

۳- استفاده از داروهای درمان‌کننده HIV برای پیشگیری از آن

سال ۲۰۱۱ مشخص شد از همان داروهایی که برای درمان بیماری ایدز استفاده می‌کنند، می‌توان برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری هم استفاده کرد. امسال دو تحقیق عمده در این مورد انجام شد که اولین تحقیقاتی بودند که در آنها مردان و زنان دگرجنس‌خواه از این لحاظ بررسی شده بود. معلوم شد که اگر آنها هر روز یک قرص Truvada (که ترکیبی از داروهای tenofovir و emtricitabine است) بخورند، به میزان چشمگیری کمتر به ایدز مبتلا خواهند شد. در تحقیق اول که توسط پژوهشگران دانشگاه واشنگتن انجام شد، چهار هزار و ۷۵۸زوج دگرجنس‌خواه شرکت کردند که یکی از آنها مبتلا به ایدز بود. به فردی که مبتلا نبود، داروی Truvada دادند. معلوم شد که انتقال ویروس بعد از سه سال، نسبت به گروه دیگر زوج‌ها که این دارو را نمی‌خوردند، ۷۳‌درصد کاهش یافته است. در تحقیق دیگر مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، ۱۲۰۰ مرد و زنی را که از لحاظ جنسی فعال بودند، بررسی کردند که این‌بار میزان تاثیر دارو ۶۳‌درصد بود. این تحقیقات نشان می‌دهد که می‌توان از داروهایی که پیش از این فقط برای درمان بیماری مورد استفاده قرار می‌گرفتند، برای کنترل و پیشگیری در کشورهای در حال توسعه‌ای که بیماری در آنها اپیدمیک هم است، استفاده کرد. مقامات تصمیم‌گیرنده، به صورت واضح مانع دسترسی همگانی به داروهای ضد رتروویروسی در این مناطق هستند، اما اگر نظر آنها عوض شود شاید بتوانند بالاخره بر اپیدمی بیماری ایدز غلبه کنند.

۴- توصیه‌های تغذیه‌ای وزارت کشاورزی و بهداشت آمریکا

وزارت بهداشت و کشاورزی آمریکا هر پنج‌سال یک‌بار، در رهنمودهای خود در مورد چگونگی تغذیه سالم در شهروندان آمریکایی تجدیدنظر می‌کند. در ماه ژانویه، تازه‌ترین رهنمون منتشر شد که براساس آن به مردم توصیه شد کمتر بخورند، از میزان قند و چربی و نمک روزانه کم کنند، بین کالری دریافتی و کالری مصرفی توازن برقرار کنند و به میزان بیشتری سبزی و میوه‌های کشت شده در مزارع و همچنین غذاهای دریایی بخورند. به مردم توصیه شد هرهفته به‌طور متوسط ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشند. همچنین به مردم توصیه شد که بیشتر از ۲۳۰۰ میلی‌گرم در روز نمک مصرف نکنند، البته توصیه انجمن قلب آمریکا این است که برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی و سکته، میزان مصرف روزانه نمک باید زیر ۱۵۰۰ میلی‌گرم باشد. دولت آمریکا بعد از مدت‌ها برنامه تبلیغی تغذیه‌ای خود را از ماه ژوئن تغییر داد. تا پیش از این، یک هرم تغذیه‌ای، تبلیغ می‌شد و روی تصویر یک هرم نمادین به مردم گفته می‌شد که باید از کدام غذاها بیشتر بخورند و از کدام یک کمتر مصرف کنند. اما در برنامه تازه، که بشقاب من یا «My Plate» نام دارد، بشقابی را به صورت نمادین به مردم نشان می‌دهند که قسمت‌های مختلفش را غذاهای مختلف پر کرده‌اند. درک برنامه تبلیغی تازه، بسیار آسان‌تر از شیوه تبلیغاتی گیج‌کننده قبلی است.

۵- رشد دادن اعضای بدن در آزمایشگاه

اکنون دیگر دانشمندان می‌توانند بعضی از اعضای بدن مثل پیشابراه را در آزمایشگاه بسازند. ماه مارس، دکتر «آنتونی آتالا» موفق شد پیشابراه را در آزمایشگاه بسازد. پیشابراه، لوله‌ای است که ادرار را از بدن خارج می‌کند. در مردان این قسمت گاه دچار آسیب یا به دلیل ابتلا به برخی بیماری‌ها، تنگ می‌شود. دکتر «آتالا»، برای تولید یک پیشابراه، نخست یک داربست به شکل اورترا (مجراری ادرار) ساخت. بعد سلول‌های مثانه خود بیمار را روی آن پخش کرد و کاری کرد که این سلول‌ها روی آن داربست رشد کنند. از آنجا که خود داربست تجزیه می‌شود، چیزی که در انتها باقی‌می‌ماند یک پیشابراه تازه است. البته این شیوه در حال حاضر بسیار‌گران است و باید برای تولید یک پیشابراه تازه، پنج‌هزاردلار صرف کرد. با این همه این تحول تازه، گامی به پیش در پزشکی محسوب می‌شود.

۶- ارتباط عجیب بین یک باکتری و سرطان روده بزرگ

آیا امکان دارد سرطان روده بزرگ از یک باکتری خاص ناشی شود؟! در ماه اکتبر، نتایج تحقیق دو گروه پژوهشی نشان داد که یک باکتری‌ به نام «فوزوباکتری» که به صورت معمول جزو میکروب‌های روده بزرگ نیست، می‌تواند با درگیر کردن این عضو، با سرطان روده بزرگ در ارتباط باشد. پژوهشگران متوجه شدند بافت‌های سرطانی به میزان قابل‏توجهی (حتی به میزان صدها بار) بیشتر فوزوباکتری در خود دارند. البته پیش از این هم ارتباط «فوزوباکتری» با سرطان به نوع دیگری نشان داده شده بود. دانشمندان در تحقیقات قبلی متوجه شده بودند که ابتلا به این باکتری، میزان ابتلا به بیماری «التهاب روده زخمی‌شونده» یا «کولیت اولسراتیو» را بیشتر می‌کند. در این بیماری التهاب جدار روده، باعث تخریب سلول‌های روده می‌شود و این بیماری هم به نوبه خود عامل خطری برای سرطان است.

۷- قرصی برای کاهش وزن

با وجود تبلیغات فراوان داروهای لاغری، تشکیلات نظارت بر داروها، هیچ کدام از این داروها را تایید نمی‌کنند، به طوری که تا به حال پزشکان به بیمارانشان می‌گفتند که هیچ داروی معجزه‌آسایی وجود ندارد که با خوردنش بتوانید بی‌زحمت و تلاش و کم‌کردن میزان غذا، وزن خود را کم کنید. این گفته را به منزله یک قانون، پذیرفته بودند. اما این روند ممکن است به‌زودی تغییر کند. به‌تازگی داروی جدیدی به نام Qnexa را آزمایش کرده‌اند که می‌تواند در عرض یک سال به کاهش وزن ده‌درصدی منجر شود. این دارو، ترکیبی از دو داروی phentermine و topiramate است. phentermine یک داروی آمفتامینی است که کارش کاهش اشتهاست. البته در مورد تاثیرات جانبی مصرف درازمدت این دارو، شک و تردیدهایی وجود دارد. Topiramate دارویی است که کاربرد اولیه‌اش کنترل تشنج است، اما می‌تواند روی اشتها و میزان مصرف کالری توسط بدن هم تاثیر بگذارد. به علاوه، معلوم شده است بیمارانی که این دارو را مصرف می‌کنند، سطح فشارخون و قند و کلسترول بهتری پیدا می‌کنند که همه اینها میزان ابتلا به بیماری‌های قلبی را در آنها کاهش می‌دهد. البته هنوز باید تحقیقات بیشتری در مورد ایمنی و تاثیر این دارو انجام شود. سازمان غذا و داروی آمریکا در یک نوبت از دادن مجوز به این دارو خودداری کرد و از شرکت سازنده خواسته است که تحقیقات بیشتری به‌خصوص در مورد مشکلات قلبی یا ایجاد ناهنجاری‌های جنینی، انجام دهد. در تحقیق دیگری که در مرکز سرطان اندرسون در هوستون انجام شد، دانشمندان یک داروی تحقیقاتی ضد سرطان به نام adipotide را به میمون‌ها تزریق کردند و متوجه شدند که آنها را در عرض یک ماه، ۱۱‌درصد لاغر می‌کند. همه اینها نویدبخش این است که شاید بشود روزی با مصرف داروی تنها هم لاغر شد. (اما اگر از من می‌شنوید هیچ چیزی به اندازه یک رژیم غذایی متعادل و ورزش نمی‌تواند سلامتی و تناسب اندام شما را تضمیمن کند-م).

۸- سگ‌هایی که سرطان ریه را بو می‌کشند

بهترین دوست انسان‌ها یعنی سگ‌ها، شاید اسلحه جدید پزشکان برای تشخیص سرطان هم باشند! یک تحقیق تازه نشان داده است که شاید بشود از حس بویایی سگ‌ها برای تشخیص سرطان ریه استفاده کرد. پژوهشگران آلمانی طی نه ماه سگ‌هایی را طوری تربیت کردند که بوی نفس آدم‌های مبتلا به سرطان را از آدم‌های سالم، تشخیص دهند. در کمال تعجب مشخص شد که در ۷۱‌درصد موارد، این سگ‌ها می‌توانند آدم‌های سرطانی را تشخیص بدهند و در ۹۳‌درصد موارد هم وقتی شخصی را سرطانی تشخیص می‌دادند، کارشان درست بوده و فرد در واقع سالم نبوده است. در حال حاضر، هیچ شیوه ارزان و سریعی وجود ندارد که با این حساسیت و ویژگی بتواند آدم‌های مبتلا به سرطان ریه را از آدم‌های سالم، جدا کند! دانشمندان در صدد هستند ماده‌ای را که سگ‌ها با حس بویایی بی‌نظیرشان در تنفس آدم‌های سرطانی تشخیص می‌دهند، پیدا کنند. ‌ای کاش سگ‌ها زبان داشتند و می‌توانستند با دانشمندان ارتباط برقرار کنند!

۹- استفاده از بزاق برای تعیین سن اجساد

با اینکه در پزشکی قانونی از شیوه‌های بسیار پیشرفته‌ای استفاده می‌کنند، اما تا به حال، وقتی بقایای یک جسد پیدا می‌شد، دانشمندان نمی‌توانستند به آسانی در مورد سن جسد ابراز نظر کنند. اما در ماه ژوئن، دانشمندان دانشگاه UCLA موفق شدند که با استفاده از مواد ژنتیکی که در بزاق وجود دارد، روشی برای تخمین سن ایجاد کنند. خود DNA با گذشت سن تغییر نمی‌کند، اما عوامل محیطی مثل تغذیه، استرس، مواد سرطان‌زا و اشعه آفتاب به تدریج قسمت‌هایی از ژنوم را تغییر می‌دهند. به این تغییرات، تغییرات اپی‌ژنتیک می‌گویند. حالا دانشمندان موفق شده‌اند که با استفاده از همین تغییرات، سن هر شخص را با تقریب پنج‌سال، مشخص کنند. البته هنوز استفاده از این روش معمول نشده و باید بررسی‌های بیشتری برای تایید اعتبار آن انجام شود.

۱۰- پیش‏بینی احتمال مرگ

دانشمندان دانشگاه اوپسالای سوئد در ماه آگوست، موفق شدند روشی ابداع کنند که با استفاده از آن، با یک آزمایش ساده خون، می‌توان احتمال مرگ یک بیمار قلبی یا سرطانی را مشخص کرد. انجام این پژوهش ۱۲سال طول کشید و دو‌هزار بیمار در آن شرکت داشتند. براساس این تحقیقات مشخص شد، اشخاصی که سطح خونی آنزیمی به نام cathepsin S در آنها بالاتر باشد، بیشتر احتمال دارد که بمیرند. این آنزیم که به تجزیه پروتئین‌های خاصی کمک می‌کند، در بیماران قلبی و سرطانی، سطح خونی بیشتری دارد و ممکن است که با روند تصلب شرایین هم ارتباط داشته باشد. این آنزیم در بافت چربی هم به وفور وجود دارد، پس بی‌دلیل نیست افرادی که اضافه‌وزن دارند، بیشتر به بیماری قلبی مبتلا می‌شوند. البته هنوز به صورت دقیق نحوه ارتباطcathepsin S با بیماری‌های قلبی یا سرطان مشخص نشده است، اما شرکت‌های داروسازی مدت‌هاست که روی ساخت ترکیبات خنثی‌کننده این آنزیم کار می‌کنند.

www. Time. com

ترجمه: علیرضا مجیدی