یکشنبه, ۷ بهمن, ۱۴۰۳ / 26 January, 2025
مسیح و ما, ما و مسیحیان
آیه مشهوری در انجیل یوحنّا وجود دارد كه گویا از دست تحریف تحریفگران اندكی مصون مانده است. معنی آیه این است:
من از پدر خواهم خواست و او پركلیتوس دیگری به شما خواهد داد كه تا ابد با شما می‌ماند.
مقدمتاً این نكته را یادآور می‌شوم كه بحث درباره مفهوم حقیقی لفظ «پاراقلیط» در زبان سفریانی از جمله مباحث اتیمولوژیكی است كه از قرن‌ها پیش مورد بحث دانشمندان مسلمان و مسیحی بوده است. در این میان غالب اندیشوران مسیحی این لفظ را به معنی «تسلّی دهنده» (در زبان عربی معزّی) گرفته و آن را بر «روح‌القدس» منطبق دانسته‌اند. از جمله این دانشوران یكی كشیش فندر آلمانی است كه این رأی را در كتاب میزان‌الحق بیان داشته است. دانشمندان مسلمان و برخی نویسندگان مسیحی، همچون نویسندگان دائرهٔ‌المعارف بزرگ فرانسه (ج۲۳، ص۴۱۴۷) و یا فخرالاسلام، مؤلف قبلاً مسیحی كتاب انیس‌الاعلام، این لفظ را شكل تحریف شده «پركلیتوس» یونانی می‌دانند كه به معنی بسیار ستوده یا همان «محمّد» است.
استاد ارجمند حسن مصطفوی در كتاب مستطاب خود التحقیق فی‌كلمات القرآن الكریم ذیل ماده «ح،م.د» می‌نگارند:
یقال إنّ أصل هذه الكلمه بالیونانی - پركلیت ـ و معناه الاحمد (پسندیده)، ثم حرّف بكلمهٔ پركلیت، و معناه المعزّی.
گفته می‌شود كه «اصل این كلمه در زبان یونانی پفرفكلیت (به كسرپ و ر) و معنای آن «احمد»؛ یعنی پسندیده است، سپس این واژه به كلمه پَرَكلیت (به فتح پ و ر) تغییر شكل داده شده، كه این دومی به معنی «معزّی»؛ یعنی تسلّی دهنده است.
به هر حال كم نیستند اندیشمندان از جهان اسلام و مسیحیت كه به تحریف لفظ پاراكلیت از پركلیت و انطباق این دومی بر لفظ «محمد» یا «احمد» اذعان دارند. و این در حالی است كه مستر هاكس آمریكایی ـ در قاموس كتاب مقدس ـ و سایرین در قاموس عبری ـ عربی لقوجمان، آن را به معنی تسلی دهنده ، آرامش‌بخش و یا حتی وكیل مدافع و مدعی‌العموم گرفته‌اند؛ یعنی همان ترجمه‌ای كه در اناجیل مترجم به زبان فارسی و عربی انعكاس یافته و مستند بحث اندیشوران داخلی نیز قرار گرفته است.
آنچه در این میان قابل تأمل است اینكه نسخه عبری انجیل، علزعویر، كه منبع مورد اعتماد آن برای ترجمه، نسخه یونانی انتشار یافته در سال ۱۶۲۴م. است، در عوض استفاده از لفظ پاراقلیط (كه به معنی تسلی دهنده است) از لفظ پارقلیط (یعنی محمد یا احمد) بهره جسته است. بنابر آنچه گفتیم، گذشته از راقم این سطور، هستند كسانی كه موعود یاد شده را محمّد نام می‌گذارند. به تعبیر ساده‌تر نام این موعود را ـ نه فقط كردار و سرشت و گونه رفتاری او را ـ «محمّد» یا «احمد» می‌دانند. آیه ششم از سوره مباركه صفّ از قرآن آسمانی هم شاهد صادقی بر این مدعاست، آنجا كه از آمدن نام محمد، نبی مكرّم اسلام در انجیل نامحرّف سخن می‌گوید و آمدن او را در پسر عیسی(ع) از جمله پیشگویی‌های مسیح محسوب می‌دارد.
در سال‌های گذشته انتشار پیراسته متن انجیل موسوم به برنابا كه نام پیامبر به صراحت در آن آمده و حتّی تقدّم دهری آن حضرت نسبت به آدم(ع) را به گونه‌ای زیبا مورد تأیید قرار داده است، توّجه بسیاری از محافل علمی را برانگیخته و در این آشفته بازار فرهنگی، دعوت منصفان به مطالعه آن، پرده از بسیاری كژروی‌ها برمی‌دارد. من در این گفتار قصد معرّفی یا نقد این مجموعه زیبا را ندارم، اگر چه برای نمایش نحوه یاد كرد نبی مكرّم اسلام در این انجیل مظلوم و متروك، نقل تنها دو آیه از آن را مناسب و ضروری می‌دانم و آن دو آیه اینها هستند:
۱۴ پس چون آدم برخاست بر قدم‌های خود در هوا نوشته ] ای [ دید كه مثل آفتاب می‌درخشد كه نصّ عین او: لا اله الاّ الله محمّد رسول‌الله بود. ۱۵ پس آنوقت آدم دهان خود بگشود و گفت شكر می‌كنم ترا! ای پروردگار خدای من؛ زیرا كه تو تفضّل نمودی پس آفریدی مرا. ۱۶ ولیكن زاری می‌كنم به سوی تو اینكه مرا آگاه سازی كه معنای این كلمات «محمّد رسول‌الله» چیست؟ ۱۷ پس خدا جواب داد مرحبا به تو ای بنده من آدم و به‌یك بررسی انجام گرفته از سوی مؤسسه «نلسن» كه در اكتبر سال ۱۹۸۵م. به نشر رسیده است؛ نشان می‌دهد كه در حال حاضر ۶۱ میلیون آمریكایی به انتظار واقعه آرماگدون گوش خوابانده‌اند
درستی كه می‌گویم به تو كه تو اوّل انسانی كه آفریده‌ام او را و آنكه تو دیدی او را جز این نیست كه او پسر تست آنكه زود است بیاید به جهان بعد از این به سال‌های فراوان. ۲۰ و او زود است بشود فرستاده من آنكه از برای او آفریدم همه چیز را. ۲۱ آنكه زود است نور بخشد جهان را. ۲۲ آنكه روان او نهاده شده بود در جهان آسمانی شصت‌هزارسال‌پیش از آنكه بیافرینم چیزی را. ۱
و همچنین آیه‌ای دیگر:
۱۵ نام مسیا عجیب است؛ زیرا كه خدا وقتی روان او را آفرید و در ملكوت اعلی او را گذاشت خود او را نام نهاد. ۱۶ خدا فرمود: صبر كن ای محمّد! زیرا كه برای تو می‌خواهم خلق كنم بهشت و جهان و بسیاری از خلایق را كه می‌بخشم آنها را به تو حتّی اینكه هر كه ترا مبارك می‌شمارد مبارك می‌شود و هر كه تو را لعنت كند ملعون می‌شود. وقتی تو را به سوی جهان می‌فرستم پیغمبر خود قرار می‌دهم به جهت خلاصی و كلمه تو صادق می‌شود... ۲
به سخن اصلی خود باز گردیم. گفتیم كه پركلیت موعود اناجیل موجود همان محمّد موعود انجیل متروك برناباست . و گفتیم كه این حقیقتی است كه بسیاری از زبانشناسان معاصر هم به آن اذعان دارند. اینك این نكته را به آن گفته می‌افزاییم كه به قرائنی در برخی از آیات از دستخوش تحریف مصون مانده اناجیل موجود، مشخصاً آیه شانزدهم فصل چهاردهم از انجیل سنت جان یا یوحنّا، مقصود از پركلیت موعود، نه شخص رسول گرامی اسلام(ص) كه موعود دیگری است كه نام او نیز «محمّد» و دامنه وجود و فرمانروایی او در دنیای خاكی تا ابد گسترده است. به عبارتی در اناجیل موجود از دو پركلیت سخن گفته شده، یكی پیامبر و یكی امام عصر(ع).
همه بزرگوارانی كه به این نكته توّجه نداشته‌اند، در تطبیق خصوصیات این موعود خاص، با ویژگی‌های شخص رسول اكرم(ص) دچار تكلّف شده‌اند. چه فی‌المثل در پیشگویی مسیح(ع) آمده است:
من از پدر خواهم خواست و او پاراقلیطی (در اصل پرقلیطی) دیگر به شما خواهد داد كه تا ابد با شما خواهد بود.
همه آنانكه ـ با اذعان به انطباق لفظ پارقلیط بر نام محمّد ـ موعود یاد شده را شخص نبی‌مكرّم اسلام می‌دانند، دوام دین و خاتمیت شریعت آن بزرگوار را ابدی دانسته‌اند. در حالیكه با پذیرش انطباق موعود مورد نظر بر حضرت بقیهٔ‌اللهالاعظم، روحی‌فداه، ابهام این جمله رفع خواهد شد. یا در ادامه می‌فرماید:
یعنی روح راستی كه جهان نمی‌تواند او را بپذیرد؛ چرا كه او را نمی‌بیند و نمی‌شناسد.
قائلین به انطباق این موعود خاص انجیل یوحنّا بر نبی مكرّم اسلام، علوّ رتبه و شخصیت بلند و والای پیامبر را مانع از شناختن ایشان دانسته‌اند، در حالی كه سخن عیسی(ع) به وضوح به غیبت طولانی حضرت حجّت اشاره دارد. یا در آیه هفتم همین باب می‌فرماید:
او مرا جلال خواهد داد.
یا در همان آیه به برقراری عدالت اجباری از سوی این موعود آن هم در سراسر جهان تصریح شده است. چنانكه می‌بینیم این بشارات همگی با ویژگی‌های حضرت بقیهٔ‌اللهالاعظم، روحی و ارواح العالمین له الفداء،انطباق دارند، یا لااقل قابلیت انطباق آنها بر این مورد از مدّعای دیگران بیشتر است. به علاوه پاره‌ای از متفكران شیعی مانندكاشانی و حیدر آملی ـ البته با استدلالی تقریباً متفاوت ـ بر صدق این مدّعا پافشاری كرده‌اند.
اینك فرض را بر این می‌گذاریم كه خواننده محترمی، این بشارت خاص را با موعود ما شیعیان یكی نداند. در این حالت هم، راه وحدت ما و مسیحیان بسته نیست. امروزه بسیاری از ایستگاه‌های رادیو تلویزیونی و ده‌ها مجله رایگان همچون پلین‌تروث، یوث، دسی‌ژن و امثال آن به تبلیغ دین مسیحیت مشغولند. علاوه بر فعالیت‌های تبشیری مربوط به پروتستان‌های آمریكایی كه سائقه حاكم بر آنان تمایلات شبه صهیونیستی است، واتیكان نیز از طریق اعمال نفوذ حتی سیاسی در برخی كشورها همچون لهستان، به اهداف مهمّی دست یافته است. ایستگاه‌های ما مسلمانان و به ویژه ما شیعیان به مسیح(ع)، عشق می‌ورزیم و آن رسول گرامی را كلمه‌ای از جانب خدا و پیامبر صلح و دوستی و محبّت میدانیم.
رادیویی مربوط به صدای انجیل و Voice of hope ، در ساعات مختلف روز به زبان‌های عربی و فارسی به پخش برنامه مشغولند و حتی با ارسال نوارهای مذهبی، استفاده از قالب موسیقی سنّتی و پاپ ایرانی و خواننده‌های زن فارسی زبان! از هاله لویا و مسیح(ع) سخن می‌گویند. تقدیم رایگان دستگاه‌های سبز رنگ! پخش صوت مجهز به آرمیچر و بی‌نیاز به برق و باطری برای میسیونرهای مذهبی شاغل به كار در ایران از جمله فعالیت‌های دیگر این مبلّغان است.
از سوی دیگر و چنانكه در مقاله‌ای از دكتر عبدالكریم زبیدی، اندیشور معاصر عرب آمده است: ۳
مؤسسات دینی ] ایالات متحده [ به همراه رسانه‌های دیداری و شنیداری این دولت‌ها از سال‌های دهه هشتاد میلادی، مردم خود را به ایمان جمعی به وقوع حادثه‌ای بزرگ در سرزمین شام كه به نیروی هسته‌ای خواهد انجامید توّجه داده‌اند. این مؤسسات پیوسته مردم خود را به ایمان به این نكته فرا می‌خوانند كه به زودی لشگری از دشمنان مسیح كه بدنه اصلی آن از میلیون‌ها نظامی تشكیل یافته، از عراق حركت می‌كند و پس از گذشتن از رود فرات ـ كه در آن زمان به خشكی گراییده است ـ به سوی قدس رهسپار می‌شود. امّا نیروهای مؤمن به مسیح راه این لشگر را سد كرده و همگی در «آرماگدون» با یكدیگر برخورد خواهند كرد و در این مكان است كه درگیری اتفاق خواهد افتاد. صخره‌ها ذوب می‌شوند... دیوارها بر زمین فرو می‌غلتند... پوست تن انسان‌ها در حالیكه ایستاده‌اند ذوب شده و میلیون‌ها نفر از بین می‌روند.
دكتر زبیدی سپس می‌نویسد:
یك بررسی انجام گرفته از سوی مؤسسه «نلسن» كه در اكتبر سال ۱۹۸۵م. به نشر رسیده است؛ نشان می‌دهد كه در حال حاضر ۶۱ میلیون آمریكایی به انتظار واقعه آرماگدون گوش خوابانده‌اند و این در حالی است كه ذكر مؤسسات دینی و ایستگاه‌های رادیو تلویزیونی كه به این مهم پرداخته‌اند؛ در این مجال كوتاه میسر نیست.
زبیدی ادامه می‌دهد:
مؤسسات دینی آمریكایی این نكته را روشن ساخته‌اند كه سپاهی كه از عراق به سوی قدس رهسپار خواهد شد، بنا به پیشگویی حزقیال (فصل ۳۸و۳۹) از نظامیانی از عراق، ایران، لیبی، سودان، قفقاز در جنوب روسیه تشكیل می‌شوند. دانستن این موضوع ما را در تحلیل سیاست خارجی دولت‌های آمریكایی و اروپایی درباره مردم كشورهای یاد شده مدد می‌دهد. مدارس انجیلی در آمریكا برپایه این تحلیل كه واقعه آرماگدون تنها حادثه‌ای است كه بازگشت دوباره مسیح را به زمین ممكن می‌سازد... و این واقعه‌ای بسیار نزدیك است به تبلیغ این دیدگاه پرداخته‌اند. ۴
علاوه بر آنچه گفته شد، پی‌جویی طرح‌هایی همچون «جنگ ستارگان» ـ انهدام موشك‌های بالستیك توسط سیستم ضد موشك جهت حفظ فضای ایالات متحده از حملات احتمالی بیگانگان ـ و همچنین طرح ایجاد معبد سلیمان پس از تخریب مسجدالاقصی از توّجه تام غربی‌ها به این مسأله خبر می‌دهد. چنان كه سازندگان فیلم مشهوری كه درباره «میشل نوسترآداموس» ساخته شد، با نمایش مستقیم مركز فرماندهی مهدی منتظر(ع) در خاك شبه جزیره عربستان و استفاده آن حضرت از به اصطلاح سلاح‌های اتمی آسیای میانه بر ضد پایتخت‌های غربی مانند پاریس و نیویورك سعی در القای همین سناریو داشته‌اند.
نكته دردآور همه این تحلیل‌ها، تلاش مذبوحانه قدرتمندان غربی و تندروان یهودی و مسیحی در ضد مسیح یا آنتی‌كریست نشان دادن مسلمانان اصول‌گرا و از آن میان شیعیان است. چنان كه در همه تحلیل‌های یاد شده بر نوادگی این ضد مسیح موعود شیعیان برای حضرت اسماعیل(ع) و انطباق آن بر «پادشاه وحشت» یاد شده از سوی نوسترآداموس، تأكید شده است. حال باید دید كه آیا این تحلیل بر پایه‌های حقیقی بنا گرفته یا مسیحیان تندرو در این باره هم، همچون دیدگاهشان درباره الوهیت مسیح(ع)، ره به غلوّ برده‌اند؟
ما مسلمانان و به ویژه ما شیعیان به مسیح(ع)، عشق می‌ورزیم و آن رسول گرامی را كلمه‌ای از جانب خدا و پیامبر صلح و دوستی و محبّت میدانیم. آن وجود گرانقدری كه از دامان پاك مریم عذرا(س)، به جامعه بشری تقدیم شد، تا ایشان را به توصیه خدا و صراط مستقیم او فرا بخواند و سلام و درود بی‌پایان الهی را به گاه میلاد و مرگ با خود به همراه برد. اضافه بر این، مادر گرامی امام غایب ما، حضرت نرجس ـ ملیكه(س) ـ از نوادگان نیك سیرت وصی و حواری برجسته عیسی مسیح(ع)، حضرت شمعون(ع) است كه خواستگاری او به گونه‌ای معجزه‌آسا از سوی روح پاك پیامبر گرامی اسلام(ص) و پسر عمّ بزرگوار آن گرامی، وجود مقدّس مولانا امیرالمؤمنین علی‌بن‌ابیطالب(ع) و در محضر بزرگ بانوی دو جهان زهرای اطهر(س) و همچنین عذرای بتول حضرت مریم(س) صورت گرفته است. آن زمان كه كاخ آراسته سزار روم به لرزشی مهیب درهم ریخت، تا بساط عروسی آن بانو با شاهزاده رومی در هم پیچیده شود و در پی شبان و روزانی پر تك و تاب، رؤیای صادقه ملیكه پاك(س)، وصلت فرخنده او را فرسنگ‌ها دور از آن دیار با شهسوار عرب و میراث‌دار حكمت و عصمت و امامت، امامنا الحكیم، ابو محمّد، حسن بن علی العسكری(ع) نوید بخشد. ۵
از سوی دیگر قرآن آسمانی ما، این قول داود(ع) را در مزمور ۹۶ از مزامیر تصدیق كرده است یعنی آنجا كه می‌فرماید:
صالحان وارثان زمین خواهند بود و در آن تا ابد ساكن شده، عاقبت اشرار نابود خواهند شد. ۶
در همین باره از پیامبر گرامی اسلام و در ذیل آیه دیگری از كلام‌الله؛ یعنی آیهٔ یكصد و پنجاه و نهم از سوره مباركه انبیاء نقل است كه فرمود:
زودا كه پسر مریم در میانتان به عنوان حاكمی عادل فرود آید و دجّال را بكشد و خوك را از میان ببرد و صلیب را بشكند و جزیه وضع كرده مال بگیرد و تنها خداوند پروردگار جهانیان را سجده كند. ۷
و یا می‌فرماید:
سوگند به خدایی كه مرا به حق به پیامبری مبعوث كرد، اگر از عمر دنیا جز یك روز باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را آن اندازه طولانی خواهد كرد كه فرزندم مهدی(ع)، قیام كند. آنگاه روح‌الله ـ عیسی بن مریم(ع) ـ فرود آید و پشت سر او نماز بگذارد. و زمین به نور او روشنی یافته دامنه فرمانروایی‌اش خاور و باختر همه را فرا بگیرد. ۸
و هم در تفسیر قمّی، به اسناد خود از امام باقر(ع) نقل می‌كند كه فرمود:
عیسی(ع)، پیش از رستاخیز به دنیا فرود می‌آید و هیچ ملّتی از یهود و جز آن نمی‌مانند مگر پیش از مرگ او به او ایمان می‌آورند و او به امامت مهدی(ع) نماز خواهد خواند. ۹
همانطور كه گفتیم این روایات در واقع تفسیر آیه یكصد و پنجاه و نهم از سوره مباركه انبیاء هستند كه می‌فرماید:
و إن من أهل الكتاب إلاّ لیؤمنّن قبل موته
هیچ یك از اهل كتاب باقی نمی‌ماند، مگر پیش از مرگ عیسی به او ایمان می‌آورد. ۱۰
به هر حال، ما و مسیحیان در مسأله ظهور حضرت مسیح(ع) با یكدیگر اختلافی نداریم و اگر اختلافی هست از شنائت گروهی تندرو ناشی می‌شود كه از این احساسات پاك سوء استفاده سیاسی می‌كنند كه در این خصوص، به ویژه راستگرایان افراطی مسیحی در ایالات متحده و متحدان یهودی آنان در سراسر جهان در القای این تعبیر شوم مؤثّرند.
اگر ما و مسیحیان در انتظار جهانی عاری از خشونت و ظلم و بیداد به سر می‌بریم، چرا می‌باید محور اصلی گفتگوهای بین ادیان را در نقطه‌ای دیگر غیر از این موضوع مهم متمركز كنیم؟
هر ساله عدّه‌ای از نمایندگان علمی كشور ما در كنفرانس‌های منطقه‌ای و جهانی منادی گفت‌وگو و وحدت شركت می‌كنند؛ طرح گفت‌وگوی بین تمدّن‌ها چندی است كه به عنوان آلترناتیوی مناسب برای تئوری هانتیگتون مطرح شده است (اگر چه در یك نگاه دقیق‌تر چه بسا بتوان آن را زیر مجموعه‌ای از همان تئوری دانست)؛ در این محافل شركت كنندگان از همه دردهای ملموس بشری همچون گسترش فقر و بیسوادی، عدم تعادل موقعیت دفاعی و سلاح‌های كشتار جمعی از عدالت و آزادی، حفظ محیط زیست و ده‌ها امثال آن سخن می‌گویند، بی‌آنكه در این مجالس كوچك‌ترین اشاره‌ای به فقدان رهبری معصوم، لزوم آن به عنوان تنها عامل قطعی رفع بحران و یا دیدگاه‌های مشترك همه ادیان درباره یوم موعود صورت گیرد. بلكه شاید بتوان ادّعا كرد در این نشست‌ها همه تلاش‌ها برای ایجاد حكومت جهانی یهود صورت می‌پذیرد! بی‌آنكه كوششی برای تشكیل حكومتی جهانی كه همه جهانیان در آن از حقوق یكسان برخوردار باشند انجام بگیرد. در واقع این همه آبی است كه به آسیای دشمنی ریخته می‌شود «كه خود و فرهنگ تحریف شده خویش را نژاد و فرهنگ برتر معرّفی كرده و همه انسان‌های دیگر را به تصریح پروتكل‌های حكمای صهیون ـ حیوان دست‌آموز خود می‌خواهد. هرگونه انفعالی از این سو، مستلزم صدها عقب‌نشینی تالب این مرز است.» من این كلام را با نقل سخنی از انجیل سنت مارك (مرقس) باب ۱۳، آیه ۳۲ به پایان می‌برم:
بیدار باشید؛ زیرا نمی‌دانید كه در چه وقت صاحبخانه می‌آید... مبادا ناگهان آمده شما را خفته یابد. ۱۱
امین میرزایی
پی‌نوشت‌ها :
۱ . از فصل ۳۹.
۲ . از فصل ۹۷.
۳ . ترجمه از متن مترجم از سوی استاد سردار كابلی (كرمانشاه، ۱۳۴۵) برگرفته شده. اخیراً از یكی از دوستان شنیدم كه گروهی از محققّان تنظیم و تنقیح و سپس نشر نسخه‌ای تازه و منقح از این انجیل را در دستور كار خود دارند. برای آگاهی از تاریخچه این انجیل و نحوه برخورد مسیحیان با آن رجوع به دائرهٔ‌المعارف پطرس بستانی و مقدمه برگردان استاد سردار كابلی مفید فایده خواهد بود.
۴ . ترجمه مشروح این مقاله در شماره دوازدهم ماهنامه موعود از سوی راقم این سطور به نشر رسیده است.
۵ . در حال حاضر فرقه‌های مختلف مسیحی در اطراف كوه زیتا (طور زیتا یا سیتا یا زیتون، در مجاورت رأس عین و پل خابور، محلی كه عروج عیسی به آسمان بنا به اعتقاد مسیحیان از آن مكان صورت گرفته است) اجتماع كرده و وقوع این وقایع را انتظار می‌كشند. نقطه قابل تأمل در این میان لزوم تفكیك اعتقادات افراد پاك نهاد مسیحی در این باره با باور تندروان راستگرای مسیحی است. علاوه براین، شبكه‌های رادیویی خاصی همچون شبكه انگلیسی زبان یونیورسیتی نفت‌وفرك و سایت كامپیوتری آرماگدون به ارائه خدمات اطلاع‌رسانی در این باره مشغولند. برای آگاهی بیشتر ن.ك هال سل، گریس، تدارك جنگ بزرگ براساس پیشگویی‌های انبیای بنی‌اسرائیل، ترجمه خسرو اسدی، انتشارات رسا، چاپ اول، تهران، ۱۳۷۷).
۶ . مرحوم صدوق علیه‌الرحمه این داستان را در كتاب شریف كمال‌الدین و اتمام النعمهٔ نقل فرموده و خواهر ارجمندم سركار خانم پریوش دانش‌نیا آن را در قالب حكایتی خواندنی در پیش شماره دوم موعود بازنویسی كرده‌اند. همچنین استاد گرامی حضرت حجت‌الاسلام دین پرور نیز همین داستان را در قالب حكایتی دیگر در كتاب جوان‌پسند جهانگشای عادل آورده، مرحوم دكتر ناظر زاده كرمانی نسخه‌ای دیگر از آن را در كتاب گل نرگس، مجموعه اشعار سروده تقدیمی به حضرت نرجس(س) (نیمه شعبان ۱۳۸۳) نقل كرده‌اند.
۷ . آیه مؤیّد این فرمود همان آیه یكصد و پنجم از سوره مباركه انبیاء است.
۸ . ابن حنبل، احمد، مسند، ج۲، ص۴۱۱.
۹ . الصافی الگلپایگانی، لطف‌الله، منتخب‌الاثر فی‌الامام الثانی عشر(ع)، ص۶۲.
۱۰ . القمی، ابوالحسن علی‌ابن ابراهیم، تفسیر القمی، ج۱، ص۱۵۸.
۱۱ . ن.ك. الطباطبایی، سید محمّد حسین، المیزان فی‌تفسیر القرآن، ذیل آیه.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست