کامپیوتر و خشکی چشم

اشک، مایعی است که طی یک فرآیند ۳ مرحله‌ای تشکیل می‌شود. روی کره چشم و زیرپلک‌ها بافت نرم و لزجی به نام ملتحمه وجود دارد. غده‌های متعدد موجود در ملتحمه‌ ماده‌ای به نام «موسین» که‌ …

اشک، مایعی است که طی یک فرآیند ۳ مرحله‌ای تشکیل می‌شود. روی کره چشم و زیرپلک‌ها بافت نرم و لزجی به نام ملتحمه وجود دارد. غده‌های متعدد موجود در ملتحمه‌ ماده‌ای به نام «موسین» که‌ لزج و بی‌رنگ است و به بافت می‌چسبد، ترشح می‌کنند...

این لایه، لایه زیرین اشک است. لایه بعدی از غدد اشکی زیر پلک‌ بالا که در طرف خارجی پلک قرار دارند، تراوش می‌شود. این ماده آبکی، حاوی مواد تغذیه‌ای و ویتامین‌هاست و علاوه بر تغذیه سلول‌های چشمی، نقش ضدمیکروبی و شستشودهندگی هم دارد. لایه آخر که قسمت رویی اشک را پوشش می‌دهد، از نوع چربی است. زیر مژه‌ها ۵-۴ عدد غده به نام «مبیومین» قرار دارد که وظیفه ترشح چربی را برعهده دارند. این چربی با پلک‌زدن (باز و بسته کردن پلک) روی دو لایه زیرین را می‌پوشاند و فرایند ساخت اشک تکمیل می‌شود. این سیستم کاملا کارایی دارد و پلک نیز مرتب در

حال حرکت است و به‌طور طبیعی هر دقیقه تقریبا ۱۵ بار باز و بسته می‌شود، بنابراین اگر مجاری سازنده اشک باز باشند، با هر بار باز و بسته شدن آن، چربی روی اشک کشیده می‌شود و مانع تبخیر آن خواهدشد. اگر پلک، غدد چربی یا سلول‌های موسین دچار اشکال شود، چشم خشک خواهد شد. اگر این مجموعه مرتب عمل نکند، فرد دچار بیماری‌های غدد اشکی می‌شود. یکی از این بیماری‌های شایع «بلفاریت» نام دارد که در آن در لبه پلک و کنار مژه‌ها التهاب ایجاد می‌شود. در بیماری بلفاریت چربی از مبیومین ترشح نمی‌شود و سطح اشک حالت چرب ندارد به همین دلیل به سرعت تبخیر می‌شود و لبه مژه‌ها شوره می‌زند و حالت ملتهب و قرمزی پیدا می‌کند. بیماری دیگر، در افراد مسن دیده می‌شود.

افراد مسن بیشتر دارو مصرف می‌کنند و بعضی از داروهای ضدفشارخون، ادرارآور یا داروهای ضدآلرژی بدن را خشک می‌کنند و این خشکی به چشم نیز می‌رسد. البته مصرف این داروها در افراد جوان هم چنین حالتی را پدید می‌آورد. امروزه کاربران رایانه نیز دچار چنین مشکلی می‌شوند؛ چون آنچه در صفحه مانیتور مشاهده می‌شود مدام تغییر می‌کند و ارقام و حروف و اشکال دائم جابجا می‌شوند و کاربر مجبور است به سرعت آنها را دنبال کند، کمتر پلک می‌زند و چربی روی دو لایه اشک به وجود نمی‌آید بنابراین اشک تبخیر می‌شود و به‌تدریج فرد را دچار خشکی‌چشم می‌کند. همه افراد دچار خشکی‌چشم، باید عوامل ایجادکننده را شناسایی کنند و درصدد کاهش یا حذف آنها باشند. بلفاریت را می‌توان با شستشو با چای پررنگ مداوا کرد. افرادی که با رایانه کار می‌کنند، نباید پلک‌زدن را فراموش کنند و لازم است هر از گاهی به چشم استراحت دهند. مصرف‌کنندگان داروهای خاص هم می‌توانند از پزشک بخواهند دارویشان را تغییر دهد. اگر با رعایت این نکته‌ها‌ خشکی‌چشم برطرف نشد، مرحله بعد تجویز قطره اشک مصنوعی است. این قطره جایگزین اشک طبیعی است و هر ۶ ساعت یکبار باید داخل چشم چکانده شود. با بخور سرد نیز می?توان محیط را مرطوب نگه داشت.

دکتر محمدرضا فرتوک‌زاده

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران