اعتیاد به اینترنت, علایم, شواهد و راه های درمان و پیش گیری

آشنایی با یک بیماری مدرن

از سال ۱۹۹۵ میلادی روان پزشکی به نام گلدبرگ، اعتیاد جدیدی را کشف کرد. ساعت ۴ صبح از خواب بیدار می شوید و می خواهید برای آب خوردن به آشپزخانه بروید، اما در بین راه ایمیل خود را بررسی می کنید.تصمیم می گیرید ۲ ساعت بیشتر در دانشگاه باشید، فقط برای دسترسی رایگان به اینترنت . اگر یک روز به اینترنت متصل نشوید احساس می کنید چیزی کم دارید، روزهای تعطیل و حتی روزهای معمولی را با اینترنت آغاز می کنید و به پایان می برید... بله، شما معتادید!تا چند سال پیش پرسیدن این سوال که آیا امکان دارد کسی به استفاده از اینترنت معتاد شود، سوالی عجیب بود اما اکنون اعتیاد به اینترنت به یک واژه آشنا تبدیل شده است.

در سال ۱۹۹۵ گلدبرگ با مردمی رو به رو شد که برای دیدن مانیتور رایانه، خانواده را رها کرده اند، آن ها در بسیاری از مواقع ترجیح می دادند وقت خود را با رایانه و در سایت های مختلف اینترنت بگذرانند. گلدبرگ این اعتیاد جدید را کشف کرد و به تدریج دیگر محققان جنبه های مختلف این اعتیاد را شناسایی کردند.اعتیاد به اینترنت در یک برداشت کلی به استفاده مستمر از اینترنت اطلاق می شود و دامنه نتایج آن به کم خوابی، به خطر افتادن موقعیت شغلی و دگرگونی در روابط خانوادگی و اجتماعی منجر می شود.

● اعتیاد اینترنتی؟!

واژه اعتیاد اینترنتی واژه ای است که هنوز هم در میان محققان مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. البته از آن جا که تحقیق در زمینه اعتیاد اینترنتی هنوز به صورت کامل نیست، به همین سبب، شاهد تفسیرهای متفاوتی از استفاده واژه اعتیاد اینترنت، اهمیت و شرایط آن هستیم. امروزه روان شناسان حتی مطمئن نیستند که اسم این پدیده را چه بگذارند. برخی از آن ها ترجیح می دهند به جای واژه اعتیاد به اینترنت از واژه اعتیاد به رایانه استفاده کنند چرا که افراد زیادی ساعت ها با رایانه کار می کنند و به طور کامل به آن وابسته اند، ولی به اینترنت حتی فکر نمی کنند. حتی بسیاری از روان شناسان در این مسئله تردید دارند که آیا واژه اعتیاد به رایانه برای توصیف زمانی که مردم وقت زیادی را صرف استفاده از رایانه می کنند، واژه مناسبی است یا خیر؟

● علایم اعتیاد اینترنتی

اما علایم اعتیاد اینترنتی چیست، چه ویژگی هایی دارد و چگونه می توان به درمان آن پرداخت. مانند تمامی انواع دیگر اعتیادها، اعتیاد اینترنتی، نوعی اختلال و بی نظمی روانی اجتماعی با مشخصه هایی چون تحمل (نیاز به افزایش زمان لازم برای کسب مطلوبیت برابر با زمان های اولیه استفاده)، علایم کناره گیری (به ویژه اضطراب و بی حوصلگی)، اختلالات عاطفی (افسردگی، تندخویی و بدخلقی)، و ازهم گسیختگی روابط و مناسبات اجتماعی (کاهش و یا فقدان روابط اجتماعی به لحاظ کمی یا کیفی) است.علایم اعتیاد اینترنتی عبارت است از: مشکلات فردی یا مشکلات در هنگام کار یا مطالعه، نادیده گرفتن مسئولیت های مربوط به دوستان، خانواده، کار و یا مسئولیت های فردی، کناره گیری پس از دست کشیدن از اینترنت، بد خلقی هنگام تلاش برای دست کشیدن از اینترنت، آنلاین ماندن بیش از زمان برنامه ریزی شده، دروغ گفتن یا مخفی نگهداشتن زمان واقعی کار با اینترنت از نظر دوستان یا خانواده، تغییر در سبک زندگی به منظور گذران وقت بیشتر با اینترنت، کاهش فعالیت فیزیکی، بی توجهی به سلامت شخصی و بی خوابی یا کم خوابی و یا تغییر در الگوی خواب به منظور گذران وقت در اینترنت. از طرفی، افراد در صورت استفاده از اینترنت، نه تنها رفتارهایی متفاوت با الگوهای رایج در جامعه از خود نشان می دهند، بلکه نوع تفکرشان نیز با اکثر افراد جامعه، متفاوت می شود. این افراد اندیشه های وسواسی راجع به اینترنت دارند، کنترل چندانی بر وسواس و انگیزه های اینترنتی ندارند و حتی فکر می کنند، اینترنت تنها دوست آن هاست. هم چنین، این گونه افراد فکر می کنند که اینترنت تنها جایی است که آن ها احساس خوبی نسبت به خود و دیگران دارند.

● وسواس های فکری - عملی

یکی از آسیب های روانی اینترنت به وجود آمدن وسواس است. از ویژگی های برجسته وسواس، نداشتن توانایی مهار رفتارها یا اندیشه های خاص است.برای مثال فردی که وسواس شست و شو دارد، نمی تواند میل به شست و شو را کنترل کند و گاهی تا ساعت ها مشغول شستن دست ها می شود. به عنوان مثال اگر از فرد وسواسی بخواهیم عمل یا فکر وسواسی را کنار بگذارد دچار اضطراب شدیدی خواهد شد . این اختلال را می توان در بررسی کردن های پی در پی پست الکترونیک (وسواس عملی) یا دل نگرانی از آنلاین نشدن یک دوست (وسواس فکری) مشاهده کرد .

● هرزه نگاری

امروزه، به روز شدن فناوری ها با سرعت زیادی صورت می پذیرد. در این میان اینترنت نه تنها توانسته است در مدتی کوتاه عادت های خرید کردن، داده پردازی، تجارت و به طور کلی زندگی ما را دچار دگرگونی کند بلکه، اصول و باورهای اخلاقی و حتی دیگر رفتار ما را هم دست خوش تغییر کرده است.اگر چه هرزه نگاری یک عمل انحرافی با تاریخچه طولانی است اما اینترنت اقدام به آن را آسان تر ساخته است.

● ۷ معیار اعتیاد

انجمن روان پزشکی آمریکا برای شناخت اعتیاد اینترنتی و افرادی که به استفاده مفرط از اینترنت معتادند، معیارهایی را مشخص کرده است که طبق آن، چنان چه بخواهیم فردی را معتاد به اینترنت بنامیم، باید حداقل ۳ مورد از معیارهای هفت گانه زیر، در طول یک دوره ۱۲ماهه در وی دیده شود. معیارهای پیشنهادی این انجمن شامل ۷ مورد به شرح زیر است:

۱) تحمل: این معیار به معنای صرف زمان بیشتری برای اینترنت به منظور رسیدن به رضایت است.

در این شرایط، با وجود صرف همان میزان وقت، میزان رضایت مندی کاربر کمتر است و نیاز به زمان بیشتری دارد تا به همان درجه از رضایت قبلی برسد.

۲) وجود ۲ یا چند علامت کناره گیری طی ۲ روز در ماه که بعد از کاهش و یا ترک مداوم استفاده از اینترنت حاصل می شود. این مسئله موجب بروز دردها و رنج ها و یا اختلالاتی در عملکرد اجتماعی، فردی و یا آموزشی می شود.

۳) از اینترنت به منظور تخفیف و یا اجتناب از علایم کناره گیری استفاده شود.

۴) از اینترنت، اغلب در دوره های زمانی پیش از آن چه در ابتدا مد نظر بود، استفاده شود.

۵) حجم قابل توجهی از وقت، صرف فعالیت های مربوط به کاربری اینترنتی - برای مثال، کتاب های اینترنتی، یافتن جست وجوگرهای جدید وب، جست و جوی فروشندگان اینترنتی- شود.

۶) به دلیل استفاده از اینترنت، فرد از فعالیت های مهم اجتماعی، شغلی و یا تفریحی دست می کشد و یا از میزان این فعالیت ها کاسته می شود.

۷) فرد به دلیل استفاده مفرط از اینترنت، خطر نبود روابط مهم، شغل و فرصت های آموزشی و شغلی را بپذیرد.

● برای درمان اعتیاد اینترنتی چه کنیم؟

روان پزشکان معتقدند که در صورت بروز علایم اعتیاد به اینترنت، منع کامل دسترسی به اینترنت نیاز نیست و توصیه هم نمی شود. اما باید تمهیداتی اندیشیده شود تا در نهایت به کاهش این دسترسی تا مرز اعتدال منجر شود . برای مثال استفاده فرد از ۸ ساعت در روز به یک ساعت کاهش یابد . قدم بعدی یافتن جایگزین مناسب برای اینترنت است. بازگشت به گذشته و مقایسه آن با حال نشان خواهد داد که کدام فعالیت خانوادگی و اجتماعی و شخصی مانند گذراندن وقت با اعضای خانواده، دوستان، ورزش، مطالعه و خواب جای خود را با اینترنت تعویض کرده است.شناخت نقاط ضعف و قدرت هر شخص به منظور ترک اعتیاد به طور کامل به آمادگی روحی وابسته است و مراجعه به پزشک و در میان نهادن مشکلات شخصی و خانوادگی با وی ضروری به نظر می رسد و نباید از آن غفلت کرد.