با سرطان هم می توان زیبا ماند

«میزگردزیبایی» درباره مشکلات پوست و موی خانم فتانه بعد از سرطان با حضور دکتر حسین طباطبایی متخصص پوست و مو دکتر آرش جنابیان متخصص سرطان شناسی کتر محمدحسن انتظاری متخصص تغذیه و رژیم درمانی

متاسفانه میزان آلاینده‌های سمی ناشی از سوخت ماشین‌ها و کارخانه‌ها در هوای شهرهای بزرگ کشورمان بسیار بالاتر از استاندارهای جهانی است و مصرف بالای دخانیات در کنار این موضوع، باعث شده سرطان ریه به یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌ها در ایران تبدیل شود....

موضوع این هفته «میزگرد زیبایی» ما کمی تلخ‌تر از هفته‌های پیش است و به عوارض پوستی ناشی از این بیماری و درمان‌های مربوط به آن می‌پردازد. آرزو می‌کنیم تک‌تک شما خوانندگان عزیز از سلامت کامل برخوردار باشید و برای سلامت هموطنان بیمارمان نیز دعا کنید.

خانم فتانه که تحت درمان سرطان است، می‌گوید:

می‌خواهم تصویر زیبایی از من به یادگار بماند

سلام: چرا با هفته‌نامه تماس گرفتید؟

۵۶ ساله هستم. به دلیل سرفه‌های شدید و اخلاط خونی یک سال و نیم پیش به پزشک مراجعه کردم و برایم تشخیص سرطان ریه داده شد. دیابت و فشار خون هم دارم. تحت شیمی‌درمانی قرار گرفتم و بعد از آن موهای سر و صورتم ریخت. بعد از اتمام دوره، مجددا موهایم رشد کردند اما نمی‌دانم چگونه باید از این موهای تازه روییده مراقبت کنم. البته یک دوره رادیوتراپی هم برایم تجویز کردند که دوباره باعث زخم و ریزش ناحیه‌ای موهای سرم شد و چون چند ماه دیگر عروسی دخترم است، نمی‌دانم می‌توانم از کلاه‌گیس استفاده کنم و آرایش کنم یا خیر. این موضوع برای خودم مهم نیست اما دوست دارم در عکس‌ها چهره زیبایی از من به یادگار بماند. به هر حال من می‌دانم که سرطان پایان زندگی نیست.

سلام: در حال حاضر چه مراقبت‌هایی انجام می‌دهید؟

کار خاصی نمی‌کنم. این روزها سرگیجه و ضعف دارم. آزمایش?هایم را برایتان فکس می?کنم تا کمکم کنید. ضمنا نمی‌دانم باید چه کنم تا موهایم به حالت قبل برگردد.

سلام: حتما به توصیه پزشکتان از شامپو یا ماسک موی خاصی استفاده می‌کنید؟

نه، به متخصص پوست مراجعه نکرده‌ام. البته چون دیابت دارم و پوستم خشک است و ترک کف پا هم دارم، سعی می‌کنم تا جای ممکن در حمام از شامپو و صابون استفاده نکنم و سرم را هم یک بار با شامپو بچه می‌شویم. با این وجود بعد از اتمام شیمی‌درمانی احساس می‌کنم پوستم از قبل هم خشک‌تر شده و با اینکه آب و مایعات زیادی می‌خورم و هر روز تنم را با وازلین چرب می‌کنم اما بد‌تر شده‌ام و هیچ یک موثر نبوده‌اند.

● نگاه فوق‌تخصص سرطان‌شناسی

درمان بیمار

مهم‌تر از درمان بیماری است

دکتر آرش جنابیان

عضو کمیته علمی انجمن خون و سرطان ایران و عضو هیات علمی دانشکده پزشکی دانشگاه آزاد تهران

سرطان ریه در واقع رشد غیرعادی سلول‌های توموری از بافت برونش‌ها یا ریه است. این سرطان یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در ایران در میان آقایان و خانم‌هاست و عامل اصلی آن مواجهه طولانی‌مدت با دخانیات به‌ویژه سیگار به شمار می‌آید البته آلودگی هوا و تماس‌های شغلی هم از عوامل موثر در شکل‌گیری این بیماری محسوب می‌شوند.

اکثر موارد سرطان‌هایی که در مراحل اولیه هستند، بدون علامتند. در مورد سرطان ریه نیز ممکن است پزشک خیلی تصادفی متوجه توده‌ای کوچک در عکس قفسه‌سینه‌ بیمار شود. در کشور ما معمولا سرطان ریه در مراحل پیشرفته دیده می‌شود. در این حالت علایم یا شامل علایم مربوط به بافت درگیر شده است و به‌صورت سرفه، ایجاد خلط غیرعادی و خونی، تنگی‌نفس و کاهش توانایی جسمی خود را نشان می‌دهد یا مربوط به پیشرفت و درگیرشدن بافت‌های دیگر است. مثلا اگر متاستاز مربوط به استخوان باشد درد استخوان و علایم متالوژیک مربوط به آن مثل افزایش کلسیم خون را مشاهده می‌کنیم. علایم مربوط به این سرطان می‌تواند بسیار وسیع و به حدی شدید باشد که روی کیفیت زندگی فرد بیمار اثر بگذارد.

در صورتی که بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، می‌توان به جراحی اکتفا کرد اما با توجه به اینکه در کشور ما تشخیص تومور در این مراحل نادر است اکثر بیماران به شیمی‌درمانی و رادیوتراپی نیاز پیدا می‌کنند. عوارض ناشی از شیمی‌درمانی به دلیل تاثیر شیمی‌درمانی روی سلول‌های سالم بافت‌های دیگر بدن به‌ویژه سلول‌هایی است که تکثیر سریعی دارند. به دنبال شیمی‌درمانی گلبول‌سفید، قرمز و پلاکت‌ها افت می‌کنند. افت گلبول‌قرمز باعث کم‌خونی و افت گلبول‌سفید باعث کاهش سطح ایمنی بیمار و مستعدشدن او برای عفونت‌ها می‌شود. داروهای مربوط به شیمی‌درمانی نیز عوارض کلیوی دارد و باید حتما توسط فوق تخصص سرطان‌شناسی تجویز شود تا دوز کنترل‌شده و عوارض مربوط به کلیه کاهش یابد. شیمی‌درمانی روی دستگاه گوارش نیز اثر منفی دارد و می‌تواند باعث التهاب دهان، مری، معده و... شود. شیمی‌درمانی روی پوست و مشتقات آن هم تاثیر می‌گذارد و باعث خشکی پوست، ریزش مو و ایجاد زخم می‌شود که البته موقتی‌ است و با اتمام شیمی‌درمانی خشکی و ریزش مو برطرف می‌شود. توصیه ما به بیمارانی که تحت شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی قرار می‌گیرند، دوری از مواردی است که احتمال ابتلا به عفونت را به دلیل نقص سیستم ایمنی بالا می‌برد. بهتر است این بیماران تا حد ممکن از مواد غذایی سالم، ساده و تهیه شده در منزل استفاده کنند و از محیط‌های آلوده دور بمانند. مراجعه مکرر به پزشک و اجرای دستورها نیز لازم است. نکته بسیار مهم که باید به آن توجه کرد، این است که در سرطان‌شناسی، ما بیمار را درمان می‌کنیم، نه بیماری را و به همین علت به بیماری‌های زمینه‌ای دیگر بیمار باید توجه خاصی داشت. باید مشکلات بیمار را در کنار هم اداره و درمان کرد و توجه داشت بسیاری از بیماری‌ها مثل دیابت یا فشارخون که این خانم به آن مبتلا هستند، خود می‌تواند عوارض قلبی یا کلیوی یا عروقی داشته باشند و زمینه سمیت شیمی‌درمانی را روی ارگان‌ها بیشتر کند. پزشک و تیم‌درمانی باید هوشیارانه به این مساله توجه کنند.

● اصول مراقبت از مو پس از شیمی‌درمانی

ترجمه: شادیار عمرانی

داروهای شیمی‌درمانی نه‌تنها سلول‌های سرطانی، بلکه هر سلولی که به سرعت تقسیم می‌شود، از جمله آنهایی هم که باعث رشد موهای شما می‌شوند، هدف قرار می‌دهد و ریزش موها پس از شیمی‌درمانی هم به همین دلیل است. معمولا پس از آخرین شیمی‌درمانی، موها شروع به رشد می‌کنند اما در بعضی افراد ممکن است ۶ ماه تا یک سال طول بکشد تا موها به حالت اولیه بازگردد. موهایی که تازه می‌رویند، ابتدا بسیار شکننده و آسیب‌پذیرند و ممکن است موقتا شکل و حالتی متفاوت از موی طبیعی فرد داشته باشند. مثلا اگر موها فر بوده است، موهای اولیه‌ای که پس از شیمی‌درمانی می‌رویند، صاف باشد یا موها روشن‌تر شود یا تعداد موهای سفید بیشتر شود. علت این است که سلول‌های رنگدانه‌ای مو‌ها هنوز به حالت طبیعی بازنگشته‌اند. البته حتی ممکن است موهای تازه بهتر و با بافت ضخیم‌تری برویند. باید به موها زمان داد تا بالاخره به ضخامت و رنگ طبیعی خود بازگردند. از آنها به همان خوبی مراقبت کنید که به بدن و روانتان توجه می‌کنید. برای این منظور باید ? توصیه زیر را جدی بگیرید:

گام نخست: موهایتان را آرام بشویید و آنها را بیش از ۲ بار در هفته شامپو نزنید. از شامپوهای مخصوص موهای آسیب‌دیده یا خشک و نرم‌کننده موهای نازک یا معمولی استفاده کنید. پوست سر خود را زیر دوش به آرامی ماساژ دهید تا سلول‌های مرده آن نرم شوند و بریزند.

گام دوم: با حوله موهایتان را خشک نکنید. ساییدن شدید به موهای سالم آسیب می‌زند زیرا موی خیس شکننده‌ و آسیب‌پذیرتر است. حوله را دور موهایتان بپیچید تا آب آنها گرفته شود.

گام سوم: بگذارید موهایتان خودشان خشک شوند. حرارت سشوار می‌تواند هم به موهای تازه روییده و هم موهای سالم آسیب برساند. بهتر است استفاده از سشوار و حالت‌دهنده‌های حرارتی را بسیار محدود کنید. اگر مجبور به استفاده از سشوار شدید، صبر کنید رطوبت موها تا حد ممکن از بین برود.

گام چهارم: ۶ ماه اول بعد از شیمی‌درمانی، از هیچ ماده شیمیایی‌ای مانند رنگ مو، دکلره، فر دائم و صاف‌کننده‌های مو استفاده نکنید. این مواد شیمیایی قوی به موها آسیب می‌زنند و باعث می‌شوند موها خشک و شکننده شوند. اگر مجبور شدید از این مواد استفاده کنید، مصرف آنها را محدود کنید.

گام پنجم: سعی کنید زیاد به موهایتان حالت ندهید. پوست سر پس از شیمی‌درمانی نرم می‌شود. از وسایل گرماده مثل اتوهای مو برای فر دادن یا صاف کردن استفاده نکنید. موهایتان را زیاد برس نزنید، شانه نکنید، از گیره و سنجاق مو و بیگودی استفاده نکنید. فقط از لوازم آرایش مویی استفاده کنید که سبک باشد و آن هم در حد اعتدال. این محصولات روی سر و موی شما می‌مانند (مانند ژل، فیت و موس) و شما نمی‌توانید موهایتان را هر روز بشویید.منبع:livestrong

● نگاه متخصص پوست و مو

دکتر حسین طباطبایی

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

اصول مراقبت از پوست در سرطان

سلام: یکی از مسایلی که بعد از شیمی‌درمانی بیماران را آزار می‌دهد، خشکی پوست است. آیا این مساله درمانی دارد؟قبل از اینکه به شیمی‌درمانی بپردازیم، باید به این مساله توجه کنیم که این خانم مبتلا به دیابت هستند و در دهه پنجم زندگی‌شان هستند. یکی از مشکلات اصلی مبتلایان به دیابت، خشکی دائم پوست است و تنها درمان آن کنترل قندخون است. حتی اگر دیابت را هم در نظر بگیریم ایشان در سنی هستند که خانم‌ها بدون هیچ ناراحتی هم به دلیل یائسگی دچار خشکی پوست می‌شوند. پس دلیل خشکی پوست ایشان در درجه اول دیابت، بعد یائسگی و در نهایت شیمی‌درمانی است. شیمی‌درمانی از آنجا که باعث ایجاد تغییر در آب و الکترولیت‌های بدن می‌شود عامل خشکی پوست است. البته با قطع شیمی‌درمانی این خشکی پوست نیز در عرض چند ماه برطرف می‌شود. توصیه بنده به این خانم این است که مرتب از مرطوب‌کننده‌های بدن که مخصوص پوست‌های خشک است به‌ویژه بعد از هر حمام و در همان ۲، ۳ دقیقه اول که هنوز بدنشان رطوبت دارد، استفاده کنند. اگر با این کار خشکی پوستشان بهتر شد که کافی است اما اگر نه، بهتر است روزانه این کار را انجام دهند.

سلام: آیا در حمام باید از صابون یا شامپوی خاصی استفاده کنند؟چون رطوبت و چربی پوست پایینی دارند، باید به جای آب داغ از آب ولرم و به جای شوینده‌های قوی از شوینده‌های ملایم مثل شامپو بچه استفاده کنند.

سلام: استفاده از وازلین را هم توصیه می‌کنید؟وازلین چرب‌کننده است و رطوبت پایینی دارد. با توجه به اینکه ایشان دیابت دارند وازلین بهترین چرب‌کننده برای پوست کف پایشان است اما برای پوست بدنشان مرطوب‌کننده‌های مخصوص پوست خشک بهتر است. البته اگر وازلین موثر است و احساس خوبی دارند، می‌توانند از وازلین استفاده کنند.

سلام: ایشان به دلیل رادیوتراپی دچار زخم پوست سر و ریزش ناحیه‌ای موهایشان شده‌اند. چطور باید از این ناحیه مراقبت کنند؟در هفته اول بعد از رادیوتراپی معمولا پوست زخم می‌شود و جای نگرانی ندارد. اگر زخم دقیقا در ناحیه رادیوتراپی‌شده اتفاق افتاده، با یک پانسمان ساده خوب خواهد شد، اما اگر این زخم پراکنده شده یا خوب‌شدنی نباشد یا ترشح‌های چرکی و ادامه‌دار داشته باشد، باید به متخصص پوست مراجعه کنند تا درمان‌های اساسی برایشان تجویز شود.

سلام: آیا ایشان می‌توانند از کلاه گیس استفاده کنند یا پوستشان را آرایش کنند؟ روی روند درمانشان تاثیر منفی نخواهد گذاشت؟خیر. آرایش و کلاه‌گیس هیچ زیانی برای ایشان ندارد.

سلام: آیا میزان رطوبت هوای خانه نیز در بهبود خشکی پوستشان موثر است؟بله هرچه میزان رطوبت هوا بیشتر باشد، پوست آن را جذب می‌کند و فرد احساس بهتری خواهد داشت. ایشان می‌توانند از شب تا صبح در اتاق خوابشان از دستگاه بخور متعادل (بخور خیلی سرد توصیه نمی‌شود) استفاده کنند تا پوستشان رطوبت را به خود بگیرد.

سلام: با توجه به اینکه ایشان به دلیل دیابت ترک کف پا دارند، پوشیدن روفرشی برایشان الزامی است؟البته. حتی افراد عادی نیز بهتر است روی فرش و موکت با روفرشی قدم بزنند زیرا استمرار حرکت روی فرش و موکت خود می‌تواند عامل خشکی و ترک کف پا باشد. فردی که دیابت دارد نه به دلیل خشکی و ترک کف پا بلکه به دلیل پیشگیری از بروز زخم و عفونت که ترمیم آن بسیار مشکل است، بهتر است از جوراب نخی و دمپایی استفاده کنند.

● نگاه متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی

دکتر محمدحسن انتظاری

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

اصول تغذیه در سرطان

درست است که این بیمار دچار فشار و قندخون هستند ولی درمان سرطان برایشان اولویت دارد.

معمولا بیماران سرطانی وزن زیادی ندارند، بنابراین می‌توانند همه چیز بخورند. حتی اگر وزن بالایی داشته باشند، کاهش آن در دوران بیماری کار درستی نیست و نیازی به پرهیز ندارند.

بیشتر بیمارانی که شیمی‌درمانی می‌شوند، حالت تهوع و بی‌اشتهایی دارند، بنابراین باید با روش‌های مختلف اشتهایشان را تحریک کرد تا بهتر غذا بخورند. علت ضعف این خانم هم بی‌اشتهایی و کمبود مصرف کالری است بنابراین اگر چاق نیستند، بهتر است به تمام غذاهایشان روغن‌های گیاهی مثل روغن‌زیتون، کانولا و... اضافه کنند و حتی کمی پرچرب‌تر غذا را درست کنند که جلوی ضعفشان را بگیرد. البته چون قندشان بالاست، شیرین کردن خوردنی‌ها مخصوصا با قندهای مصنوعی اصلا برایشان مناسب نیست چون در مورد سرطان‌زا بودن برخی از آنها مانند ساخارین، تردیدهایی وجود دارد.

میوه‌های تیره‌رنگ مثل خرما دارای آنتی‌اکسیدان هستند و به سیستم دفاعی بدن در مبارزه با سرطان کمک می‌کند، بنابراین برای بیماران دچار سرطان بسیار مفید هستند. در واقع آنتی‌اکسیدان‌ها نوعی سپاه کمکی برای سیستم ایمنی محسوب می‌شوند.

استفاده از سبزی هم برای ایشان لازم است، علاوه بر غذاهایی که در آنها سبزی وجود دارد، می‌توانند مثلا به ماست نعناع، شوید و... اضافه کنند که هم آن را خوشمزه‌تر کند و هم ارزش غذایی‌اش بالا برود. سبزی‌ها منبع خوب

ویتامین C هم هستند.

بتاکاروتن هم باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شود. بتاکاروتن در میوه‌های نارنجی ‌ و زردرنگ مثل هویج وجود دارد. حتی اگر دقت کنید سبزی‌های با برگ‌ سبز هم ته‌مایه زرد رنگ دارند و تا حدی حاوی بتاکاروتن هستند.

نکته مهم این است که اگر به هر غذایی حساسیت نشان دادند، باید حتما آن را حذف کنند ولی نه گروه‌های اصلی مثلا اگر به فلفل یا بادمجان حساسیت دارند، آن را حذف کنند ولی شیر حتما برای ایشان لازم است. این گروه غذایی بسیار ضروری است و اصلا نباید آن را حذف کنند و اگر به آن حساسیت نشان دادند، حتما دوغ، ماست یا... را جایگزین کنند.

مصرف غذاهایی که رنگ مصنوعی دارند، مثل بستنی‌هایی که روکش رنگی دارند و مخصوصا کنسروها اصلا برای ایشان مناسب نیست چون بدن مواد نگهدارنده موجود در این خوراکی‌ها را سمی تلقی می‌کند و بخشی از نیروی سیستم ایمنی صرف آن می‌شود و از مبارزه با سرطان بازمی‌ماند.به‌نظر من این خانم با وجود دچار بودن به دیابت می‌توانند خوردنی‌های طبیعی شیرین مثل خرما، موز، انگور و... مصرف کنند. از آنجا که قندخونشان بین ۱۴۰-۱۲۰ است، یعنی کنترل شده و اگر شیرینی‌های طبیعی مثل میوه‌های شیرین بخورند اشکالی ندارد ولی باید با فاصله ۲-۱ ساعته باشد تا در این فاصله قند میوه قبلی هضم شده باشد. مثلا ۲ خرما بخورند و بعد از رعایت فاصله‌ای که گفته شد، ۲ خرمای دیگر یا موز بخورند. به نظر من در مورد این بیمار حتی اگر خوردن باعث افزایش قند شود، بهتر است دوز انسولین اضافه شود چون اولویت، درمان سرطان و تقویت سیستم ایمنی است و نباید سیستم ایمنی چند جا درگیر شود و باید تمام تمرکزش روی مبارزه با سرطان باشد. غذاهایی با هضم ساده مثل بستنی ساده، پوره سیب‌زمینی که خوش‌خوراک هم هستند، با وجود پرکالری بودن برای ایشان مناسب هستند.

به نظرم اگر به متخصص تغذیه مراجعه کنند، بهتر است زیرا در مورد این بیماران بیشتر در جهت تقویت اقدام می‌شود نه پرهیز دادن. برای این بیماران محدودیت غذایی قائل نمی‌شویم و تشویق می‌کنیم اتفاقا همه‌چیز بخورند ولی یکجا نه. مصرف مکمل‌ها بدون نظر پزشک اصلا به صلاح نیست چون مکمل‌ها همیشه مفید نیستند و گاهی باعث دردسر می‌شوند؛ مثلا B۱۲ و فولیک‌اسید باعث رشد سلول‌های سرطانی می‌شوند.

اقدس عارف

سمیه مقصودعلی