شكیات نماز

شكیات نماز ۲۳ قسم است هشت قسم آن شكهایی است كه نماز را باطل می كند, و به شش قسم آن نباید اعتنا كرد, و نه قسم دیگر آن صحیح است

شكیات نماز ۲۳ قسم است: هشت قسم آن شكهایی است كه نماز را باطل می‏كند، و به شش قسم آن نباید اعتنا كرد، و نه قسم دیگر آن صحیح است.

شكهای باطل

ـ شكهایی كه نماز را باطل می‏كند از این قرار است: اول: شك در شماره ركعتهای نماز دو ركعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولی شك در شماره ركعتهای نماز مستحب دو ركعتی و بعضی از نمازهای احتیاط نماز را باطل نمی‏كند. دوم: شك در شماره ركعتهای نماز سه ركعتی. سوم: آنكه در نماز چهار ركعتی شك كند كه یك ركعت‏خوانده یا بیشتر. چهارم: آنكه در نماز چهار ركعتی پیش از تمام شدن سجده دوم شك كند كه دو كعت‏خوانده یا بیشتر . (تفصیل این مساله در صورت چهارم مساله ـ ـ ـ بیان شده است، مراجعه شود. پنجم: شك بین دو و پنج‏یا دو و بیشتر از پنج. ششم: شك بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش. هفتم: شك در ركعتهای نماز كه نداند چند ركعت‏خوانده است. هشتم: شك بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش چه پیش از تمام شدن سجده دوم باشد یا بعد از آن. ولی اگر بعد از سجده دوم شك بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش برای او پیش آید احتیاط مستحب آن است كه بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام كند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.

ـ اگر یكی از شكهای باطل كننده برای انسان پیش آید نمی‏تواند نماز را به هم بزند، ولی اگر به قدری فكر كند كه شك پا برجا شود، به هم زدن نماز مانعی ندارد.

شكهایی كه نباید به آنها اعتنا كرد

ـ شكهایی كه نباید به آنها اعتنا كرد از این قرار است: اول: شك در چیزی كه محل بجا آوردن آن گذشته است، مثل آنكه در ركوع شك كند كه حمد را خوانده یا نه. دوم: شك بعد از سلام نماز. سوم: شك بعد از گذشتن وقت نماز. چهارم: شك كثیرالشك، یعنی كسی كه زیاد شك می كند. پنجم: شك امام در شماره ركعتهای نماز در صورتی كه ماموم شماره آنها را بداند و همچنین شك ماموم در صورتی كه امام شماره ركعتهای نماز را بداند. ششم: شك در نماز مستحبی.

ـ شك در چیزی كه محل آن گذشته است

ـ اگر در بین نماز شك كند كه یكی از كارهای واجب آن را انجام داده یا نه مثلا شك كند كه حمد خوانده یا نه چنانچه مشغول كاری كه باید بعد از آن انجام دهد نشده باید آنچه را كه در انجام آن شك كرده بجا آورده و اگر مشغول كاری كه بایدبعد از آن انجام دهد شده به شك خود اعتنا نكند.

ـ اگر در بین خواندن آیه‏ای شك كند كه آیه پیش را خوانده یا نه، یا وقتی آخر آیه را می‏خواند شك كند كه اول آن را خوانده یا نه باید به شك خود اعتنا نكند.

ـ اگر بعد از ركوع یا سجود شك كند كه كارهای واجب آن مانند ذكر و آرام بودن بدن را انجام داده یا نه باید به شك خود اعتنا نكند.

ـ اگر در حالی كه به سجده می‏رود شك كند كه ركوع كرده یا نه یا شك كند كه بعد از ركوع ایستاده یا نه، به شك خود اعتنا نكند.

ـ اگر در حال برخاستن شك كند كه تشهد را بجا آورده یا نه باید اعتنا نكند، ولی اگر شك كند كه سجده را بجا آورده یا نه باید برگردد و بجا آورد.

ـ كسی كه نشسته یا خوابیده نماز می‏خواند اگر موقعی كه حمد یا تسبیحات می‏خواند شك كند كه سجده یا تشهد را بجا آورده یا نه، باید به شك خود اعتنا نكند و اگر پیش از آن كه مشغول حمد یا تسبیحات شود شك كند كه سجده یا تشهد را بجا آورده یا نه، باید بجا آورد.

ـ اگر شك كند كه یكی از ركنهای نماز را بجا آورد یا نه، چنانچه مشغول كاری كه بعد از آن است نشده باید آن را بجا آورد، مثلا اگر پیش از خواندن تشهد شك كند كه دو سجده را بجا آورده یا نه، باید بجا آورد و چنانچه بعد یادش بیایدكه آن ركن را بجا آورده بوده چون ركن زیاد شده نمازش باطل است.

ـ اگر شك كند عملی را كه ركن نیست بجا آورده یا نه، چنانچه مشغول كاری كه بعد از آن است نشده باید آن را بجا آورد، مثلا اگر پیش از خواندن سوره شك كند كه حمد را خوانده یا نه باید حمد را بخواند و اگر بعد از انجام آن یادش بیاید كه آن را بجا آورده بوده چون ركن زیاد نشده نماز صحیح است.

ـ اگر شك كند كه ركنی را بجا آورده یا نه، چنانچه مشغول تشهد است اگر شك كند كه دو سجده را بجا آورده یا نه، باید به شك خود اعتنا نكند و اگر یادش بیاید كه آن ركن را بجا نیاورده در صورتی كه مشغول ركن بعد نشده باید آن را بجاآورد و اگر مشغول ركن بعد شده نمازش باطل است مثلا اگر پیش از ركوع ركعت بعد یادش بیاید كه دو سجده را بجا نیاورده باید بجا آورد و اگر در ركوع یا بعداز آن یادش بیاید نمازش باطل است.

ـ اگر شك كند عملی را كه ركن نیست بجا آورده یا نه، چنانچه مشغول كاری كه بعد از آن است‏ شده باید به شك خود اعتنا نكند، مثلا موقعی كه مشغول خواندن سوره است اگر شك كند كه حمد را خوانده یا نه، باید به شك خود اعتنا نكند و اگربعد یادش بیاید كه آن را بجا نیاورده در صورتی كه مشغول ركن بعد نشده باید بجاآورد و اگر مشغول ركن بعد شده نمازش صحیح است، بنابراین اگر مثلا در قنوت یادش بیاید كه حمد را نخوانده باید بخواند و اگر در ركوع یادش بیاید نماز او صحیح است.

ـ اگر شك كند كه سلام نماز را گفته یا نه یا شك كند درست گفته یا نه ، چنانچه مشغول تعقیب نماز یا مشغول نماز دیگر شده، یا به واسطه انجام كاری كه نماز را به هم می‏زند از حال نمازگزار بیرون رفته باید به شك خود اعتنا نكند و اگر پیش از اینها شك كند باید سلام را بگوید ، اما اگردر صحیح گفتن سلام شك كند در هر صورت باید به شك خود اعتنا ننماید چه مشغول كارد یگر شده باشد یا نه.

ـ شك بعد از سلام

ـ اگر بعد از سلام نماز شك كند كه نمازش صحیح بوده یا نه ، مثلا شك كند ركوع كرده یا نه یا بعد از سلام نماز چهار ركعتی شك كند كه چهار ركعت‏خوانده یا پنج ركعت به شك خود اعتنا نكند، ولی اگر هر دو طرف شك او باطل باشد، مثلا بعد از سلام نماز چهار ركعتی شك كند كه سه ركعت‏خوانده یا پنج ركعت، نمازش باطل است.

شك بعد از وقت

ـ اگر بعد از گذشتن وقت نماز شك كند كه نماز خوانده یا نه یا گمان كند كه نخوانده، خواندن آن لازم نیست ولی اگر پیش از گذشتن وقت‏شك كند كه نماز خوانده یا نه یا گمان كند كه نخوانده، باید آن نماز را بخواند، بلكه اگر گمان كند كه خوانده، باید آن را بجا آورد.

ـ اگر بعد از گذشتن وقت‏شك كند كه نماز را درست‏خوانده یا نه، به شك خود اعتنا نكند.

ـ اگر بعد از گذشتن وقت نماز ظهر و عصر بداند چهار ركعت نماز خوانده ولی نداند به نیت ظهر خوانده یا به نیت عصر باید چهار ركعت نماز قضا به نیت نمازی كه بر او واجب است بخواند.

ـ اگر بعد از گذشتن وقت نماز مغرب و عشا بداند یك نماز خوانده ولی نداند سه ركعتی خوانده یا چهار ركعتی باید قضای نماز مغرب و عشا را بخواند.

ـ كثیر الشك (كسی كه زیاد شك می‏كند)

ـ اگر كسی در یك نماز سه مرتبه شك كند یا در سه نماز پشت‏سر هم مثلا در نماز صبح و ظهر و عصر شك كند، كثیرالشك است و چنانچه زیاد شك كردن اواز غضب یا ترس یا پریشانی حواس نباشد به شك خود اعتنا نكند.

ـ كثیرالشك اگر در بجا آوردن چیزی شك كند چنانچه بجا آوردن آن نماز را باطل نمی‏كند باید بنا بگذارد كه آن را بجا آورده، مثلا اگر شك كند كه ركوع كرده یا نه باید بنا بگذارد كه ركوع كرده است و اگر بجا آوردن آن نماز را باطل می‏كند باید بنا بگذارد كه آن را انجام نداده، مثلا اگر شك كند كه یك ركوع كرده یا بیشتر چون زیاد شدن ركوع نماز را باطل می‏كند باید بنا بگذارد كه بیشتر از یك ركوع نكرده است.

ـ كسی كه در یك چیز نماز زیاد شك می‏كند چنانچه در چیزهای دیگر نماز شك كند باید به دستور آن عمل نماید ، مثلا كسی كه زیاد شك می‏كند سجده كرده یا نه، اگر در بجا آوردن ركوع شك كند باید به دستور آن رفتار نماید یعنی اگر ایستاده، ركوع را بجا آورد و اگر به سجده رفته، اعتنا نكند.

ـ كسی كه در نماز مخصوصی مثلا در نماز ظهر زیاد شك می‏كند اگر در نماز دیگر مثلا در نماز عصر شك كند باید به دستور شك رفتار نماید.

ـ كسی كه وقتی در جای مخصوصی نماز می‏خواند زیاد شك می‏كند اگر در غیر آن جا نماز بخواند و شكی برای او پیش آید به دستور شك عمل نماید.

ـ اگر انسان شك كند كه كثیرالشك شده یا نه، باید به دستور شك عمل نماید و كثیرالشك تا وقتی یقین نكند كه به حال معمولی مردم برگشته باید به شك خود اعتنا نكند.

ـ كسی كه زیاد شك می‏كند اگر شك كند ركنی را بجا آورده یا نه و اعتنا نكند بعد یادش بیاید كه آن را بجا نیاورده چنانچه مشغول ركن بعد نشده باید آن را بجا آورد و اگر مشغول ركن بعد شده نمازش باطل است، مثلا اگر شك كند ركوع كرده یا نه و اعتنا نكند چنانچه پیش از سجده یادش بیاید كه ركوع نكرده باید ركوع كند و اگر در سجده یادش بیاید نمازش باطل است.

ـ كسی كه زیاد شك می‏كند اگر شك كند چیزی را كه ركن نیست بجا آورده یا نه و اعتنا نكند و بعد یادش بیاید كه آن را بجا نیاورده چنانچه از محل بجا آوردن آن نگذشته باید آن را بجا آورد و اگر از محل آن گذشته نمازش صحیح است، مثلا اگر شك كند كه حمد خوانده یا نه و اعتنا نكند چنانچه در قنوت یادش بیاید كه حمد نخوانده باید بخواند و اگر در ركوع یادش بیاید نماز او صحیح است.

ـ شك امام و ماموم

ـ اگر امام جماعت در شماره ركعتهای نماز شك كند، مثلا شك كند كه سه ركعت‏خوانده یا چهار ركعت چنانچه ماموم یقین یا گمان داشته باشد كه چهار ركعت‏خوانده و به امام بفهماند كه چهار ركعت‏خوانده است امام باید نماز را تمام كند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست و نیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد كه چند ركعت‏خوانده است و ماموم در شماره ركعتهای نماز شك كند باید به شك خود اعتنا ننماید.

---