جامعه سرگرم كننده

امروزه شكل گذران اوقات فراغت به یكی از مولفه های مهم جامعه مدرن بدل شده است. اما باید تاكید كرد كه جامعه فراغت در همه جا به یك شكل پدید نیامده است. برای فهم وضعیت جامعه خودمان بهتر …

امروزه شكل گذران اوقات فراغت به یكی از مولفه های مهم جامعه مدرن بدل شده است. اما باید تاكید كرد كه جامعه فراغت در همه جا به یك شكل پدید نیامده است. برای فهم وضعیت جامعه خودمان بهتر است ابتدا با تفكیك دو نوع مكان فراغتی آغاز كنیم: فضای فراغتی در مكان های سرگرم كننده ای چون پارك ها، شهربازی ها، كوه پیمایی، خیابان، مراكز خرید و فضای فراغتی در مكان های هنری چون سینما، تئاتر، موزه، نگارخانه ها و كنسرت ها. گذران فراغت در این دو مكان شكل مصرف فرهنگی یك جامعه را تعیین می كند. یك جامعه بر فعالیت های سرگرمی ساز تاكید دارد و جامعه ای بر فعالیت های مبتنی بر فرهیختگی. هر دو دسته بخشی از فضاها و مكان های مدرن محسوب می شوند اما روشن است كه تجربه های مدرن در این دو فضا و مكان متفاوتند.

در این میان با استناد به داده های پیمایش دفتر طرح های ملی وزارت ارشاد، در ایران مكان های سرگرم كننده بیش از مكان های هنری مورد توجه مردم هستند. در حالی كه مكان های سرگرم كننده و تفریحی مورد اقبال زیادی قرار گرفته اند، مكان های هنری كمتر مورد توجه قرار گرفته اند و البته دولت نیز كمتر به این نوع از اماكن علاقه نشان داده است. تحقیقات ملی وزارت ارشاد نشان داده است كه الگوی مصرف شهروندان خصوصاً شهروندان تهرانی، مصرف مكان های تفریحی و سرگرم كننده است و فضاها و مكان های نوع دوم كه با فعالیت های مبتنی بر فرهیختگی مرتبط اند بسیار كمتر مورد توجه هستند. چنین رخدادی می تواند به این معنا باشد كه ایران بیش از پیش به جامعه سرگرم كننده بدل می شود،«جامعه مصرفی سرگرم كننده ای» كه در آن حیطه كار و فراغت شدیداً درهم آمیخته است.

در ایران امر سرگرمی نه تنها بر امر هنری سلطه یافته است بلكه قلمرو كار را نیز مستعمره خویش ساخته است. ادارات در درجه اول مكان های سرگرمی ساز محسوب می شوند، مكان هایی كه اگرچه به لحاظ صوری مبتنی بر هدفی عقلانی ابزاری تعریف شده اند اما در واقع ارزش های عقلانی زندگی اشخاص بر آن چیره شده است و از این رو تفاوت چندانی با عرصه فراغت افراد ندارد. سلطه مصرف مكان های سرگرم كننده در ایران به این معنا نیز هست كه «هنر زندگی» بیشتر از «زندگی هنری» (منظور من مصرف مكان های نوع دوم است) مورد توجه قرار می گیرد، به این معنا شكل جدیدی از مصرف در ارتباط با اوقات فراغت در میان شهروندان شكل گرفته است.

عباس كاظمی