خورشید دانش

هفتم ذیحجه گاه گشت شهادت پنجمین اختر تابناک سپهر هدایت و امامت, حضرت امام محمدباقر ع است

هفتم ذیحجه گاه گشت شهادت پنجمین اختر تابناک سپهر هدایت و امامت، حضرت امام محمدباقر(ع) است.

ایشان در اول رجب سال ۵۷ یعنی حدود سه سال قبل از واقعه جانگداز کربلا در شهر مدینه متولد شدند و در ۷ذیحجه الحرام سال ۱۱۴ به دست هشام بن عبدالملک مروان، مسموم شدند و به شهادت رسیدند.

پدر بزرگوارشان حضرت سیدالساجدین و مادر گرامی ایشان حضرت فاطمه دختر امام حسن مجتبی(ع) می‌باشد.

بنابراین حضرتش هم از ناحیه پدر و هم از طرف مادر، منتسب به حضرت امیرالمؤمنین و حضرت فاطمه(س) هستند.

نام مبارکشان محمد و القاب شریف مشهورشان عبارت است از: شاکر، هادی، امین، شبیه، به جهت شباهت ایشان به رسول الله(ص) و باقرالعلوم.

حضرتش بدان جهت که اصول و فروع دانش و بینش را تبیین فرموده و حقایق علمی را در ابعاد و اضلاع مختلف تعلیم و تشریح فرمود به باقرالعلوم یعنی شکافنده دانش‌ها ملقب شدند. در روایت آمده که لقب باقرالعلوم از سوی رسول مکرم اسلام(ص) برای ایشان انتخاب شده است.

ابن شهر آشوب به نقل از همه فقهای مدینه و عراق نقل می‌کند رسول خدا(ص)، جابربن انصاری را خطاب قرار داد و فرمود: «انک ستبقی حتی تری رجلا من ولدی اشبه الناس بی اسمه علی اسمی اذا رایته لم یخل علیک فاقرئه منی اسلام همانا تو پس از من زنده می‌مانی تا فردی از فرزندان مرا زیارت کنی و آنگاه که او را دیدی سلام مرا به او ابلاغ کن(۱) امام باقر حقیقت تمام‌نمای فضیلت و کمال قاب تمام نمای تجلی علم و دانش الهی بود و در تمامی دوران امامت و هدایتگری تلاش حضرتشان در راستای تعلیم و شفاف ساختن ارزش‌های فراموش شده و یا تحریف گردیده اسلامی بود که ثمره این تلاش علمی و عملی که جامعیت شگرف در تمامی ابعاد دینی و انسانی داشت، حراست و حفاظت از اساس دیانت یعنی همان فطرت ناب بشری است.

پنجمین امام شیعیان، در علم و زهد و فضیلت و دانش و... مانند پدران معصومش سرآمد همگان بود و مقام علمی و اخلاقی ایشان مورد اتفاق مخالفان و موافقان آن حضرت است. روایات و احادیث و آثار علمی فراوان و متعدد در زمینه تبیین مسائل اسلامی و انسانی از آن حضرت به یادگار مانده است.

حرکت علمی امام باقر(ع) در احیای علم و اندیشه از عمقی ژرف برخوردار بود که حقیقت آن تا پایان دوران حیات بشری شأنیت بقا و تقلید دارد.

دورانی که امام باقر(ع) در آن بار سنگین هدایت و امامت را عهده‌دار بود، عصر نیاز به یک تحول بنیادین در فضای دین و تمدن بود. زیرا با توسعه روزافزون معارف پرجاذبه اسلام و روشن شدن بی‌پایه و مایه بودن ادیان تحریف شده، مردم به سوی اسلام جذب می‌شدند تا گمشده‌های فکری و علمی خود را از دریای بیکرانه آن استخراج کنند.

این اقبال، پاسخی متین می‌طلبد و پاسخگر این معنا کسی جز وارث برحق رسول الله(ص) یعنی آورنده اسلام نمی‌تواند باشد. مکتب دانش‌اندوزی امام باقر(ع) در اضلاعی چون مبدأشناسی، اخلاق، فقه، کلام، سنت پیامبر(ص) علوم قرآنی و صدها عنوان دیگر ظهور کرد و عالی‌ترین ابعاد حیات را برای تشنه‌کامان حقایق زندگانی مهندسی فرمود. آری امام باقر(ع) زمانی به تشریح و تعلیم اساس فرهنگ و معارف وحی و رسالت اقدام فرمودند که اندیشه‌های انحرافی و بی‌پایه از هر طرف می‌جوشید و دکان‌داران به ویران‌سازی دین و تمدن و معرفت و اندیشه مردم کمر بسته بودند و در این راه از یکدیگر سبقت می‌جستند.

فرهنگ اصیل دین چنان مورد تهاجم بود که اگر فروغ خورشید دانش و اندیشه امام باقر(ع) نبود، چه‌بسا از تدین و تمدن غیر از مشتی تحریفات انسان ویران‌کن، دیگر چیزی باقی نمی‌ماند.

امام باقر(ع) طی مدت ۱۸ سال در شرایطی نامساعد و در زیر ستم و ظلم خلفای جاهل و فاسد به نشر و اشاعه حقایق و معارف ناب اسلام پرداخت.

احیاگری امام باقر(ع) حتی متوجه حاکمیت هم بود و در امام(ع) تلاشی عظیم در راستای تزلزل پایه‌های حکومت فاسد حاکمان غاصب و فاسق و ظلم محور داشتند.

نقل است روزی امام باقر(ع) بر هشام بن عبدالملک مروان وارد شد و به او سلام نکرد. هشام خشمگین شد و دستور داد امام(ع) را زندانی کنند.

در دورانی که حضرت در زندان بودند هم به آموزش و تربیت مردم پرداختند تا آن حد که هشام مجبور شد، حضرت را از زندان آزاد نماید.(۲)

امام(ع) در مقابله با این هتاکی خطاب به مردم فرمودند: مردم به کجا می‌روید! و چه مقصودی دارید؟ شما در آغاز به وسیله ما اهل‌بیت هدایت شدید و سرانجام کار شما نیز با ما پایان می‌گیرد. اگر شما زودتر زمام امور را در دست گرفتید، در پایان کار اداره امت اسلامی و امور آن به دست ما خواهد بود برای اینکه ما خانواده‌ای هستیم که عاقبت برای ما هست و خدا می‌فرماید: عاقبت کار از آن پرهیزکاران است.

امام باقر(ع) همانند سایر ائمه هدایت، برای بیان جایگاه اهل بیت از لحاظ دینی، حکومتی، مدیریتی و... کوشش بلیغی از خود نشان دادند و در رهنمودی فرمودند: آل محمد(ص) ابواب الله و سبیله و الدعاة الی الجنة و القادة الیها کل شیء لم یخرج من هذا البیت فهو وبال.(۳)

فرزندان رسول‌الله(ص) درهای دانش الهی و راه وصول به خشنودی او و دعوت‌کنندگان به بهشت و سوق‌دهندگان مردم به آن هستند. هر چیزی که از این خانه بیرون نیاید خالی از عاقبتی زشت نخواهد بود.

آری، حقیقتاً امام باقر(ع) با حضور در صحنه اجتماع، اقتصاد، فرهنگ، سیاست، تعلیم و... نگهبان و معلم میراث خاتم‌الانبیا(ص) بودند و با همتی سترگ و ستودنی و منحصربه‌فرد با احیای معارف علمی و دینی ریشه همه انحرافات را از بوستان با صفای اسلام زدودند و بنای رفیع و شکوهمند تدین و تمدن اسلامی را برپا نمودند.

حرکت‌های جامع‌الاضلاع امام باقر(ع) در نگاه حاکمان جور، حقیقتی قیام‌گونه در حد قیام و انقلاب کربلا جلوه نمود و همین برای طرح حذف و ترور شخصیت امام باقر(ع) کافی بود و حاکمان فاسد مترصد بودند تا در فرصتی مناسب حضرت را به شهادت برسانند.

آری تدوین حقایق دینی و روشنگری‌های امام باقر چیزی نبود که حکومت از آن به سادگی عبور کند و همین معنا سبب شد تا خلیفه فاسد و غاصب اموی، یعنی هشام برای حفظ موجودیت غیرقانونی و شرعی خود، اقدام به مسموم نمودن حضرت نماید و بالاخره در ۷ ذیحجه سال ۱۱۴ هجری قمری آن حضرت را به شهادت رساند.

از آنجا که معمولاً در این روز مسلمانان در مکه برای اعمال حج حاضر هستند و کمتر کسی در مدینه حضور دارد، امام باقر(ع) وصیت کرد به مدت ۱۰ سال در منا برای مظلومیت حضرتش اقامه عزاداری نمایند. السلام علیک یا ابا جعفر یا محمد بن علی ایها الباقر یابن رسول‌الله.

پانویس:

۱-بحار، ج۴۶، ص۲۹۴

۲ـ کافی، ج ۱، ص ۴۷۸

۳ـ اختصاص، ص ۳۱