تحلیلی بر مقام و منزلت عید سعید فطر به روایت آیت الله جوادی آملی

آنهائی که شوقا الی الله, حبا لله, شکرا لله عبادت کردند, جایزه را از دست بی دستی خدای سبحان دریافت می کنند و آن هم محبوبیت است و کرامت را به آنها عطا می کند

آنهائی که شوقا الی الله، حبا لله، شکرا لله عبادت کردند، جایزه را از دست بی دستی خدای سبحان دریافت می کنند و آن هم محبوبیت است و کرامت را به آنها عطا می کند; وقتی محبوب الهی شدند، هم از گزند دوزخ مصون اند، هم از فیض و فوز بهشت.

ماه مبارک رمضان یک وحدت جمعی دارد; گذشته از اینکه هر روز تکلیف جدا و مستقل دارد و روزه گرفتن اش لازم است ، مجموع این ماه یک وحدت خاص دارد که قرآن کریم از او اینچنین یاد کرده است: من شهد منکم الشهر فلیصمه (۱). کسی که در ماه مبارک رمضان شاهد و حاضر بود و مسافر بود، این شهر را، این ماه را روزه بگیرد. لذا وظائف خاصی برای شب هاست; دستورهای مخصوصی برای روزهاست; این وحدت جمعی ماه مبارک رمضان با فرارسیدن اول شوال ، فطر او فرا می رسد.

بنابراین همانطوری که هر روز پایانش افطار است، این ماه هم پایانش افطار است و روز عید فطر افطار این ماه است; این مطلب اول.

مطلب دوم آن است که این روز را خدای سبحان عید رسمی مومنین قرار داد. از دعای نورانی امام سجاد در وداع ماه مبارک رمضان بر میآید، چنین که در دعاهای قنوت نماز عید فطر هم برمیآید که خداوند این روز را عید قرار داد; که جعلته للمسلمین عیدا (۲)، للمومنین عیدا (۳).

مطلب بعدی آن است که عید به معنای نشاط و سرور نیست ! چون سرورا عطف بر عید شده است و جدای از اوست. در صحیفه سجادیه دارد عیدا و سرورا ; این عید گرچه با (یا) استعمال شده است، ولی اصل اش (واو) ای است نه یائی! شاید یائی هم اصلا نباشد ! این عاد یعودوا است; که معاد هم از همین لغت است، و معید بودن خدای سبحان هم از همین لغت است. که عید از عود و رجوع مجدد است. خدای سبحان نام مبارکی دارد به نام مبدا» و مبدع و نام مبارک دیگرش معید است که او بر می گرداند. یوم عید یوم رجوع الی الله است.

لذا دستورهائی که مربوط به خطبه ها و سخنان امام نماز عید هست، این است که : شما وقتی از منزل هایتان بیرون می روید به طرف مصلی، آن حالت زنده شدن از قبر را در نظر بگیرید که یک ترسیمی از معاد است. منتها خدای سبحان اگر بخواهد به صورت معید تجلی تام داشته باشد، جریان معاد پیش میآید; و اگر گوشه ای از آن نام تجلی بکند، " عید فطر " ظهور می کند. این عود و رجوع بنده است به طرف خدای سبحان.

کسانی که روزه این ماه را گرفتند و توفیق انجام وظیفه داشتند، برمی گردند، جایزه خود را از خدای سبحان دریافت می کنند. لذا شب عید فطر و روز عید فطر به عنوان " لیله الجوائز " یا " یوم الجوائز " هست که اگر گفته شده است:

روز عید است و من مانده در این تدبیرم که دهم حاصل سی روزه و ساغر گیرم

همین است که انسان بر می گردد به طرف خدای سبحان، پاداش اش را دریافت می کند.

مطلب بعدی آن است که: کسانی که به وظائف این ماه پر فیض موفق شدند و عمل کردند، آنها که خوفا من النار روزه گرفتند، یا شب های این ماه را زنده نگه داشتند، جایزه ای که از فرشتگان الهی دریافت می کنند، نجات از نار است.

آنهائی که برای رسیدن به بهشت وظائف ماه مبارک رمضان را انجام دادند، جایزه ای که از فرشتگان رحمت دریافت می کنند، وصول به بهشت است. ان شآ» الله این جایزه را حفظ می کنند !

و آنهائی که شوقا الی الله، حبا لله ، شکرا لله عبادت کردند، عودشان به طرف خود خدای سبحان است و جایزه را از دست بی دستی خدای سبحان دریافت می کنند و آن هم محبوبیت است و کرامت، که مقام شامخ محبت را به آنها عطا» می کند; وقتی محبوب الهی شدند، هم از گزند دوزخ مصون اند، هم از فیض و فوز بهشت طرفی می بندند. بنابراین سه گروه به خدا برمی گردند; هر گروه جایزه خاص خودشان را هم دریافت می کنند.

و در قرآن کریم فرمود: ما این یک ماه را که وحدت جمعی دارد بر شما لازم کردیم که روزه بگیرید; لتکملوا العده و لتکبروا الله علی ما هداکم (۴). شما باید این سی روز را به کمال برسانید، این ماه را به کمال برسانید، و بعد خدا را تکبیر بگوئید; بگوئید خدا اکبر من کل شی»(۵) یا اکبر من ان یوصف (۶) است که شما را هدایت کرده است . لتکبروا الله علی ما هداکم.

لذا وظیفه آن است که بعد از نماز مغرب و نماز عشا» و نماز صبح و نماز عید فطر این تکبیر الله اکبر علی ما هدانا (۷) را انسان بازگو کند . لتکملوا العده و لتکبروا الله علی ما هداکم. خدا را انسان به بزرگی یاد کند که او را هدایت کرده است. معلوم می شود یکی از بهترین و بارزترین مصادیق هدایت، همین این دستور روزه گرفتن است و انجام وظائف شبهای این ماه پر برکت!

و شاید در نوبت های قبل هم به عرضتان رسید که هم در دعاهای ما آمده، هم در روایات ما آمده که: ماه مبارک رمضان قره الشهور و راس السنه (۸) است. آغاز سال برای سالکان صالح ماه مبارک رمضان است. کسی که اهل سیر و سلوک است، ذخیره یک ساله را از ماه مبارک رمضان فراهم می کند. هم مشکل ماه مبارک رمضان را تامین می کند، هم مشکل یازده ماه دیگر را!

بنابراین باید جایزه ای که در شب و روز عید فطر می گیریم، آنقدر قوی و زیاد باشد که بتواند مشکل یازده ماه دیگر ما را هم حل کند; که ان شاالله امیدواریم اینچنین باشد. جوائز الهی این است ! و لتکبروا الله علی ما هداکم.

مطلب بعدی آن است که بیشترین دعا را در بین این چهارده معصوم (علیهم الصلاه و علیهم السلام)، وجود مبارک امام سجاد دارد. حالا یا از ائمه دیگر جمع آوری نشده ، یا جمع آوری شده بود و به ما نرسید ، یا اصلا آنها این تجلی دعا را واگذار کرده بودند به وجود مبارک امام سجاد! شما ببینید دعاهائی که وجود مبارک امام باقر (سلام الله علیه) در مراسم عید فطر دارند، همان هائی است که امام سجاد فرمود; وقتی می خواستند برای نماز عید فطر خارج بشوند، همان دعائی را می خواندند که امام سجاد دارد!

وجود مبارک امام سجاد در بخش وداع ماه مبارک رمضان به خدا عرض می کند: خدایا! ما الا ن تقریبا داریم مصیبت می بینیم که عزیزترین دوست ما از ما رخت بر می گردد، هجرت می کند; واجبر مصیبتنا فی شهرنا (۹). خوب ما با این ماه مانوس شدیم، این ماه ما را حفظ کرده است; حصن حصین ای بود. مجاری ادراکی ما و تحریکی ما در این شهر طهور و تمحیص به طهارت و پاکیزگی راه یافته است و الا ن داریم این دوست عزیز را از دست می دهیم. شما در روز عید فطر این مصیبت مان را جبران بکنید. جایزه ای عطا بکنید که این مصیبت ما تسلی پیدا کند . واجبر مصیبتنا فی شهرنا، آن را در روز عید فطر بکنید.

این گونه از لطائف نیایش که در دعاهای امام سجاد (سلام الله علیه) هست، در ادعیه ائمه بعدی هم ظهور کرده; امام باقر (سلام الله علیه) هم همین را دارد.

مطلب مهمی که وظیفه همه ما در همه مراحل، مخصوصا در این عیدهاست، این است که دعا برای وجود مبارک ولی عصر و استقرار حکومت مهدوی با کرامت و عزت از خدا بخواهیم! چون در همین این دعاهای امام سجاد آمده است که خدایا ! شما عید فطر را روزی قرار دادی که امت اسلامی کنار هم جمع می شوند و مهتشد اینهاست، مجمع اینهاست و برای اینها آن نشاط را هم فراهم بکنید. نشاط امت اسلامی در استقرار عدل است. لیقوم الناس بالقسط(۱۰) است. اگر ان شا»الله فقر و فساد و تبعیض رخت بر می بندد، جامعه اسلامی لبخندی بر لبانش می نشیند.

وجود مبارک امام باقر وقتی برای نماز عید فطر بیرون می آمدند، از منزل خارج می شدند، دعاهائی که مربوط به امام زمان است، داشتند; که خدایا ! اللهم انا نرغب الیک فی دوله« کریمه« تعز بها الاسلام و اهله (۱۱). چنین که خود وجود مبارک ولی عصر هم این دعاها را دارد.

دعای دیگری مربوط به وجود مبارک امام زمان (ارواحنا فداه) است که آن حضرت در روز عید فطر، بعد از نماز صبح با این جلال و شکوه به لقای خدا می رفت! بالاخره انسان باید جایزه را از دست خدای سبحان دریافت کند، ترقی کند و بگیرد.

دعای نورانی امام مهدی موجود موعود (علیه افضل صلوات المصلین) بعد از نماز صبح روز عید فطر این است; عرض می کند: خدایا! من می خواهم به حضور شما بار یابم. اما با جلال و شکوه می آیم که محفوظ بمانم. اللهم انی اتوجه الیک بمحمد« (صل الله علیه و آله و سلم) امامی و بعلی (علیه الصلاه والسلام) عن یمینی و خلفی و بائمتی عن یساری استتروا بهم من عذابک (۱۲). خدایا ! ما با این جلال و شکوه به حضور تو بار می یابم که از قهر و غضب ات نجات پیدا کنم. اینها تعلیم ماست. یعنی من طوری حرکت می کنم که وجود مبارک پیغمبر (صل الله علیه و سلم) جلوی من باشد. و علی بن ابیطالب طرف راست و پشت سر مرا حفظ کند . و ائمه دیگر طرف چپ مرا حفظ بکنند. من محاط و محفوف به نبوت و رسالت و ولایت و امامت باشم. من در این مجمع و این مجموعه به حضور تو بار می یابم، به وسیله اینها از قهر تو نجات پیدا کنم.

این تعلیم ماست که ما چگونه به ذات اقدس اله عرض حاجت کنیم، به کی متوسل بشویم، کی را شفیع قرار بدهیم و از نبوت آنها، از رسالت آنها، از ولایت آنها، از امامت آنها، از عصمت آنها، از حجت بالغه بودن آنها مدد بگیریم. خود وجود مبارک ولی عصر خود را محفوف به اینها می داند.

ما هم اینچنین به خدای سبحان عرض بکنیم: پروردگارا! امت اسلامی پشت سر پیامبر اکرم (علیه و علی آله آلاف التحیه والکرم) در حالی که محفوف به امامت و ولایت است، در پناه اینها به تو پناهنده می شود. اینها امام ما و امام ما هستند در دنیا و برزخ و قیامت، در عید فطر، در گرفتن جایزه; که ان شا» الله امیدواریم اعمال و عبادات همگان به احسن وجه مقبول باشد ! و خدای سبحان آن دولت کریمه ای را که امام باقر مسئلت کرده است و همگان خواهان آنیم، نصیب ما بفرماید ! و این نظام اسلامی را به نظام ولی عصر (ارواحنا فداه) متصل بفرماید ! اللهم انا نرغب الیک فی دوله« کریمه« تعز بها الاسلام و اهله و تذل بها النفاق و اهله و تجعلنا فیها ممن تنتصر لدینک و لا تستبدل بنا غیرنا .

منبع: پیام تلویزیونی آیت الله جوادی آملی به مناسبت عید سعید فطر و حلول ماه شوال

قم; آبان ۱۳۸۴

پی نوشت ها:

(۱) سوره بقره / آیه ۱۸۵

(۲) من لا یحضره الفقیه / جلد ۱ / صفحه ۵۱۳ / باب صلاه العیدین

(۳) صحیفه سجادیه / دعای ۴۵ / قسمت ۵۲ و کان دعائه (ع) فی وداع شهر رمضان ; الذی جعلته للمومنین عیدا و سرورا

(۴) سوره بقره / آیه ۱۸۵

(۵) کافی / جلد ۱ / صفحه ۱۱۸ / باب معانی الاسما» واشتقاقها

(۶) مستدرک الوسائل / جلد ۵ / صفحه ۳۲۸ / باب کراهه ان یقال الله اکبر من کل شی» ، بل یقال من ان یوصف

(۷) کافی / جلد ۴ / صفحه ۱۶۶ / باب التکبیر لیله الفطر و یومه

(۸) تهذیب الاحکام / جلد ۴ / صفحه ۳۳۳ / باب الزیادات

(۹) صحیفه سجادیه / دعای ۴۵ / قسمت ۴۸ و کان دعائه (ع) فی وداع شهر رمضان

(۱۰) سوره حدید / آیه ۲۵

(۱۱) بحار الانوار / جلد ۸۸ / صفحه ۶ / باب ۲ ادعیه عید الفطر و زوائد الآداب

(۱۲) تهذیب الاحکام / جلد ۳ / صفحه ۱۴۰ / باب صلاه العیدین