آپاراتخانه رادیویی برای سینما

گزارشی از پشت صحنه برنامه «آپارات» رادیو جوان

مسئول صدا سی‌دی را داخل دستگاه می‌گذارد و آرم برنامه «آپارات» شامل تکیه‌کلام‌های مشهور فیلم‌های سینمایی که در ذهن مانده، پخش می‌شود. با اشاره دست اکبر جاوید (صدا بردار) محی‌الدین تقی‌پور (گوینده) شروع به اجرای برنامه می‌کند و می‌گوید: «به نام خدا خانم‌ها و آقایان درود بر شما و شبتان روشن. امشب افتخار دارم شما را به تماشای آخرت دعوت کنم.»

پس از پخش یک موسیقی با ریتم تند، تقی‌پور دقیق‌تر از لحظه قبل با خواندن اسامی عوامل برنامه‌ساز آپارات اشاره می‌کند که اینان آپارات را برای مخاطب روشن نگه داشته‌اند. همچنین به مخاطب خود یادآوری می‌کند که مازیار فکری ارشاد و حمید سلیمی دو کارشناس و منتقد سینما تا ساعت ده شب در برنامه حضور دارند. بعد از این‌که تقی‌پور چند خبر از سینمای ایران را می‌خواند، دو منتقد برنامه ضمن معرفی خود، اعلام می‌کنند که در برنامه امشب می‌خواهند درخصوص وضع سینما و این‌که اختیار فیلم‌های اکران به شورا داده شده، صحبت کنند.

محی‌الدین تقی‌پور، شماره تلفن‌های ۲۲۰۴۰۰۰۰ و ۲۲۰۵۰۹۵۲ همچنین پیامک ۳۰۰۰۰۸۸۱ پل ارتباطی برنامه با مخاطب یاد می‌کند و از مردم می‌خواهد تا نظرشان را در خصوص حضور ایران در جشنواره‌های بین‌المللی و تاثیر آن در سینمای ایران بیان کنند.

بحث بین گوینده و کارشناسان برنامه در خصوص وضع سینمای ایران بالا گرفته که با زهره عبدالرحیم (سردبیر) هم‌صحبت می‌شوم. او آپارات را یک برنامه هنری فرهنگی با تمرکز ویژه بر تئاتر و سینمای ایران می‌داند و می‌گوید: آپارات یک برنامه خبری تحلیلی است که جدیدترین و تازه‌ترین اخبار، اتفاقات و وقایع روز را از زبان سینماگران، هنرمندان و مسئولان تحلیل می‌کند. چون موضوعات سینما و تئاتر ایران هدف اصلی برنامه است، بیشتر بخش‌ها، گزارش‌ها و نقدها مربوط به اجراهای تئاتر و اکران‌های روز سینمایی است.

وقتی از عبدالرحیم می‌پرسم این برنامه چه جایگاهی در بین مخاطبان دارد، برایم توضیح می‌دهد: به خاطر حضور چهره‌های محبوب هنری و سینمایی که کمتر با رسانه گفت‌وگو می‌کنند به خاطر سرشناس یا معتبر بودن یا به خاطر اعتباری که آپارات در رادیو جوان کسب کرده و به دلیل شفاف‌سازی و ارتباط دوسویه‌ای که توانسته بین مخاطب و هنرمند برقرار کند، بین اصحاب سینما، تئاتر و مسئولان قابل اعتماد است.

او ادامه می‌دهد: با توجه به خبر داغی که طی هفته در حوزه سینما یا تئاتر به وقوع پیوسته، طرفین ذی‌ربط روی آنتن آپارات به سوالات منتقد یا کارشناس برنامه پاسخ می‌دهند. هماهنگی دوطرف ماجرای خبر مهم است و بازتاب آن در دیگر رسانه‌های خبری مثل سایت‌ها و خبرگزاری‌ها به نقل از برنامه آپارات شکل می‌گیرد. همچنین نقد فیلم در حال اکران یا روی پرده سینما با حضور عوامل، کارگردان و حواشی که برای فیلم بوده صورت می‌گیرد. اخبار از دنیای تئاتر، گزارش از جدیدترین اجراهای تئاتر و گفت‌وگو با کارگردان، بازیگر، نویسنده و تئاتر از دیگر بخش‌های برنامه است. موضوع روز، اخبار و اتفاقات جنجالی در حوزه سینما یا تئاتر محور برنامه آن هفته قرار می‌گیرد و مابقی آیتم‌ها بر اساس آن موضوع چیده می‌شود که تقریبا یک‌سال است آپارات، با این فرم چینش‌بخش روی آنتن رادیو جوان می‌رود.

عبدالرحیم می‌گوید: تیمی که آپارات را روشن نگه‌داشته و هماهنگی بخش‌های برنامه را به عهده دارد، پشتوانه‌ای قوی داشته است. چه از اجرای قبلی آن که روح‌الله کمانی، بازیگر و مجری‌اش بوده و چه از منتقدان نامی جامعه هنری که در اجرای برنامه، از آنها استفاده می‌شود.

عبدالرحیم در خصوص بخش‌هایی که در دل برنامه استفاده می‌کند، توضیح می‌دهد: ممکن است یک برنامه از بخش‌های متنوعی تشکیل شود و به اخبار و تحلیل بپردازد یا این‌که یک برنامه فقط منحصر شود به یک گزارش تئاتر یا نقد فیلم! ضمن این‌که هدی فلاح نه‌تنها در انتخاب موضوعات کمکم می‌کند، بلکه خبرها و اطلاعات مربوط به موضوع خاص برنامه را برایم مهیا می‌کند.

● صداقت آپارات

وقتی گزارش رضا قلیان، گزارشگر برنامه پخش می‌شود، حمید سلیمی، کارشناس هنری و منتقد برنامه درخصوص ویژگی‌های یک برنامه هنری مخاطب پسند، برایم می‌گوید: اولین ویژگی یک برنامه هنری این است که مخاطبش را دست کم نگیرد، برنامه‌ای در خور و فهم او بسازد و هیچ چیزی را در بعد کارشناسی و ساختاری برنامه کم نگذارد، چون ما با مخاطبان باهوشی سر و کار داریم که اگر برنامه‌ای نتواند اعتمادشان را جلب کند، دیگر آن را گوش نخواهند داد.

او با اشاره به این‌که باید صداقت سرلوحه برنامه‌های گفت‌وگومحور باشد، ادامه می‌دهد: مخاطب باید احساس کند که برنامه به او دروغ نمی‌گوید و طرفدار جناح و فرد خاصی نیست، چون اگر احساس کند که عوامل برنامه با او صادق نیستند، ارتباطش را از دست می‌دهد.

سلیمی توجه‌کردن به نیازهای مخاطب را از دیگر عوامل دانسته و می‌گوید: سردبیر برنامه باید نیازهای لحظه‌ای مخاطب را در نظر بگیرد، چون مخاطبان توقع دارند که برنامه به تمامی اتفاقات رخ داده، بپردازد.

از سلیمی در خصوص برنامه آپارات می‌پرسم که می‌گوید: با کمک عوامل برنامه سعی می‌کنیم برنامه‌ای به‌روز تولید کنیم. ما برای تهیه برنامه در طول هفته، موضوعاتی در حوزه تئاتر و فیلم و هر آنچه که به آن مربوط می‌شود، رصد می‌کنیم تا بتوانیم موضوع اصلی را روز چهارشنبه انتخاب کنیم. همچنین اگر موضوعی بین دو جریان به وقوع پیوسته است، از هر دو جریان نمایندگانی را روی خط برنامه داشته باشیم تا درباره آن صحبت کنند. به طور مثال اگر موضوع مورد بحث در مورد اکران یک فیلم است، هم فیلمساز مربوطه و هم نماینده شورای اکران را دعوت می‌کنیم تا پاسخگوی سوالات ما باشند. ضمن این‌که مطالب گفته شده در برنامه را طوری القا نمی‌کنیم که مخاطب احساس کند می‌خواهیم مطلبی را به او آموزش دهیم، بلکه به او می‌گوییم که همراهش هستیم تا او تصمیم بگیرد که طرف حق کیست.

● روزآمدی با نظر مخاطب

سیروس رجبی، از تهیه‌کنندگان و سردبیران رادیو جوان که کار در رادیو را از سال ۱۳۷۴ شروع کرده و از ۱۳۸۰ به بعد مشغول کار در رادیو جوان است، هم‌اکنون تهیه‌کنندگی برنامه‌های متعددی از جمله آپارات را در این شبکه رادیویی به‌عهده دارد.

در خصوص موسیقی‌هایی که در دل برنامه استفاده می‌‌شود از او می‌پرسم که می‌گوید: بیشتر از موسیقی فیلم‌های سینمایی استفاده می‌کنم. اگر در برنامه در خصوص فیلم‌هایی که در حال اکران است، صحبت شود قطعه‌ای از موسیقی آن را برای پخش، از اینترنت می‌گیرم. اگر فیلم مورد بحث ایرانی است، از موسیقی ایرانی و اگر فیلم خارجی باشد از موسیقی سینمای خارجی استفاده می‌کنم. همچنین در بخش خبری که خبرهایی از دنیای سینما خوانده می‌شود موسیقی سینمایی با ریتم تند پخش می‌کنم. ضمن این‌که چون برنامه گفت‌وگومحور است و بیشتر از مباحث کارشناسی و از حضور مهمان بهره می‌برد، در آن کمتر از موسیقی استفاده می‌شود.

او می‌گوید: برنامه‌های رادیویی در ارتباط با مخاطب خودش را نشان می‌دهد. من در برنامه «اینجا شب نیست ۵» که وبلاگ دارد و محتوای آن، به روز می‌شود با نظرات مخاطب توانستم ۵۰ درصد فضا و محتوای برنامه را تغییر بدهم، زیرا معتقدم برنامه باید چیزی باشد که مخاطب آن را دوست دارد. اما چون آپارات وبلاگ ندارد، سعی می‌کنم بر اساس پیامک‌هایی که به شبکه زده می‌شود، نظر مخاطب را جویا شوم تا آن را در فضای تهیه‌کنندگی به کار ببرم.

● استفاده از ادبیات محاوره‌ای

روح‌الله کمانی، بازیگر رادیو، تئاتر، تلویزیون و سینما معتقد است: بازیگری موفق است که بتواند از ابزارهای حسی بدن و بیانی بهترین استفاده را داشته باشد. وقتی کسی در رادیو کار می‌کند، می‌تواند روی بیانش تمرکز داشته باشد.

او ادامه می‌دهد: فضای رادیو را دوست داشتم و بیشتر مواقع شنونده آن بودم، ولی وقتی وارد رادیو شدم از کار‌کردن در رادیو لذت بردم و از آن بیشتر خوشم آمد، چون می‌توانستم با صدایم با مخاطب ارتباط برقرار کنم.

او که ده سال کار تئاتر انجام داده، معتقد است دو مقوله تئاتر و بازیگری در رادیو با هم مرتبط هستند. وقتی تئاتر کار می‌کنی، خودت را کشف می‌کنی چون تئاتر کشف ناگفته‌هاست و رادیو به این کشف بهتر کمک می‌کند! در واقع می‌توانم بگویم برای رسیدن به ناشناخته‌ها می‌توانی از رادیو هم کمک بگیری.

از کمانی درباره چگونگی ارتباطش با مردم از طریق این برنامه می‌پرسم که می‌گوید: در صحبت‌هایم به مردم می‌گویم من هم یکی هستم مثل شما که در حال حاضر در رادیو هستم. بیشتر سعی می‌کنم از ادبیات محاوره استفاده کنم. گاهی متن را بالا و پایین می‌کنم تا به این نحوه گفتار برسم و بتوانم ضمن این‌که از چارچوب متن خارج نشوم، به آن تکیه‌کلام اضافه کنم یا لحنش را تغییر دهم.

کمانی ادامه می‌دهد: برنامه‌ای در رادیو دیده می‌شود که متن خوب داشته باشد که من فکر می‌کنم نویسنده کارش از همه سخت‌تر باشد. او ضمن اشاره به زحمت‌های عبدالرحیم (سردبیر) تصریح می‌کند که تیم برنامه آپارات، تیمی قوی است و امیدوارم که مردم برنامه را پسندیده باشند.

دیگر عقربه‌های ساعت استودیوی پخش رادیو جوان، وقت انتهایی برنامه را نشان می‌دهد که محی‌الدین تقی‌پور با لحنی آرام با خواندن دوبیت شعر، مخاطبان خود را به خدا می‌سپارد.

آپارات چهارشنبه شب‌ها از ساعت ۲۱ به مدت یک ساعت به طور زنده از رادیو جوان پخش می‌شود.

زهره زمانی