انقلاب ۵۷,عرصه حضور دوباره زنان

انقلاب اسلامی ایران در بهمن ۵۷ به باور اکثر کارشناسان و تحلیلگران مهم ترین واقعه قرن بیستم بوده است چرا که در آن مردم به رهبری روحانیت علیه رژیمی قیام کردند و موفق به سرنگونی اش شدند که به بزرگ ترین قدرت جهانی وابسته بود و هرگز کسی نمی توانست تصور کند که مردم با دست خالی بتوانند نظام شاهنشاهی را که به سابقه ۲۵۰۰ ساله اش افتخار می کرد از پای درآورند

انقلاب اسلامی ایران در بهمن ۵۷ به باور اکثر کارشناسان و تحلیلگران مهم‌ترین واقعه قرن بیستم بوده است چرا که در آن مردم به رهبری روحانیت علیه رژیمی قیام کردند و موفق به سرنگونی‌اش شدند که به بزرگ‌ترین قدرت جهانی وابسته بود و هرگز کسی نمی‌توانست تصور کند که مردم با دست خالی بتوانند نظام شاهنشاهی را که به سابقه ۲۵۰۰ ساله‌اش افتخار می‌کرد از پای درآورند.

از سوی دیگر انقلاب اسلامی نکته قابل توجه دیگری هم داشت و آن اینکه نقطه عطفی در حیات سیاسی زنان در ایران بود. نه‌فقط از این لحاظ که برای اولین بار توده‌های وسیعی از زنان برای اهداف انقلاب که آزادی، استقلال و تشکیل حکومت اسلامی بود، پا به عرصه مبارزه سیاسی در خیابان‌ها گذاشتند، بلکه از این نظر که از انقلاب ٥٧ خودآگاهی زنان چه نسبت به ابعاد تبعیضات وارد شده بر آنها و چه از نظر آگاهی‌شان بر نقش و اهمیتی که در تحولات سیاسی و اجتماعی دارند، آغاز شد.

برخی از دشمنان انقلاب اینگونه القا می‌کردند که پس از پیروزی انقلاب ، زنان باید در خانه های خود بنشینند ولی حضرت امام‌(ره) به پیروی از پیامبر اکرم‌(ص) زن را دارای رسالت دانست که باید دوشادوش مردان و برادران خود در صحنه ها حضور فعال داشته باشد و درکارهای سیاسی و اجتماعی دخالت کند، برای پیشرفت جامعه باید تعلیم و تعلم زنان جدی گرفته شود.

زن دارای احترام است و دیگر به چشم کالای تبلیغاتی و بی‌ارزش نیست. امام، زنان را پیشتاز انقلاب و یاور و هم‌سنگر مردان می‌دانست.

● ورود زنان به صحنه اجتماع

از حدود دو دهه قبل از انقلاب ٥٧ یعنی از دهه‌های ٤٠ و ٥٠ کم‌کم زنان وارد عرصه‌های زندگی اجتماعی، اشتغال و تحصیل شدند. جامعه ایران در مقطع انقلاب ٥٧، سطح معینی از مدرنیزاسیون مصرف گرا را تجربه کرده بود و زنان در فعالیت‌های اجتماعی حضور داشتند و به تدریج با ابعاد محرومیت‌ها و تبعیضات سیاسی و اجتماعی روبه‌رو می‌شدند، آن‌ هم زیر سایه دیکتاتوری رژیم سلطنتی.

زیرا رژیم گذشته زن را فقط کالا و فساد و ابتذال را تمدن می‌پنداشت و در نتیجه ارزش‌های اخلاقی فروپاشید. جمعی از زنان متعهد مقاومت و روشنگری کردند و زندانی شدند اما کم‌کم جرقه‌های انقلاب شکل گرفت و زنان این بار پرشورتر از قبل در صحنه مبارزه حاضر شدند.

زنان البته قبل از مشروطه در تحرکاتی چون جنبش تنباکو، شورش در قحطی ۱۲۷۷ هـ .ق که به دکان‌های نانوایی حمله شد و ناصرالدین شاه برای خواباندن آشوب، کلانتر را به دار کشید و بهای نان را کم کرد و نیز شورش تبریز در قحطی سال ۱۳۱۲ هـ .ق که در حدود ۳ هزار زن چوب به دست در بازارها به راه افتادند و کسبه را به بستن دکان و پیوستن به راهپیمایان مجبور کردند، شرکت داشتند اما این اقدامات هم دارای ترتیب و برنامه‌ریزی از پیش تعیین شده‌ای از سوی زنان نبود.حتی حضور زنان در دوران مشروطه نیز بیشتر از آنکه ماهیت اجتماعی داشته باشد امری سیاسی و دنباله تفکر آزادیخواهی بود، منتها با گستره‌ای وسیع‌تر و در مقطع زمانی طولانی‌تر.

در این روند، منابع متعدد دوره قاجار، گزارش‌ها و اخبار فراوانی از حضور فعال زنان در راه تحقق اهداف مشروطه ارائه می‌دهند. از اعتراضات زنان به فشارهای ایجاد شده بر علما در مهاجرت صغری گرفته تا شرکت در مبارزات انقلابی ‌ستارخان و باقرخان در مواجهه با لشکریان رژیم شاه در لباس مردانه در تبریز و جانبازی بیست زن مشروطه خواه در این راه و تقاضای تسریع در تصویب قانون اساسی با ارسال تلگراف‌های متعدد از طرف زنان تبریز و تهران.

با وجود این سابقه تاریخی، عمده‌ترین و موثرترین حضور زنان در عرصه تحولات اجتماعی و سیاسی به مبارزات دوران انقلاب مربوط می‌شود. مبارزاتی که با روشنگری‌های امام‌(ره) و همراهانشان شکل آگاهانه‌ای به خود گرفته بود و مبتنی بر اعتقاد به آزادی و آزادگی و ایمان مذهبی ‌بود و در آن همه اقشار جامعه شرکت داشتند. جالب اینکه به‌زعم مورخان نقش زنان خانه دار در تظاهرات سیاسی و فعالیت‌های مربوط به انقلاب بسیار مهم‌تر از نقش زنان دانشجو و شاغل است.

خانم‌های خانه دار در دسته‌های زیاد برای شرکت در مراسم عزاداری ماه محرم بیرون می‌آمدند. کاری که در گذشته نیز همیشه می‌کردند اما این بار حضور وسیع آنها معنای سیاسی جدیدی به خود گرفته بود. هنگامی که تهدید رژیم پهلوی به اعمال خشونت بالا می‌گرفت، این خانم‌های چادری بودند که با کمال شجاعت در صف اول تظاهرات حضور داشتند. شرکت‌کنندگان در این قبیل مراسم می‌دانستند که حضور خانم‌ها در صف جلو، پلیس و رژیم را در وضعیت مشکلی قرار می‌دهد.

بدین‌ترتیب حضور زنان موجب می‌شد مبارزات رنگ و بوی دیگری به خود بگیرد. از نظر برخی از صاحبنظران، حضور شمار زیادی از زنان در انقلاب اسلامی ایران روند پیشبرد انقلاب را تسهیل کرد زیرا زنان به عنوان نیمی از جمعیت در تمام لحظات مبارزه همراه و همدوش مردان نقش بسیار مهمی در انقلاب داشته‌اند. حساسیت نقش زنان برخاسته از عمق تاثیرگذاری زنان در تمامی عرصه‌های زندگی است.

برای نمونه می‌توان از نقش تاثیرگذار حضرت زینب(س) در قیام پرحادثه عاشورا نام برد که یکی از نمونه‌های درخشانی است که اهمیت جایگاه زنان را در تاریخ اسلام به تصویر می‌کشد. زنان ایرانی در انقلاب اسلامی به روشنی بیان کردند که زن مسلمان ایرانی در تمام عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و... حضور دارد واعتقادات دینی او مانع از شرکت در فعالیت‌های اجتماعی نخواهد شد و ثابت کرد که در عین حفظ دیانت و پاکدامنی می‌تواند تاریخ ساز باشد. زنان در دوران انقلاب هم خود در مبارزه شرکت می‌کردند و هم در تشجیع مردان موثر بوده‌اند. امام‌(ره) در این باره فرموده‌اند: زنان مردان را تشجیع کردند، مردان ما مرهون شجاعت زنان شیردل هستند.

● زنان، پس از انقلاب

از دیگر امتیازات ویژه انقلاب اسلامی ایران این است که حضور زنان تنها به دوران مبارزه محدود نشد. بلکه پس از آن نیز زنان نقش تاثیرگذاری در پیشبرد اهداف انقلاب داشتند. پس از پیروزی انقلاب زنان ایران مثل مردان در تمام امور مشارکت نمودند.

امام خمینی(ره) فرموده است: «از دامن زن مرد به معراج می‌رود» و مصداق عملی این جمله را در برخورد ایشان با زنان و فرصت دادن به آنها برای پرورش روح و جسم و تهذیب نفس و سازندگی اجتماع می‌توان دید. به‌طور مثال می‌توان به ماجرای ارسال نامه امام خمینی (ره) برای گورباچف اشاره کرد. وقتی که حضرت امام(ره) گروهی را برای دیدار با گورباچف اعزام نمود یک عالم ویک استاد دانشگاه ویک زن را برای این ماموریت انتخاب فرمودند و معنای این امر بسیار مهم است.

همچنین با شروع جنگ تحمیلی نیز زنان همانند روزهای انقلاب باز به فعالیت خود ادامه دادند و هم در پشت جبهه و هم در میدان نبرد دوشادوش مردان برای حفظ انقلابی‌که برای به ثمر رسیدنش تلاش‌های زیادی صورت گرفته و خون‌های بی‌شماری ریخته شده بود،کوشیدند و خدمات ارزنده‌ای ارائه دادند.از پرستاری و کمک‌های اولیه گرفته تا تهیه مایحتاج رزمندگان و ... و در تمام این دوران امام‌(ره) به عنوان مشوق زنان و حمایت کننده آنها به حضور زنان در عرصه‌های مختلف ارج می‌نهاد.

در حقیقت معلم بزرگ انقلاب حضرت امام خمینی(ره) نقش زن را در انقلاب - چه در پیدایش و چه در استمرار آن - و نیز جایگاه او را در تکامل جامعه‏ اسلامی و بلوغ اسلامی و انقلابی آن، بسیار بزرگ می‏داشت و حق هم همین است و این مستلزم آن است که زن ایرانی و زن مسلمان، به مجاهدت خود برای رها شدن از دام‌های پرداخته و در راه نهاده‏ فرهنگ تباهگر غرب، با اراده‏ای راسخ ادامه دهد و به هیچ رو تسلیم اغوای آنان که زن را ابزاری برای پیشبرد سیاست‌های ویرانگر و اسارت بار خواسته‏اند، نشود. همچنین رهبر معظم انقلاب نیزهمیشه بر سهم زنان در سازندگی و علم و نیز در مسائل اجتماعی و سیاسی و اهداف ارزشمند انقلاب اسلامی تأکید می‌کنند.