تنش در خزر شانس واشینگتن را افزایش می دهد

ایران پیشنهاد حمایت از ابتكار عمل روسیه برای ایجاد یك نیروی واكنش سریع در منطقه دریای خزر را مطرح كرده است

حمیدرضا آصفی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران می گوید: «كشورهای حوزه دریای خزر باید برای ساماندهی این نیروها با یكدیگر همكاری كنند.» هدف از این ابتكار عمل روسیه تلاش برای مقابله با حملات تروریست های بین المللی در منطقه و دیگر تهدیدات مشترك است. از سویی دیگر این نیروها از نفوذ كشورهای خارج از منطقه خصوصاً آمریكا در امور داخلی منطقه جلوگیری می كنند. آمریكا از جمله كشورهایی است كه منافع خاصی را در منطقه خزر دنبال می كند. باید گفت ابتكار عمل روسیه با منافع ایران انطباق كامل دارد. اما آیا روسیه و ایران خواهند توانست از نفوذ آمریكا و حضور آن در منطقه خزر جلوگیری كنند. البته ایده ایجاد یك نیروی ائتلاف واكنش سریع چندان هم بكر نیست. در آگوست ۲۰۰۲ ناو روسیه به منظور مقابله با حملات تروریستی در خطوط لوله نفت و موقعیت های اورژانسی در كشورهای منطقه دریای خزر به تمرین پرداخت. نمایندگانی بلندپایه از نیروی دریایی ایران كه در جریان این تمرینات حضور داشتند، ضمن تقدیر از قوای نیروی دریایی روسیه خواهان همكاری مشترك تهران و مسكو به منظور جلوگیری از تبدیل دریای خزر به یك منطقه نظامی شدند. اما باید گفت درخواست ایران برای پیوستن دیگر كشورهای منطقه به ابتكار عمل روسیه خیلی دیر مطرح می شود، زیرا بسیاری معتقدند دونالد رامسفلد وزیر دفاع آمریكا در جریان سفر مرموز خود به باكو _ پایتخت آذربایجان _ از تمایل كشورش به ایجاد پایگاه نظامی در منطقه خزر سخن گفته است. ژنرال «جیمز جونز» یكی از فرماندهان عالی رتبه ناتو نیز می گوید: آمریكا قصد دارد برنامه گارد خزر را طی دهه آتی در منطقه پیاده كند. به دنبال اجرای این پروژه آمریكا اهمیت خاصی به آذربایجان داده و از آن به عنوان مكان اولیه برای عملیات نیروهای واكنش سریع و حل مشكلات موجود در سیاست خارجی خود كه از جمله آنان می توان به موضوع ایران اشاره كرد، استفاده می كند. طرح های آمریكا برای خزر شباهت زیادی به طرح های منطقه ای مطرح شده از سوی روسیه دارد. زیرا هر دو به دنبال ایجاد پایگاهی برای نیروهای واكنش سریع به منظور مقابله با حملات تروریستی، تهدید خطوط لوله و موقعیت های حساس در كشورهای منطقه هستند. برخی تحلیلگران بر این باورند كه آذربایجان با درخواست آمریكا مبنی بر ایجاد پایگاه نظامی آمریكا در محدوده ارضی اش موافقت كرده است، در صورت اجرای برنامه «گارد خزر» منافع دفاعی روسیه و ایران به شدت آسیب می بینند. زیرا این پروژه شامل تیم های رصد دریایی و هوایی است و بخش وسیعی از منطقه را تحت كنترل آمریكا قرار می دهد. مسكو و تهران ضمن تلاش برای گردهم آوردن نیروهای دریایی كشورهای منطقه برای مقابله تهدیدات مشترك می كوشند تا از نظامی شدن خزر جلوگیری كنند. با این حال قزاقستان، آذربایجان و تركمنستان به منظور مدرنیزاسیون نیروی دریایی خود به طور مستقیم از آمریكا كمك دریافت می كنند. نیروی دریایی قزاقستان به زودی محموله ای از تجهیزات از طرف آمریكا دریافت می كند و قصد دارد با بودجه آمریكا یك زیرساخت نظامی در سواحل خود ایجاد كند.همچنین آمریكا پیشنهادهای مشابهی را به تركمنستان و آذربایجان ارائه كرده است. علاوه بر این گفته می شود كه واشینگتن قصد دارد اتحادیه سه طرفه شامل آمریكا، آذربایجان و قزاقستان را در منطقه ایجاد كند و احتمال پیوستن تركمنستان، ازبكستان و حتی تركیه نیز به این اتحادیه وجود دارد. این درحالی است كه تنها رسانه ها به تحلیل ابتكار عمل روسیه اقدام كرده اند و هنوز هیچ بحث جدی و رسمی درخصوص آن صورت نگرفته است. البته این كه هر پنج كشور حوزه خزر بتوانند به یك راهكار چندجانبه به منظور نظامی نشدن یا نظامی شدن محدوده خزر دست یابند، بسیار كم است و با توجه به ادامه دار بودن اختلافات این پنج كشور درخصوص سهم و قوانین خزر شانس انعقاد تفاهم نامه كمتر می شود.

در حال حاضر ایران و تركمنستان با تفاهم نامه ای كه میان آذربایجان، روسیه و قزاقستان درخصوص تقسیم بستر خزر منعقد شده مخالفت كرده اند و اظهارات اخیر مقامات كشورهای حوزه خزر ادامه تنش ها را قطعی می كند. اما آنچه برای روسیه و ایران اهمیت ویژه ای دارد آن است كه حضور آمریكا در منطقه با منافع و سیاست هایی كه تهران و مسكو آن را دنبال می كنند در تضاد است و ادامه اختلافات تنها شانس واشینگتن را برای پیشبرد اهدافش در منطقه خزر افزایش می دهد.

منبع: خبرگزاری روسی «ریا نووستی»