تاملی بر اثرات جهانی شدن در کشاورزی ـ بخش ۲

شرکتهای چندملیتی و واسطه گران حامیان اصلی تجارت جهانی

● در راستای عضویت در تجارت جهانی: بیشترین سود نصیب شرکت‌های چندملیتی و واسطه‌گران خواهد شد

▪ لوبیس:

محصول اصلی کشورما برنج است و تا پیش از پیوستن به سازمان تجارت جهانی در تولید این محصول خودکفا بودیم اما پس از عضویت و از بین رفتن تعرفه‌ی واردات،‌ تولیدکنندگان برنج با مشکل مواجه شدند چراکه قیمت این محصول در بازارهای جهانی ارزان‌تر از بازار اندونزی بود و مردم گرایش به خرید محصولات وارداتی داشتند این درحالی بود که کشاورزان نیز حمایت نمی‌شدند بنابراین تولید این محصول تا حد نابودی کاهش پیدا کرد.

هم‌چنین تولید محصول سویا نیز در کشورما دارای اهمیت بسیاری بود و به‌عنوان غذای اصلی مردم محسوب می‌شد اما پس از عضویت خودکفایی این محصول را نیز از دست دادیم چراکه سویای وارداتی بسیار ارزان‌تر بود و تولیدکنندگان داخلی توان رقابت در بازارهای جهانی را نداشتند تا آن‌که در سال ۲۰۰۷ با بحران سویا مواجه شدیم و این محصول در بازارها کاهش و قیمت آن افزایش پیدا کرد پس از پیگیری و بررسی پلیس اندونزی متوجه این موضوع شد که یک شرکت غذایی چند ملیتی (شرکت مادر در کشور آمریکاست) اقدام به انبار ۱۲هزار تن از این محصول به منظور افزایش قیمت در بازارهای فروش کرده‌اند، گفتنی‌ست تمام زنجیره‌های تولید و فروش سویا و غلات همانند تولید بذر، در اختیار داشتن زمین‌های مساعد برای کشت، نیروی کارگری، بسته‌بندی و عرضه‌ی این محصول در بازارهای جهانی در اختیار شرکت چندملیتی نام‌برده است؛ هم‌چنین از بین رفتن تولید داخلی دو محصول سیب و پرتقال در کشورما و واردات آن از کشورهایی همانند استرالیا و چین و واردات ذرت به کشور مکزیک که خود زادگاه اصلی این محصول است (این کشور ۳۰درصد از نیاز داخلی خود را از کشور آمریکا تامین می‌کند) نمونه‌های دیگری هستند که می‌توان دراین‌باره به آن اشاره کرد.

بنابراین هنگامی‌که یک محصول تنها در انحصار شرکت خاصی باشد می‌توان انتظار داشت که وقایع دیگری همانند انبار محصول سویا توسط شرکت چند ملیتی تکرار شوند، آنها می‌توانند محصول خود را نفروشند یا به چندین برابر قیمت واقعی آن بفروشند حتی اگر مردم کشوری گرسنه مانده و جان و سلامت آنها تهدید شود.

وقتی یارانه حذف شود و تنظیم بازار از انحصار دولت‌ها خارج شده و به بخش خصوصی واگذار شود و کشورهایی مانند چین محصولات ارزان خود را در بازارهای جهانی عرضه کنند دیگر نمی‌توان انتظاری به‌غیر از وابستگی و از دست دادن بازار داخلی غذا داشت.

کشورها با این تفکر که پیوستن به سازمان تجارت جهانی می‌تواند مشکل موجود را برطرف کند به عضویت این سازمان درآمدند اما پس از گذشت۶-۵ سال به این نتیجه رسیدند که تبلیغات مثبت این سازمان دروغی بیش نبوده و نه تنها مشکلات آنها در ارتباط با تجارت محصولات تولیدی‌شان برطرف نشد بلکه گرفتار مسائل دیگری نیز شدند، بنابراین کشاورزان کشورهای گوناگون بویژه جهان سوم با هم متحد شده و تشکل‌هایی را به منظور بررسی مشکلات و انجام مذاکرات بوجود آوردند؛ گفتنی‌ست تشکل‌های نام برده در مکان‌هایی که سازمان تجارت جهانی جلسه داشت تجمع یافته و نسبت به حضورشان در کشورها اعتراض می‌کردند که در این‌باره می‌توان به اجتماعات اعتراض آمیز سیاتل آمریکا سال ۲۰۰۰، هنگ کنگ سال ۲۰۰۵ و مکزیک سال ۲۰۰۳ اشاره کرد.

● کشاورزان برای تولید محصولات استراتژیک نیازمند حمایتهای دولتی هستند

کشورهای عضوسازمان تجارت جهانی برای انجام مذاکرات بیشتر و بیان کردن مطالبات خود تصمیم به ایجاد گروه۳۳ کردند و یکی از مسائلی که توسط این گروه مطرح شد وضعیت پرداخت یارانه به تولیدکنندگان است، چراکه دولت‌های آمریکایی و اروپایی از کشاورزان خود حمایت کرده و به آنها یارانه پرداخت می‌کنند درصورتی‌که بر اساس اصول سازمان تجارت جهانی این کار ممنوع است، درصورتی‌که این حق برای کشاورزان این کشور وجود دارد، کشاورزان کشورهای دیگر نیز باید از سوی دولت‌هایشان حمایت شوند تا بتوانند خودکفایی محصولات استراتژیک خود همانند غلات را حفظ کنند.

اتحاد کشاورزان و مذاکراتی که آنها در ارتباط با سیاست‌های سازمان تجارت جهانی کردند منجر به بحرانی شدن وضعیت این سازمان شد،‌ گرچه این سازمان از بین نخواهد رفت اما آگاهی مردم از مسائل و مشکلاتی که پس از پیوستن گریبان‌گیر آنها خواهد شد منجر به آن می‌شود که نتوانند به‌راحتی به اهداف خود برسند، درهرصورت با توجه به مسائل مطرح شده بهتر است کشورهایی که هنوز عضو نشده‌اند، همانند کشور شما به عضویت این سازمان درنیایند.

▪ خبرنگار:

سازمان تجارت جهانی خواستار انحصاری شدن محصولات است،‌ به‌نحوی‌که در سیاست‌های خود به این موضوع اشاره دارد که کشورهای عضو این سازمان باید تنها یک محصول را به میزان فراوان تولید کنند به‌شیوه‌ای که ارزان‌ترین در بازارهای جهانی باشد، گفتنی‌ست تحقق این موضوع نیازمند واردات بذرهای تراریخته،‌ نهاده‌های شیمیایی و تکنولوژی‌ از کشورهای توسعه یافته است،‌ که علاوه بر وابستگی و افزایش هزینه‌های تولید منجر به کاهش سلامت و کیفیت محصولات تولیدی خواهد شد،‌از سوی دیگر سیاست‌های ارائه‌ی شده از سوی اتحادیه‌ی اروپا بر اساس خرید محصولاتی به شرط اجرای استانداردهای بین المللی سخت‌گیرانه‌ای همانند استانداردهای کدکس، بیو و ...است؛ برای خوانندگان توضیح دهید که وضعیت کیفیت و سلامت محصولات غذایی را درآینده چگونه پیش بینی‌ می‌کنید آیا گرایش تولیدکنندگان با توجه به شرایط موجود نسبت به تولید محصولاتی همانند ارگانیک، سالم، IPMو ... افزایش خواهد یافت یا آن‌که محصولات ناسالم و صنعتی بازارهای جهانی غذا را تصاحب می‌کند؟

● جهان به سوی تولیدات ناسالم پیش می‌رود

*دولت‌های آمریکایی و اروپایی از کشاورزان صنعتی حمایت می‌کنند*

▪ دکتراُنوراتی:

استقلال و خودکفایی غذا دو عامل مهم در حاکمیت و استقلال کشورها محسوب می شوند، برای نمونه در جنگ جهانی دوم از غذا به‌عنوان اسلحه‌ی سیاسی علیه کشورهایی همانند اتحادیه‌ی جماهیر شوروی سابق استفاده شد بنابراین کشورهایی که وابستگی غذایی دارند هیچ وقت نمی توانند استقلال خود را حفظ کنند؛ تولید غذا در هر کشور بخشی منحصر به فرد و خاص در اقتصاد آن محسوب می شود، و دولت‌ها باید رسیدگی به وضعیت کار و معیشت کشاورزان و روستائیان را در برنامه های کاری خود قرار دهند چراکه بی توجهی به این موضوع منجر به آشوب و شورش جوامع روستایی و هجوم آنها به شهرها و در نهایت پیدایی بحران اجتماعی خواهد شد. بنابراین باید رفاه مناطق روستایی تامین شود و حمایت و حفاظت از کشاورزان توسط دولت‌ها باید به‌صورت اصلی مهم و اساسی محسوب شود.

درحال حاضر اتحادیه‌ی اروپا از کشاورزان حمایت و سالانه ۵۰ میلیارد یورو به آنها یارانه می‌دهد؛ گفتنی ست ۸۰ درصد از ۵۰ میلیارد می‌رود به ۲۰درصد از مزارع و واحدهای تولیدی کشاورزی اختصاص می یابد که محصولات خود را با به کارگیری کشاورزی مکانیزه و استفاده از سم و کود زیاد و کارگران کم، تولید می کنند به عبارت دیگر بخش عمده‌ی حمایت و یارانه‌ی دولتی به نظام کشاورزی صنعتی اختصاص پیدا می کند این درحالی ست که ۷۵ درصد از کشاورزان اروپا خرده‌پا بوده و متاسفانه از حمایت و دریافت یارانه از دولت‌های خود محروم هستند.

با توجه به شرایطی که سازمان تجارت با اعمال سیاست‌های خود بوجود آورده است دولتمردان اروپایی به این نتیجه رسیده‌اند که تنها راه رقابت و فروش تولیدات غذایی اروپایی در بازارهای جهانی آن است که در تمام دنیا تعرفه‌ها برداشته شوند تا آنها بتوانند با ارائه‌ی یارانه به بخش‌های صنعتی بازار جهانی غذا را از دست ندهند و صادرات داشته باشند.

بنابراین باید به این نکته توجه داشت که بخش عمده‌ی یارانه در اروپا به کشاورزی صنعتی و شرکت‌های چندملیتی اختصاص پیدا می کند که محصولاتی با سطح کیفیت و سلامت پایین تولید می‌کنند و با توجه به آن که تولید و فروش آن در انحصار شرکت‌های چند ملیتی است توان رقابتی بالایی خواهند داشت و می توانند محصولات خود را با قیمت دلخواه خود به دیگر کشورها عرضه کنند، بنابراین کشاورزان خرده‌پا در تمام کشورها، توسعه یافته و غیرتوسعه یافته از پیوستن به تجارت جهانی سود نخواهند برد بلکه منفعت اصلی نصیب شرکت‌های چند ملیتی که در سطح کلان فعالیت می‌کنند خواهد شد.

در حال حاضر فروش۱۰ درصد از محصولات غذایی در بازارهای جهانی منجر به پیدایی مشکلات و شکایت کشورهای عضو این سازمان شده است حال در نظر بگیرید اگر ۹۰ درصد دیگر محصولات غذایی که در بازارهای داخلی بفروش می رسد نیز به این رقم اضافه شوند، مردم جهان با چه بحرانی مواجه خواهند شد.

گفت وگو: مهندس مرجان طاووسی

خبرنگارمهندسی کشاورزی سرویس مسائل راهبردی ایران