نگاهی بر اندیشه و آثار كریستین بوبن

«كریستین بوبن» christian bobin در سال ۱۹۵۱ در شهر «كروز» creusot به دنیا آمد شهرت این نویسنده برجسته فرانسه كه امروزه در دنیای ادب و فرهنگ بسیار مطرح است, به دلیل جنس اندیشه های عمیق و منحصربه فردش است كه امروزه در حوزه اندیشه نیز او را به عنوان یكی از متفكران معاصر می شناسند

«كریستین بوبن» (christian bobin) در سال ۱۹۵۱ در شهر «كروز» (creusot) به دنیا آمد. شهرت این نویسنده برجسته فرانسه كه امروزه در دنیای ادب و فرهنگ بسیار مطرح است، به دلیل جنس اندیشه های عمیق و منحصربه فردش است كه امروزه در حوزه اندیشه نیز او را به عنوان یكی از متفكران معاصر می شناسند. «كریستین بوبن» فارغ التحصیل رشته فلسفه است و همین نگرش فلسفی او در كارهایش تاثیری عمیق گذاشته است. به قول یكی از منتقدان آثارش؛ بوبن با دیدی فلسفی، قلمی شاعرانه و ذهنی اندیشمندی می نویسد. به همین دلیل آثار و افكارش علاوه بر اینكه نزد اهل ادب و فرهنگ جایگاه خاصی دارد، در حوزه اندیشه نیز بسیار مورد توجه است. «بوبن» تاكنون بیش از ۳۵ اثر منتشر كرده است كه برخی از آثارش همچون «رفیق اعلی» )Le Tres-bas) در مدت كوتاهی در تیراژهای بالا به فروش رفت و به چاپ هفتم و هشتم رسید و در سال ۱۹۹۳ نیز برنده جایزه ادبی Dera – magots یكی از جوایز مهم ادبی ـ فرهنگی فرانسه شد.

هر یك از آثار بوبن گوشه ای از افكار و زندگی او را به تصویر می كشد. تجربه های روزمره زندگی او همچون عشق، تنهایی، دلتنگی، نوستالژی و … دستمایه آثار شاعرانه و نوشته های پر مغزش می شوند. خود او می گوید: «هر یك از كتابهایم تابلوی است از یك گوشه زندگیم.

من دوست دارم در كتابهایم «زندگی» را نقاشی كنم، «هستی» را بسرایم، «عشق» را بنوازم، «مرگ» را رنگ آمیزی كنم، «تقدس» را به آواز درآورم ..» «معنویت» و «تقدس» از مضامین محوری آثار و افكار «بوبن» است. با اینكه بوبن به لحن و آوای كلام بسیار اهمیت می دهد اما نسبت به محتوا و مضمون كارهایش نیز بی توجه نیست. آهنگین بودن سبك كارش باعث شده نوشته های او بین نظم و نثر شناور باشد. بطوری كه وقتی نوشته هایش را می خوانیم، احساس می كنیم در پس آنها اندیشه نهفته و بلبلی آواز سر داده است. چرا كه «بوبن» معتقد است «نوشتن یعنی سراییدن آواها.» و این طرز تفكر باعث شده كتابهایش فضایی شعر گونه پیدا كنند. بوبن نه در كتابها و نه در مصاحبه هایش علاقه ای به شرح جزئیات زندگی اش ندارد. او در این مورد در كتاب «فراتر از بودن» (La plus que ViVe) می نویسد: «انسان برای آنكه علاوه بر «زنده بودن»، «زندگی كردن» را نیز بیاموزد، نیازمند دو تولد است. یكی تولد جسمی و دیگر تولد روحی. خیلی ها تنها با تولد جسمی «زنده اند» كه اینها زندگی نمی كنند اما معنای واقعی «زندگی» را آن دسته از انسانها می چشند كه با تولد روحی خود زندگی می كنند. انسان از زمانی موجودیت پیدا می كند كه متولد می شود و از زمانی آغاز به «زندگی» می كند كه روحش را به پرواز در آورد.» بدین ترتیب از نظر بوبن زندگینامه هر كس شامل زندگی روحی و معنوی است و برای شناخت یك نویسنده، هنرمند یا متفكر باید به عالم روحی او نفوذ كرد تا او را شناخت. چرا كه زندگی جسمی همه ما شبیه به هم است و این زندگی روحی ماست كه ما را از هم متمایز می كند. حال بسته به اینكه هر كس بتواند روحش را تا چه مرتبه ای به پرواز درآورد، ارزش و منزلت متفاوتی پیدا می كند.

از جمله آثار «بوبن» می توان به كتابهایی چون؛ رفیق اعلی، بخش پنهان، زن آینده، پیراهن كوتاه مهمانی، غیر منتظره، فراتر از بودن، انسان شوم، نامه های طلایی، دستفروش، كتاب بیهوده، هشتمین روز هفته، جادوی آسان، موتسارت و باران، چند روز با خانم ها، بند باز، قلب برفی و .. اشاره كرد. كتاب «رفیق اعلی» یكی از آثار برجسته معاصر در حوزه فرهنگ اندیشه و ادب فرانسه محسوب می شود كه با استقبال خوب مخاطبان داخلی و خارجی منتقدان روبرو شده است.

این اثر نقطه عطفی در آثار ادبی فرانسه و همچنین نقطه اوج كاری خود «بوبن» است چرا كه تمامی زوایا و بكرترین اندیشه های بوبن را می توان در آن یافت. او در این كتاب با استفاده از امكانات زبان، زیباییهای ادبیات، مضامین پر مغز و اندیشه های پخته، اثری جاودانه و منحصر به فرد خلق كرد كه تحسین همگان را برانگیخت. كتاب «رفیق اعلی» ماجرای زندگی {از تولد تا مرگ} قدیسی ایتالیایی به نام «فرانچسكو» است. كه شخصیتی بسیار مشهور در ادبیات اروپا است. «فرانسوا آسیزی» در سال ۱۱۸۲ در شهر آسیزی ایتالیا و در خانواده ای مرفه و ثروتمند به دنیا آمد. همه اهمیت این قدیس به دلیل جایگاه معنوی و روحانی او نیست، بلكه او بنیانگذار فرقه ای روحانی ـ عرفانی بود كه از رابطه عاطفی مادر و فرزند الهام گرفته بود و عاطفه مادرانه را سرچشمه تقدس می دانست. او و پیروانش انزوا و گوشه گیری را به منظور اعتراض به جهان هدف خود قرار داده بودند و طبق همین آرمان و به خاطر دغدغه فكری اش برای زندگی و آینده بشر، زندگی مرفه خانوادگی خود را رها می كند و عمرش را در انزوا وقف خدمت به بیماران جذامی در جذامخانه می كند كه این شرایط باعث تحول روحی و سیر معنوی در او می شود و این همان دلیل اصلی اهمیت و جایگاه ویژه او در نزد نویسندگان و هنرمندان اروپایی است.

دلیل پرداختن «بوبن» نیز به این قدیس و شرح زندگی و افكار او در واقع بیان زندگینامه او نیست، بلكه بوبن در پس این شخصیت از دغدغه های فكری و احساسات و عواطف خودش و نیازهای روحی و خلأ عاطفی بشر امروز می گوید. بوبن در كتاب «رفیق اعلی» شاهكار خود سعی دارد تا با الهام از زندگی معنوی و روحانی این قدیس مسیحی افقی بر تاریكی های زندگی بشر امروز بگشاید و از ناگفته های دنیای معنوی و زندگی روحی بگوید یا به عبارت بهتر «بسراید» چرا كه بوبن چنین مضمونی را بیشتر شاعرانه می داند تا عارفانه. خلأ عاطفی و نیاز روحی، عرفان و روحانیت، انزوا و تنهایی، همبستگی و گفتمان دینی از جمله مضامین و درونمایه های اصلی و محوری آثار بوبن هستند كه او را از دیگر نویسندگان همطرازش بالاتر قرار می دهد. بوبن عمیق ترین خواسته ها و نیازهای بشر امروز را با خلق فضایی شعر گونه و نگرشی فلسفی و اندیشمندانه چنان طرح می كند كه بدون اغراق در نوع خود در ادبیات معاصر جهان كم نظیر است. بوبن در كتاب «رفیق اعلی» به مخاطب یادآوری می كند: «انسان با مردن به زندگی دعوت می شود، با دوست داشتن، دوست داشته می شود، با آرامش دادن آرامش می گیرد، با بخشیدن، بخشوده می شود، با فهمیدن، فهمیده می شود و ..». نوستالژی و دلتنگی برای باز گشت به دوران كودكی یكی از مضامین اصلی آثار بوبن است. او این مضمون را همچون مرهمی بر زخم انسان می داند. بوبن معتقد است «عشق» كامل در دوران كودكی به انسان هدیه می شود، اما انسان به تدریج با درگیر شدن در حصارهای زندگی و زندگانی جسمانی اش این عشق را از دست می دهد و انسان برای به دست آوردن دوباره آن باید به دوران كودكی خود رجوع كند تا دوباره آن عشق متعالی را به دست آورد. در كل «بوبن» اعتقاد دارد خداوند نعمتهایی چون نیكی، پاكی، عشق و .. را در وجود كودك به ودیعه می گذارد، اما انسان به تدریج در طول زندگی خود با آلوده شدن به زندگی مادی و پرداختن به زندگی جسمی خود این نعمتها را از دست می دهد و بسیار باید تلاش كند و رنج ببرد تا دوباره آنها را به دست آورد. بنابراین، نوستالژی و دلتنگی برای دوران كودكی یكی از دغدغه های فكری بوبن برای خلق آثارش است. یكی دیگر از آثار وی كه بسیار نیز مورد توجه منتقدان و مخاطبان قرار گرفت. «كتاب بیهوده» (Un Livre inutile) بود. در این اثر بوبن با پرداختن به آثار و افكار هفت نویسنده و شاعر برجسته جهان ادبیات قصد دارد ماهیت و فلسفه ادبیات را بیان كند. پل كلودل، فرانسیس پونز، گوستاو رو، شارل فردینان رامو، ساموئل بكت، گیوم آپولینز و فرانسیس كافكا هفت شخصیتی هستند كه بوبن در این اثر خود به آنان می پردازد. بوبن به عنوان نویسنده معنوی گرا همچون سیموی وی و پل كلودل به ادبیات با نگاهی معنوی و انسانی می نگرد. او شعر را نوشدارو و هوشدارویی برای روح انسان می داند. تخیل، بازیهای زبانی، كلمات آهنگین، جملات كوتاه و پر مغز از جمله خصوصیات سبك نگارش بوبن است كه در «كتاب بیهوده» كاملا مشهود است. بوبن به عنوان یك نویسنده معنوی گرا از دین، معنویت و تقدس مضمونی ادبی می سازد. بدین ترتیب می توان گفت او با ساز یك آهنگساز، اندیشه یك متفكر، قلم یك ادیب و احساس یك شاعر می نویسد. كارهای او اغلب حجمی اندك ولی مضمونی سنگین دارند كه او با هنر و توانایی خود با استفاده از زبانی شاعرانه، كلامی آهنگین و زیبایی ادبیات این سنگینی و پر محتوایی كارش را همچون پر كاهی در فضا به پرواز درمی آورد تا بر دل مخاطبانش بنشیند.