جایی که نبض زندگی می ایستد

لزوم مبارزه فراگیر با معضل اعتیاد

دیدن افرادی که بدون توجه به پویایی نهفته در ذات زندگی به گوشه ای افتاده و چشمانشان بین حالت بسته و باز مانده است دل هر شهروندی را به درد می آورد.به راستی پدیده کمر شکن اعتیاد که همچون آتشی فراگیر و سوزنده بشریت را سالهای سال در بر گرفته است چگونه باید مهار شود؟چرا کشورهای پیشرفته علی رغم بودجه های هنگفتی که در اختیار دارند،اقدامی در راستای مهار این معضل جهانی انجام نمی دهند؟مواد مخدر کجا تولید می شود و هدف از تولید آن چیست؟چرا باید بسیاری از جوانان و مردان و زنان با استعداد در دام این دیو چند سر افتاده و خود را تباه و نابود نمایند؟اینها همه سوالاتی است که در خصوص اعتیاد وجود دارد و ذهن دلسوزان جامعه بشری را نسبت به خود مشغول نموده است.

اعتیاد رد کشور ما معضلی طولانی بوده است.مجاورت با بزرگترین تولید کننده تریاک جهان و وجود باندهای قاچاق مواد مخدر بر این معضل دامنه زده است.شاید لازم باشد در این خصوص اشاره ای به آمار موجود داشته باشیم تا بیشتر با این بلای خانمانسوز آشنا شویم.آمار رسمی معتادان در کشور کماکان همان یک میلیون و۲۰۰ هزار نفر معتاد دائمی و حدود۸۰۰ هزار معتاد تفننی است که از حدود۲۰ سال پیش تقریبا ثابت مانده است. در آخرین اظهار نظر مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر که متولی اصلی ساماندهی این مسئله است،اظهار شده است که هم اکنون یک میلیون و۱۶۰ هزار نفر به طور حرفه ای یا با وابستگی کامل و همچنین۸۰۰ هزار نفر به طور تفننی در کشور مبادرت به استعمال مواد مخدر می کنند و سالانه۱۲۰ تا۱۶۰ هزار نفر به جمع معتادان کشور اضافه می شود.این آمار نشان می دهد خطر اعتیاد جدی است.

شاید تصور شود اصلی ترین دلیل اعتیاد به مواد مخدر کنجکاوی نسبت به استعمال این مواد است،اما روی آوردن به سوی اعتیاد ریشه های زیادی دارد.مشکلات جنسی، کاهش درد، کسب لذت، کنجکاوی و مشکلات روحی عوامل گرایش به مصرف مواد مخدر هستند و در دسترس بودن مواد مخدر فقط۶ تا۷ درصد در گرایش به مصرف این مواد موثر است. بنابر این اصلی ترین راه مقابله با اعتیاد،نشان دادن چهره سیاه و واقعی آن و راهنمایی افراد در مواجهه به معضلات جسمی ،روحی،اقتصاد ی و اجتماعی آنان است.تقویت مراکز مشاوره گام موثری در این راستا محسوب می شود.

اعتیاد چگونه می آید؟

همان گونه که اشاره کردیم،اعتیاد در کمین همه افراد است و این خود انسان است که باید با توجه به آگاهی خود بر این بلای خانمانسوز و وسوسه های آن غلبه پیدا کند.در این خصوص لازم است آمار رسمی دیگری را مورد توجه قرار دهیم۵۰. درصد مصرف کنندگان مواد مخدر اعلام کرده اند که با تعارف دوستان مصرف این مواد را شروع کرده اند و۱۰ درصد از طریق همکاران معتاد شده اند اما۱۲ درصد معتادان بدون هیچ سابقه و مشکل خاصی به مصرف مواد مخدر معتاد شده اند. همان گونه که مشاهده می شود وجود دوستان ناباب و خلافکار اصلی ترین عامل وسوسه کننده فرد نسبت به مصرف مواد مخدر محسوب می شود.تاکید دین مبین اسلام نسبت به انتخاب دوست خود نشان می دهد که دوست ناباب می تواند انسان را تا آخرین مرزهای تباهی و فساد رهنمون ساخته و شقاوتی سخت را برای او رقم بزند.از این حیث معاشرت با افراد شرور،پر خطر و مخصوصا افرادی که مصرف تفننی مواد مخدر را به عنوان یک سرگرمی پیشنهاد می کنند زمینه ساز اعتیاد دائمی فرد می باشد.

اساسا باندهای توزیع مواد مخدر و قاچاقچیان در راستای توزیع این مواد،مصرف تفریحی آن را پیشنهاد می کنند.این پیشنهاد در وهله اول سبب می شود تا قبح مصرف این مواد ریخته شود و زمانی که چنین قبحی ریخته شد انواع مصیبتهای جسمی و اجتماعی و فردی به سوی فرد مصرف کننده سرازیر خواهد شد.برخی سوداگران مرگ و توزیع کنندگان مواد مخدر در راستای دسترسی به اهداف شوم خود کسانی را انتخاب می کنند که زمینه های روحی ابتلا به اعتیاد در آنها وجود داشته باشد.همان گونه که اشاره شد بروز مشکلات روحی ،ورشکستگی های بزرگ مالی،محروم بودن از موقعیتهای اجتماعی و...در این خصوص مورد نظر قرار می گیرد.در اینجا افرادی که ثبات روحی و شخصیتی قابل اتکایی ندارند به جای حل معضلات پیش روی خود به اعتیاد روی می آورند تا به جای مواجهه با بحرانها،آنها را چند صباحی از ذهن خود بزدایند!

از سوی دیگر،می توان آمارهای موجود در خصوص معتادان کشور را از ابعاد دیگری نیز مورد واکاوی قرار داد.یکی از این ابعاد بعد جنسیتی محسوب می شود.به عنوان مثال اعتیاد به مواد مخدر در مردان نه برابر زنان در کشور است . این نشان می دهد که مردن به لحاظ حضور در موقعیتهای مختلف اجتماعی و برخورد بیشتر با دیگر گروههای جامعه در معرض آسیبهای بیشتری در این خصوص قرار دارند. اگرچه اعتیاد در مردان نسبت به زنان شایع تر است اما زنان نسبت به معضل اعتیاد۱۹ برابر نسبت به مردان ضعیف تر هستند.

در هر صورت باید پیشگیریهای لازم در خصوص ابتلای مردان و زنان به اعتیاد صورت گیرد.فراموش نکنیم که اعتیاد یک بیماری خارجی نیست،بلکه اختلالی با زمینه های روانی محسوب می شود.از این حیث باید با آن برخوردی صحیح نمود.تغییرات رفتاری برای فرد معتاد مشکل است چون ترجیح می دهد که فعالیت های لذتبخش را انجام دهد. هدف از درمان اعتیاد جایگزین کردن رفتارهای نامناسب با رفتار مناسب است که ممکن است فرد معتاد رفتار مناسب را بشناسد ولی عمدتا انگیزه کمی برای تداوم داشته باشد. از این حیث باید رفتار مناسب را در فرد معتاد نهادینه نمود و تنها آگاه کردن آن از رفتار مناسب و نامناسب بودن رفتار وی کافی نخواهد بود.بسیاری از معتادان نسبت به وضعیت فلاکت بار و سخت خود و لزوم رهایی از این وضعیت آگاه هستند اما با این وجود قدرت ترک استعمال مواد مخدر را ندارند.

در نهایت اینکه برای ساماندهی و مبارزه با مواد مخدر در کشور باید نسخه ای هماهنگ بین همه نهادها و مردم پیچید و از همه توانها و ظرفیتهای موجود ،خصوصا مراکز روانشناسی و مشاوره ای استفاده کرد.در این خصوص باید با افزایش تعامل و همکاری مردم و همچنین استفاده از توان رسانه های جمعی ابعادمختلف و خطرات اعتیاد را برای همگان،خصوصا نسل جوان تشریح و تبیین نمود . اگررآگاهی مقابله با پدیده اعتیاد در میان جوانان و اقشار مختلف نهادینه شود،حتی عرضه مواد مخدر نیز نمی تواند مردم را در برابر این وسوسه شیطانی تسلیم نماید.

رضا نام نیک