آلودگی هوا و آثار زیانبار آن بر سلامت انسان

از بین مهمترین نیازهای انسان, هوا حیاتی ترین نیازی شناخته شده است كه اگر اختلالی در آن ایجاد شود ادامه زندگی را غیرممكن خواهد كرد

از بین مهمترین نیازهای انسان، هوا حیاتی‌ترین نیازی شناخته شده است كه اگر اختلالی در آن ایجاد شود ادامه زندگی را غیرممكن خواهد كرد.در فاجعه مه دود لندن در سال ‪ ۴ ، ۱۹۵۲‬هزار تن در مدت چند روز در اثر غلظت بالای آلاینده‌های هوا جان باختند.

. آلودگی هوا چیست؟

هوا اقیانوسی است كه ما در آن تنفس می‌كنیم. ‪ ۹۹/۹‬درصد هوا از نیتروژن، اكسیژن، بخار آب، و گازهای بی‌اثر تشكیل شده است. فعالیتهای انسانی می‌تواند موادی را وارد هوا كند كه بعضی از آنها می‌تواند مشكلاتی را برای انسانها، گیاهان و حیوانات بوجود آورد. چندین نوع آلودگی هوا وجود دارد كه آثار گوناگونی برجا می‌گذارند.مه دود، باران اسیدی، پدیده اثر گلخانه‌ای و ایجاد حفره در لایه ازون هر كدام عوارض خطرناكی را برای سلامت انسان و كل محیط زیست ببار می‌آورند.انتشار ذرات حاصل از مصرف سوخت‌های فسیلی برای تهیه انرژی از دیگر انواع علل آلودگی هوا به شمار می‌رود. اندازه این ذرات بسیار كوچك حدود ‪ ۲/۵‬میكرون است. این نوع آلودگی گاهی آلودگی كربن سیاه نیز نامیده می‌شود.گازهای حاصل از مصرف سوخت در خودروها، خانه‌ها و صنایع یك منبع مهم آلودگی هوا به شمار می‌رود. برخی معتقدند حتی سوزاندن چوب و زغال چوب در بخاری و منقل می‌تواند مقادیر زیادی دوده را وارد هوا كند.انتشار گازهای مضری مانند دی اكسید سولفور، مونواكسید كربن، اكسیدهای نیتروژن، و بخارات شیمیایی می‌توانند در جو زمین واكنشهای شیمیایی انجام داده و تشكیل مه دود و باران اسیدی بدهند.آلودگی در محیطهای بسته مانند خانه‌ها، ادارات، و مدارس نیز باید مورد توجه قرار گیرد. برخی از این آلاینده‌ها در اثر فعالیتهایی مانند استعمال دخانیات و آشپزی ایجاد می‌شود. بسیاری از افراد ‪ ۸۰‬تا ‪ ۹۰‬درصد عمر خود را در داخل محیطهای بسته می‌گذرانند و قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های مضر می‌تواند سلامت افراد را به خطر بیندازد. به همین خاطر توجه به آلودگی هوا در داخل و خارج خانه حائز اهمیت است.

. آثار آلودگی هوا بر سلامت انسان

آلودگی هوا به طرق گوناگونی می‌تواند آثار زیانبار درازمدت و كوتاه مدتی بر سلامت انسانها بگذارد. تاثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسیب پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیشتر از سایرین است. كودكان كم سن و سال و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می‌بینند.برخی بیماریها مانند آسم، بیماری قلبی و ریوی در مواقع آلودگی هوا تشدید می‌شوند. معمولا میزان آسیبها بستگی به میزان قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی زیانبار دارد یعنی مدت تماس با آلاینده‌ها و غلظت مواد شیمیایی.آثار كوتاه مدت آلودگی هوا عبارت است از حساسیت چشمها، بینی و حلق، عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی مانند برونشیت و ذات الریه. سردرد، تهوع، و واكنش‌های آلرژیك نیز از دیگر عوارض كوتاه مدت این مشكل زیست‌محیطی است. آلودگی هوا برای مدت كوتاه می‌تواند بیماری مبتلایان به آسم و آمفیزم را تشدید كند.آثار درازمدت آلودگی هوا می‌تواند بیماری مزمن تنفسی ، سرطان ریه، بیماری قلبی، و حتی آسیب به مغز ، اعصاب ، كبد و كلیه‌ها را شامل شود.تماس مداوم با آلاینده‌ها بر ریه كودكان تاثیر می‌گذارد و در سالمندان سبب تشدید بیماری می‌شود.عقیمی ناشی از كاهش شمار اسپرم در مردان از عوارض آلودگی هوا شناخته شده است. آلودگی هوا نه تنها در تشدید آسم نقش دارد بلكه بزرگترین عامل خطر در ایجاد این بیماری محسوب می‌شود. پزشكان از جمله عوامل موثر در بروز جوش صورت را آلودگی هوا معرفی می‌كنند. این معضل برای بیماران دیابتی مرگبار است. آلودگی هوا در فرایند كنترل جریان خون در دیابتی‌ها اختلال ایجاد می‌كند.در تحقیقات انجام شده مشخص شده است آلودگی هوا در بروز چاقی نقش دارد و مرگ زودرس در نواحی آلوده شهرها به اثبات رسیده است.در گیاهان آلاینده‌ها توان گیاهان را برای مقابله با بیماریها و حشرات كاهش می‌دهند و در رشد آنها تاثیر منفی می‌گذارند. بسیاری از درختان در بزرگراههای شهر تهران در حالت نیمه مرگی هستند كه به علت انباشت لایه‌ای از ذرات آلاینده بر شاخ و برگ آنهاست.آثار آلودگی هوا به حدی گسترده است كه تحقیقات در این‌باره همچنان ادامه دارد. بیماریهای ناشی از آلودگی هوا می‌تواند بسیار پرهزینه باشد.هزینه‌های درمانی، كاهش بهره‌وری در محل كار می‌تواند سالیانه میلیاردها دلار هزینه بر جامعه تحمیل كند.

. پیشگیری از آلودگی هوا

در بسیاری از كشورهای جهان اقداماتی برای كاهش آثار آلودگی هوا بر محیط زیست انجام شده است. درحالی كه دانشمندان آثار زیانبار آلودگی هوا را بر گیاهان، حیوانات و زندگی انسانها مطالعه می‌كنند، قانون‌گذاران قوانینی را برای كنترل كاهش آلاینده‌ها تصویب نموده و آموزگاران در مدارس و استادان در دانشگاهها آثار آلودگی هوا را برای نسل جوان تشریح می‌كنند.اولین گام برای حل مشكل آلودگی هوا ارزیابی است. محققان آلودگی هوا را بررسی نموده و استانداردهایی را برای اندازه‌گیری نوع و مقدار آلاینده‌های خطرناك تعیین می‌كنند. بعد از آن باید حد مجاز آلاینده‌های هوا مشخص شود.در مرحله بعد می‌توان گامهایی برای كاهش آلودگی هوا برداشت. تنظیم مقرراتی برای موادی كه در اثر فعالیتهای انسانی در فضا منتشر می‌شود این هدف را تكمیل می‌كند. بسیاری از كشورها برای میزان انتشار آلاینده‌های خودروها و صنایع محدودیت‌هایی را اعمال كرده‌اند. این كار از طریق سازمانهای هماهنگ‌كننده كه وظیفه نظارت بر محیط زیست و هوا را به عهده دارند انجام می‌شود. در سازمان ملل برنامه مدیریت جو طرحهای زیست محیطی را در سراسر جهان اجرا می‌كند.در برخی كشورها علاوه بر سازمان حفاظت محیط زیست سازمانهای محلی نیز در كنترل و نظارت بر محیط زیست نقش دارند.پیشگیری مهمترین اقدام برای كنترل آلودگی هواست. سازمانهای نظارتی نقش مهمی در كاهش آلودگی هوا در محیط زیست ایفا می‌كنند.سالیانه ‪ ۲/۵‬میلیون نفر در جهان در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند كه در این میان بیشترین میزان مرگ و میرها به علت آلودگی هوا در فضاهای بسته مانند خانه است. از این رو تهویه كافی برای كاهش آلاینده‌ها در محیطهای بسته مسئله مهمی است. در محیط خانه و محل كار باید جریان كافی هوا وجود داشته باشد و دستگاههای تهویه مناسب نصب شده باشد.یكی از خطرناكترین آلاینده‌ها دود سیگار است. محدودیت در استعمال دخانیات گام مهمی برای داشتن محیط زیست سالمتر است. هرچند قوانین كنترل استعمال دخانیات در برخی اماكن موثر است، اما قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران نیز مسئله مهمی است كه نباید از نظر دورداشته شود.پیاده‌روی و استفاده از دوچرخه به برخوداری از هوایی سالم و پاكیزه كمك می‌كند. آلودگی هوا را فقط با تلاشهای دانشمندان، صاحبان صنایع، قانون‌گذاران و تمام افراد جامعه كاهش داد. برای برخورداری از محیطی سالم برای خود و فرزندان همه باید مشاركت داشته باشند.