تا ۱۸۰ روز فقط شیر مادر

تغذیه تکمیلی شیرخواران در گفتگو با دکتر سوسن پارسای متخصص تغذیه و رژیم درمانی

وقتی کودک شیرخوار شما دوران ناتوانی و نوزادی را سپری می‌کند و به دوره‌ای می‌رسد که دلش می‌خواهد هر چیز رنگارنگی را به دهان ببرد، بزرگ‌ترها و به ویژه مادربزرگ‌ها او را در آغوش می‌گیرند و از همه خوراکی‌ها به او می‌چشانند؛ چون تصور می‌کنند ندادن آنچه بچه می‌خواهد، روحش را می‌آزارد و باید از همان ۳، ۴ ماهگی با مزه‌ها آشنا شود...

اما بیشتر متخصصان کودک معتقدند این چشاندن غذاها ضرر دارد و نباید تا پایان ۶ ماهگی چیزی غیر از شیر مادر و ویتامین به او داد. یادم هست دکتر علیرضا مرندی، فوق تخصص نوزادان، می‌گفت: «تاکید ما روی تغذیه با شیر مادر برای این است که شیرخشک فقط یک مزه دارد اما مادری که قورمه‌سبزی می‌خورد، سبزی یا فسنجان می‌خورد، هر بار مزه شیرش تفاوت دارد و بچه‌های شیرمادرخوار با تنوع مزه‌ها آشنا هستند و لازم نیست برای آشنایی با مزه‌ها هر ماده غذایی را به او بچشانید. گمان نکنید تقلای کودک برای آن ماده غذایی است؛ چون بچه‌ها حتی آشغال‌ها و اشیای رنگارنگ را با ولع دنبال می‌کنند و به دهان می‌برند. نباید تا ۶ ماهگی او را بر سر سفره رنگین ببرید. رژیم مناسب او فقط شیر مادرش است.» اما درباره شروع غذای کمکی هم نکاتی وجود دارد که باید بدانیم. دراین‌باره، گفتگویی داشته‌ایم با یکی از اساتید تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دکتر سوسن پارسای.

▪ دکتر! چرا تغذیه تکمیلی را شروع می‌کنیم؟

- زیرا بعد از ۶ ماهگی، شیرمادر معمولا تمام نیازهای غذایی شیرخوار را برآورده نمی‌کند. شیرخواران در سن ۶ تا ۸ ماهگی ۷۰ درصد، در سن ۹ تا ۱۱ ماهگی ۵۵ درصد و در سن ۱۲ تا ۲۴ ماهگی ۴۰ درصد از انرژی مورد نیاز خود را از شیرمادر (با شیردهی متوسط) کسب کرده و باقیمانده انرژی مورد نیاز را از تغذیه تکمیلی دریافت می‌کنند.

شروع به موقع تغذیه تکمیلی، مرحله مهمی در زندگی شیرخوار است و می‌تواند بر رشد و نمو کودک تاثیرگذار باشد.

▪ چه لزومی دارد که حین تغذیه تکمیلی، تغذیه با شیرمادر را هم ادامه ‌دهیم؟

- صرف‌نظر از ارزش‌غذایی و منحصر به فرد شیرمادر، ادامه تغذیه با شیرمادر همراه با تغذیه تکمیلی باعث می‌شود شیرخواران کمتر گرسنه شوند. از طرف دیگر به علت دریافت مواد مصونیت‌زای موجود در شیر مادر، احتمال ابتلا به انواع بیماری‌هایی که ممکن است با شروع تغذیه تکمیلی به وجود ‌آیند، کمتر می‌شود و حتی به بهبود بیماری نیز کمک می‌کند. همچنین آنزیم‌های موجود در شیرمادر به هضم چربی، پروتئین و مواد نشاسته‌ای غذای کمکی در شیر مادرخواران کمک می‌کنند و در نهایت با ادامه تغذیه با شیرمادر، ارتباط صمیمی و نزدیک بین مادر و کودک همچنان افزایش می‌یابد.

▪ چرا می‌گویند بهترین سن شروع غذای کمکی ۶ ماهگی است؟

- صحبت شما را اصلاح می‌کنم؛ پایان ۶ ماهگی، یعنی ۱۸۰ روز بعد از تولد، بهترین زمان برای شروع غذای کمکی است. چون اولا از ۶ ماهگی به بعد نیاز اغلب شیرخواران به انرژی و برخی ریزمغذی‌ها مانند آهن، روی و... افزایش می‌یابد که باید از طریق غذای کمکی تامین شود و دوم اینکه ذخیره آهن شیرخواری که به موقع متولد شده تقریبا حوالی ۶ ماهگی به حداقل می‌رسد. بنابراین اگر آهن را از طریق غذاهای کمکی و قطره یا شربت آهن دریافت نکند ممکن است مبتلا به کم‌خونی شود.

▪ ولی بعضی‌ها می‌گویند می‌‌توان از ۴ ماهگی هم این تغذیه را شروع کرد؟

- نه!‌شروع غذای کمکی قبل از ۴ ماهگی، ممنوع است. در سن ۴ تا ۶ ماهگی (۱۲۰ تا ۱۸۰ روزگی) در صورتی که شیرخوار باوجود تغذیه مکرر (حداقل ۱۲ بار در ۲۴ ساعت و به مدت ۵ روز)، رعایت وضعیت صحیح شیر خوردن از پستان مادر و اطمینان از تخلیه کامل پستان در هر وعده، افزایش وزن کافی نداشته باشد، پزشک ممکن است شروع غذای کمکی را توصیه کند.

بنابراین شروع غذای کمکی در ۴ تا ۶ ماهگی، فقط با عدم افزایش وزن مناسب است اما نکته مهم این است که ابتدا باید مواردی که گفتیم به طور صحیح انجام گیرد و اگر به‌رغم رعایت این توصیه‌ها، شیرخوار همچنان دچار کمبود وزن بود، می‌توان تغذیه تکمیلی را در سن ۴ تا ۶ ماهگی شروع کرد. یک‌بار دیگر این موارد را خلاصه می‌کنم: گرفتن صحیح پستان و نحوه درست دریافت شیر، تغذیه از هر پستان به مدت ۲۰ دقیقه، تغذیه مکرر و برحسب میل شیرخوار، فشردن پستان در دهان شیرخوار حین مکیدن، شیردهی در شب (دریافت شیر به مقدار ۷۷ تا ۲۴۴ سی‌سی)، دوشیدن شیر پسین و دادن آن با فنجان یا قاشق، استفاده از وسایل کمک شیردهی جهت تشویق و مکیدن بیشتر پستان و استفاده مادر از داروهای گیاهی و شیمیایی شیرافزا.

افزایش وزن از زمان تولد تا ۳ ماهگی حدود ۲۶ تا ۳۱ گرم در روز، از ۳ تا ۶ ماهگی ۱۷ تا ۱۸ گرم در روز، از ۶ تا ۹ ماهگی ۱۲ تا ۱۳ گرم در روز و از ۹ تا ۱۲ ماهگی ۹ گرم در روز است. اگر این‌طور باشد، می‌گوییم افزایش وزن، طبیعی و کافی است.

الهه رضاییان