ناشنیده های کوآنزیمی

مروری بر کوآنزیم Q۱۰ و کاربردهای بالینی آن

کوآنزیم Q۱۰ که در دسته دارویی Nutraceutical قرار می‌گیرد، نام‌های مترادفی همچون یویبکینون، میتوکینون و ویتامین Q۱۰ دارد. در واقع، این کوآنزیم یک آنتی‌اکسیدان قوی است که در غشای داخلی میتوکندری تمام بافت‌ها یافت می‌شود و عملکردهای مختلفی در بدن دارد...

● کاربردهای گزارش شده

۱) انفارکتوس حاد،

۲) AIDS،)

۳) بیماری آلزایمر،

۴) آنژین صدری،

۵) آنتی‌اکسیدان،

۶) انواع بدخیمی‌ها،

۷) کاردیومیوپاتی،

۸) نشانگان خستگی مزمن،

۹) میگرن،

۱۰) بیماری پریودونتال،

۱۱) کاهش وزن،

۱۲) بالا بودن کلسترول خون،

۱۳) سندرم‌های میلودیسپلاستیک،

۱۴) اسکلروز لترال آمیوتروفیک،

۱۵) نشانگان داون،

۱۶) نارسایی احتقاقی قلب،

۱۷) عملکرد ورزشی،

۱۸) فیبرومیالژی،

۱۹) ژینژیویت،

۲۰) درمان با استاتین‌ها،

۲۱) پرفشاری خون،

۲۲) پارکینسون،

۲۳) وزوز گوش،

۲۴) دیستروفی عضلانی،

۲۵) مالتیپل اسکلروز

۲۶) دیستروفی ماکولار.

● استاتین‌ها

مکانیسم ایجاد سمیت عضلانی بوسیله استاتین‌ها کاملا شناخته شده نیست. این داروها که مهارکننده هیدروکسی‌ متیل ‌گلوتاریل CoA هستند، موجب کاهش سنتز کوآنزیم Q۱۰ (CoQ۱۰) می‌گردند که ماده اخیر، نقش مهمی در تولید انرژی در عضله دارد. پیشنهاد شده که کاهش CoQ۱۰ ممکن است در آسیب ناشی از استاتین‌ها نقش داشته باشد. برخی از متخصصان توصیه می‌کنند بیمارانی که استاتین مصرف می‌کنند، برای جلوگیری از میوپاتی، همزمان CoQ۱۰ نیز مصرف نمایند. در یک مطالعه اتفاقی شده ۳۰ روزه، تاثیر مصرف روزانه ۱۰۰ میلی‌گرم CoQ۱۰ با مصرف روزانه

IU ۴۰۰ ویتامین E در ۳۲ بیمار مبتلا به میوپاتی در حال درمان با استاتین مقایسه شد. این مطالعه نشان داد بیماران درمان شده با CoQ۱۰، کاهش چشمگیری در درد داشتند، ولی در گروه درمان شده با ویتامین E کاهشی ایجاد نشد، بنابراین توصیه می‌شود اگرچه شواهد در مورد سودمندی مکمل‌یاری با CoQ۱۰ برای پیش‌گیری از سمیت عضلانی ناشی از استاتین‌ها هنوز محدود هستند، اگر بیماری نیاز به درمان با استاتین داشته باشد و دچار درد عضلانی گردد (به ویژه در مورد پراواستاتین و فلوواستاتین که کمترین ریسک میوپاتی رادارند)، یک دوره مکمل‌یاری با CoQ۱۰ و با دوز ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم در روز، در طول درمان با استاتین پیش از هرگونه تصمیم‌گیری مجدد درباره درمان با استاتین دریافت کنند.

● بیماری پارکینسون

گزارش شده کوآنزیم Q۱۰ در دوزهای بالا، پیشرفت مراحل اولیه بیماری پارکینسون را کند می‌کند.

● پرفشاری خون

در مطالعات مختلف ده هفته درمان با کوآنزیم Q۱۰، موجب ۱۰ میلی‌متر جیوه کاهش در فشار خون دیاستولیک و سیستولیک شده است.

● محافظت از قلب و پیشگیری از میگرن

دو مطالعه اثرات محافظتی CoQ۱۰ را بر قلب در مقابل سمیت قلبی ناشی از درمان با آنتراسایکلین ارزیابی کردند که نشان دهنده اثر محافظتی احتمالی توسط CoQ۱۰ بودند. البته هنوز نتایج قطعی به دست نیامده است. ازسویی، CoQ۱۰ موجب کاهش دفعات حملات میگرن می گردد.

● تعقیب اژدها

تعقیب اژدها یا Chasing the dragon روشی از استعمال هرویین است که متفاوت از استنشاق بخار ناشی از دود کردن یا کشیدن مستقیم آن به دورن بینی است. در این روش مقدار کمی هرویین بر روی یک فویل آلومینیوم قرار داده شده و فویل را از زیر با شعله کبریت یا فندک حرارت می‌دهند. پودر سفید هرویین به ماده‌ای ژلاتینی شکل به رنگ قهوه‌ای متمایل به قرمز تبدیل می‌شود که از خود دودی سفید و غلیظ آزاد می‌کند و شبیه به دم مار یا اژدها می‌باشد. سپس با استفاده از یک نی یا لوله کوچک این دود را تعقیب و استنشاق می‌کنند. این روش می‌تواند موجب ضایعه مغزی به نام «لوکوانسفالوپاتی هرویین» گردد. با توجه به عدم درمان اختصاصی برای آن و مطالعات انجام شده بر روی آنتی‌اکسیدان‌ها درمان آنتی‌اکسیدانی متشکل از کوآنزیم Q۱۰، ویتامین C و ویتامین E برای آن توصیه می‌شود.

● بیماری‌های حرکتی

مشخصه بیماری‌های حرکتی عبارت است از کاهش فعالیت (برادی‌کینزی) یا افزایش فعالیت (هیپرکینزی). حرکات برادی‌کینتیک اغلب با سفتی، عدم تعادل وضعیتی و از دست رفتن حرکات خودکار همراه است. بیماری پارکینسون، بیماری ویلسون، بیماری هانتینگتون و تخریب نورونی همراه با تجمع آهن در مغز جزو این گروه از بیماری‌ها هستند.

چندین درمان گوناگون بالقوه امیدواری‌هایی را در مدل‌های حیوانی بیماری هانتینگتون نشان داده‌اند. یکی از این درمان‌ها CoQ۱۰ است که با توجه به خاصیت آنتی‌اکسیدانی و دیگر خواص سودمند آن می‌تواند به یکی از انتخاب‌های مناسب در آینده تبدیل شود.

● دیابت

دیابت و کری ارثی مادرزادی (MIDD) یک اختلال میتوکندریایی نادر است که در اثر یک جهش ژنتیک ایجادمی‌شود و تمام مبتلایان به این اختلال دارای نقص در ترشح انسولین و کاهش شنوایی حسی عصبی می‌باشند. دیگر اختلالات همراه آن عبارتند از نقص هدایتی قلب، دیابت بارداری، پروتئینوری و نوروپاتی. در این بیماران که ابتدا با داروهای ترشح کننده انسولین مورد درمان قرار می‌گیرند و درنهایت وابستگی به انسولین پیدا خواهند کرد، متفورمین تاثیر کمتر و ریسک اسیدوز لاکتیک بالاتری دارد. مکمل‌یاری با CoQ۱۰ در این بیماران می‌تواند سودمند باشد.

● نشانگان داون

استرس اکسیداتیو، نبود تعادل بین تولید و حذف رادیکال‌های آزاد مشتق از اکسیژن ممکن است در برخی از جنبه‌های نشانگان داون نقش داشته باشد. مکمل‌یاری با آنتی‌اکسیدان‌ها به عنوان درمانی بالقوه برای نشانگان داون پیشنهاد شده و یکی از این درمان‌های آنتی‌اکسیدانی مطالعه شده، کوآنزیم Q۱۰ است.

● آتاکسی فریدریش

برای آتاکسی فردریش (FA) که شایع ترین آتاکسی ارثی است، هیچ درمان اختصاصی وجود ندارد. بنابر یک نظریه، FA ممکن است ناشی از تجمع میتوکندریال آهن باشد که می‌تواند موجب آسیب در اثر استرس اکسیداتیو شود. تجویز آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند کوآنزیم Q۱۰ و Idebenone می‌توانند مارکرهای آسیب اکسیداتیو را کاهش دهند.

● نشانگان استفراغ دوره‌ای

در این اختلال که مشخصه آن دوره‌های راجعه استفراغ و دوره‌های بدون علامت در میان آنها است، کوآنزیم Q۱۰ و توپیرامات جزو درمان‌های اثبات نشده هستند، ولی به علت تجارب مثبت از اثربخشی آنها، مقبولیت فزاینده‌ای دارند.

● داروهایی که موجب کاهش CoQ۱۰ در بدن می‌شوند

۱) هیدرالازین،

۲) سولفونیل اوره‌ها،

۴) کلرپرو مازین،

۵) بی‌گوانیدها،

۶) هالوپریدول،

۷) دیورتیک‌های تیازیدی،

۸) بتابلوکرها،

۹) کلونیدین،

۱۰) میتل‌دوپا،

۱۱) دیازوکساید،

۱۲) ضد افسردگی‌های سه‌حلقه‌ای

۱۳) مهارکننده‌های ردوکتاز HMG-COA.

● تداخلات

CoQ۱۰ می‌تواند موجب کاهش اثر وارفارین شود و باید از درمان همزمان اجتناب شود.

دکتر محسن پرورش