نقش آثار تخیلی در آماده سازی جوانان برای جامعه اطلاعاتی

هدف این مقاله, بررسی جایگاه مطالعه در كسب توانایی اطلاعاتی در میان نسل جوان است و توجه به اینكه تا چه اندازه می توان این مهارت را بوسیله آثار تخیلی چه از طریق كتاب و چه از طریق وسایل الكترونیكی افزایش داد

هدف این مقاله، بررسی جایگاه مطالعه در كسب توانایی اطلاعاتی در میان نسل جوان است؛ و توجه به اینكه تا چه اندازه می توان این مهارت را بوسیله آثار تخیلی چه از طریق كتاب و چه از طریق وسایل الكترونیكی افزایش داد. گرچه توجهی به ماهیت اصلی مهارتهای سوادآموزی شده است اما آثار اندكی در خصوص بررسی نقش آثار تخیلی در ارتقاء افراد با سواد اطلاعاتی وجود دارد. مدت مدیدی است كه آثار تخیلی نقش مهمی در كسب مهارتهای مطالعه ایفا نموده است. ولی در این میان به نقش كمكی این نوع آثار در رشد قوه تخیل ، درك داستان و لذت بهره مندی از داستان توجهی نشده است. مطالعه به نوبه خود در رشد جسمانی، عقلانی، زبانی ، احساسی و عاطفی ، شخصیتی ، اجتماعی ، اخلاقی و روحی افراد نقش به سزایی دارد. آثار تخیلی به رشد ذهنی و عاطفی افراد كمك می كنند و در واقع افراد بشر از طریق داستان چیزهای بسیار زیادی می آموزند. در عصر غنای اطلاعات ، نهادهای آموزشی و برنامه های تكوینی دیجیتالی كه مهارت های اینترنتی و رایانه ای را در بر دارند، بر ضرورت سواد اطلاعاتی تاكید می ورزند.

شكی نیست كه در عصر اطلاعاتی به منظورت توانمند ساختن افراد در حفظ و نگه داری اطلاعات به چنین استراتژیهایی نیاز داریم ، اما توان اطلاعاتی افراد از طریق پیشرفت توانایی اطلاعاتی در زمینه های مورد نیاز به واقعیت می رسد. توانایی اطلاعاتی، مستلزم یك سری مهارتهایی است كه علاوه بر دانش مهارتهای فنی و منابع اطلاعاتی ، سواد عمومی را نیز شامل می شوند. رشد روزافزون آثار مكتوب در باره سواد اطلاعاتی، بیشتر روی دو مورد اولیه تأكید دارند. ولی این دو ، فقط بخشی از مسأله می باشند تصور كنید كه اگر نوجوان یا بزرگسالی قادر به مطالعه نباشد چه اتفاقی خواهد افتاد، دنیایی از اطلاعات شاید از لحاظ فیزیكی و یا رسمی در دسترس باشد ، هنگامی این اطلاعات ارزش خواهد داشت كه توانایی خواندن و مطالعه وجود داشته باشد. آثار تخیلی امروزه نه تنها در قالب چاپی بلكه در قالب های الكترونیك و صفحات وب نیز ارائه می شوند. آثار تخیلی به صورت الكترونیكی و استفاده از امكانات الكترونیكی موجود نقش مهمی در كسب توانایی اطلاعاتی ایفاء می كنند. به عنوان مثال معلوم شده است كه در استرالیا با داشتن چنین امكاناتی خیلی از پسرها را به مطالعه تشویق كرده است.

علیرغم ازتباط مشخص بین استفاده از آثار تخیلی و توسعه مهارتهای سوادآموزی و اهمیت چنین مهارتهایی در تربیت افراد با سواد اطلاعاتی فاصله قابل توجهی میان آثار مكتوب راجع به شناسایی این آثار و درك نقش این آثار تخیلی وجود دارد. مطالعه ای در انگلستان و استرالیا طراحی شده است كه می خواهد ضمن نگاهی به رئوس مطالب ، این موارد را با مقررات مدرسه و كتابخانه های عمومی در هم بیامیزد. تفاوت بین آماده سازی كتابخانه های مدارس انگلیس و استرالیا توان بالقوه ای را برای تحقیقات بعدی ایجاد كرد.هدف این مقاله، بررسی جایگاه مطالعه در كسب توانایی هایی اطلاعــــاتی در میان نسل جوان و توجه به اینكه تا چه اندازه می توان این مهارت را بوسیله آثار تخیلی چه از طریق كتاب و چه از طریق وسایل الكترونیكی افزایش داد. گفته می شود كه ما اكنون در عصر اطلاعاتی زندگی می كنیم. عصر جدید اكثرا از طریق رشد فنآوری و بویژهً فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی شناخته شده است.

همگرایی فنآوری های ارتباطات از راه دور ، فناوری های كامپیوتری و پخش برنامه و رایانه در مقایسه با اثر تغییرات گذشته در جامعه مانند انقلاب صنعتی با ظهور صنعت چاپ، تأثیر چشمگیرتری بر جامعه از خود بجای گذارده است. نتیجه انقلاب اخیر جهانی شدن بی سابقه ای است كه علیرغم همه مسائل قانونی و اجتماعی منجر به برقراری ارتباط آنی بین مردم سرتاسر جهان شد. این تأثیر آنقدر زیاد است كه امروزه جامعه شناسان و مردم شناسان در پی یافتن تعاریف جدید برای جامعه ، هستند زیرا تعاریف جغرافیایی پیشین دیگر پاسخگوی نیاز امروز نیست. نتیجه نهایی، باز هم، همانند آثار تحولات پیشین، افزایش نابرابری ها و بی عدالتی ها در جامعه ، میان ملت ها و حتی میان افراد مختلف است.برای كار مؤثر در جامعه اطلاعاتی، به میزان بالایی از سواد و یك سری مهارتها نیاز است كه بتوان از دیگران پیشی گرفت. در یك بررسی (۴)OECD در سواد آموزی بزرگسالان(OECD ۲۰۰۰) گزارش شد كه در قرن بیستم ، یك نفر از جهار نفر در هر مطالعه ، مهارتهای ضروری سواد برای اداره زندگی در دنیای امروزی را دارا نبوده اند؛ شاید این پیش فرض موجه ای باشد كه این “مطالعه” در مناطق فقیر نشین و یا در كشورهای جهان سوم انجام شده است، اما اینطور نیست. نمونه های مورد مطالعه، از كشورهای امریكا، كانادا، چهار كشور اسكاندیناوی ، آلمان ، انگلستان ، ایرلند ، استرالیا و نیوزلند بوده اند. در تأیید این آمارها، هارت من، دراجر و برنشتاین (اقتباس شده در سال ۱۹۹۱ در فیشر ۱۹۹۹ ، ص ۵۶) گزارش كردند كه حداقل بیست درصد از بزرگسالان ایالت متحده آمریكا از نظر كارآیی بی سواد هستند. یعنی چیزی بین ۴۰ الی ۴۵ میلیون نفر از مردم ایالات متحده امریكا توانایی درك مطالب نوشتاری كه نیازمند اساسی ترین مهارت های مطالعه ۰خواندن)می باشد را ندارند. (فیشر، ۱۹۹۹، ص. ۵۷)

فقدان مهارتهای سواد براساس معیار، سبب بروز مشكلاتی در زندگی، كار و ادامه حیات می گردد. اسمیت ( اسمیت،۲۰۰۰ ، ص ۳۷۸) معتقد است كه امروزه فاصله ای میان مهارتهای كارگران و سواد مورد نیاز در محل كار وجود دارد. سایرین تأكید دارند كه این خلاء در دو دهه اخیر بیشتر شده است. به عنوان مثال میكولكی (میكولكی، ۲۰۰۰، ص ۳۸۰) پیش بینی می كند. برای اینكه بتوان به تحقیق و جست وجو در سطوح پیشرفته اطلاعات موجود در آمیزه ای از تصاویر سه بعدی و چاپی دست زد، به توسعه سواد آموزی چند جانبه نیاز است. كارگران آینده، به كسب مستمر مهارت های رو به رشد سواد جهت برقراری ارتباط مستمر در جوامع مختلف كاری نیاز دارند. در بین متون موجود ، نمونه هایی از این نیازها را می توان پیدا كرد. هول ( هول، ۲۰۰۰ ) به یك مطالعه موردی اشاره می كند كه كارگران یكی از كارخانجات الكترونیكی به خاطر ناتوانی و درك دستورالعمل های مكتوب ، مرتكب اشتباه فاحش و خطرناكی شدند كه مبلغ گزافی ضرر روی دست آنها گذاشت. انسان نه تنها در محل كار ، بلكه تقریباً در تمام مراحل زندگی خود نیازمند و خواستار چنین مهارتهایی است. مراقبتهای بهداشتی یكی ار این نمونه ها است.

فیشر (فیشر،۲۰۰۰) عقیده دارد كه فشار زیادی كه روی حرفه های پزشكی اعمال می شود به این منظور است كه مدت اقامت مددجو در بیمارستان كمتر شود و مددجویان زودتر ترخیص شوند. برای این كه مددجویان بتوانند تصمیمات آگاهانه تری بگیرند، باید مهارت های لازم جهت فهم اطلاعات ضروری را دارا باشند. دسترسی به سواد اطلاعاتی: اگر شخصی بخواهد در عصر اطلاعات جایگاه خود را حفظ كند، بنابراین نیاز به این دارد كه با سواد اطلاعاتی باشد. مثالهایی كه تا كنون بحث شده به اهمیت این مسأله اذعان دارند؛ ولی منظور از دسترسی و دستیابی به سواد اطلاعاتی واقعاً چیست؟ بر سر تعریف این عبارت بارها و بارها به صورت اغراق آمیزی بحث شده است ولی بالاخره همگان توافق كردند كه سواد اطلاعاتی، تركیبی است از مهارتهای اطلاعاتی گذشته با توانایی بهره برداری از فنآوری جدید. در حقیقت، یك رشد آشكار ، از مهارتهای كتابخانه ای و از راه مهارتهای اطلاعاتی به سواد اطلاعاتی، وجود دارد. ما به بعضی از این نتایج بعداً در این مقاله اشاره خواهیم كرد.آنچه در زیر می آید رایج ترین و مختصرترین تعریف ذكر شده می باشد كه عبارت است از: توانایی در دسترسی ، ارزیابی و بكارگیری اطلاعات از منابع مختلف(دویل ، ۱۹۹۴ نقل شده دربراون ، ۱۹۹۹ ص ، ۵۸).

براون اشاره می كند كه سواد اطلاعاتی در واقع شامل مهارتها و توانایی های متنوعی را در بر می گیرد كه شامل: مهارتهای تفكر انتقادی ، حل مسأله ، مهارت های شخصی ، اجتماعی، ارتباطی و هم چنین سواد رایانه ای و كتابخانه ای است. (براون، ۱۹۹۹ ، ص ۵۸) در عصر غنای اطلاعات ، نهادهای آموزشی و برنامه های تكوینی دیجیتالی كه مهارت های اینترنتی و رایانه ای را در بر دارند، بر ضرورت سواد اطلاعاتی تاكید می ورزند. شكی نیست كه در این عصر اطلاعاتی به منظور توانمند كردن افراد در حفظ و نگه داری اطلاعات به چنین استراتژیهایی نیاز داریم؛ اما تحقق قدرت اطلاعاتی افراد از طریق پیشرفت توانایی اطلاعاتی از زمینه های مورد نیاز به واقعیت می رسد. رشد توانایی اطلاعاتی افراد ، مستلزم یك سری مهارتهایی است كه علاوه بر مهارتهای فن آوری و دانش بكارگیری منابع اطلاعاتی، سواد عمومی را نیز شامل می شود. ضرورت مهارت های مطالعه در دستیابی به سواد اطلاعاتی:گفتگوهای فراوانی در سواد اطلاعاتی به تأكید بر نیازهای فنآوری تمایل دارند. این مقاله، در رابطه با اینكه مهارت های فنی و رایانه ای، مهم یا مرتبط هستند بحثی ندارد، بازیابی منابع، اشاعه و قابلیت دسترسی به اطلاعات، هرگز همانند زمان كنونی آسانتر و سریعتر نبوده است. در حقیقت، در تهیه این مقاله، بیشتر مدیون و مرهون توانایی بكارگیری و دسترسیی به ساختار الكترونیكی از طریق ابزارهای فنی هستیم. مهارت های فنی جهت ادامه زندگی همیت فراوانی دارند. اما این فقط بخشی ا ز مساله است. تصور كنید اگر كسی نتواند آنچه را كه بر روی صفحه نمایش كامپیوتر می آید را درك نماید چه اتفاقی می افتد؟

یادداشتها:

[۱]این مقاله ترجمه‌ای است از:

* Eyre, Gayner. The role of works of imagination in preparing young people for the Information Society. ۶۷th IFLA Council and General

Conference. August ۱۶-۲۵, ۲۰۰۱

[۲] Centre for Information Studies, Charles Sturt University Wagga Wagga, NSW, Australia

□References

‘An evolving Process’ (۲۰۰۱) Reading Today, ۴ (۱۰) p.۱۰

Bracey (۲۰۰۰). Literacy in the Information Age. Phi Delta Kappa, ۸۲ (۱) p.۹۱

Breivik, P. and Gee, E. (۱۹۸۹) Information Literacy: Revolution in the library. New York: American Council on Education and Macmillan

Bruce, C. and Candy P. (۲۰۰۰) Information Literacy around the world: Advances in programs andresearch. Wagga Wagga: Centre for information Studies.

Cawkwell, W. (۲۰۰۱) Imagination and a sense of fantasy. Journal of Adolescent and Adult Literacy, ۷ April p.۶۶۹

Dee (۱۹۹۸) The national literacy strategy: framework for teaching. London: Department for Education and Employment.

Dee (۲۰۰۱) National Reading Campaign http://www.yearofreading.org.uk/campaign/welcome/html

Dreher, M.J. (۲۰۰۰) What will be the demands on literacy in the next millennium? Reading Research Quarterly, ۳۵ (۳) pp۳۸۲-۳

Enos, L. (۲۰۰۰) Kids and literature. Link-Up, ۱۷ (۲) pp۲۳-۲۷

Fagan (۲۰۰۰) Family literacy: five steps to success. Literacy Today, ۲۴

http://www.literacytrust.org.uk/pubs/fagan/html

Eyre, G. (۱۹۹۸) The effect of the Local Management of Schools clauses of the Education Reform Act (۱۹۸۸) on School Library Services in England and Wales. PhD thesis, University of Sheffield.

Fisher, E (۱۹۹۹) Low literacy levels in adults: implications for patients’ education. Journal of Continuing Education in Nursing, ۳۰ (۲) pp ۵۶-۶۲

Gagel, W. (۱۹۹۷) Literacy and technology: Reflections and insights for technological literacy.Journal of Industrial Teacher Education, ۳۴ (۳)

http://www.curriculum.edu.au/tech/articles/literacy_and_technology.htm

Gerry, C (۲۰۰۰) What is emotional literacy? Literacy Today, ۲۴ http://www.literacytrust.org.uk/pubs/gerry/html

Hardman, M. & Jones, L. (۱۹۹۹) Sharing books with babies: Evaluation of an

early-literacy intervention. Educational Review, ۵۱ (۳) pp ۲۲۱-۲۲۹

Hartman, Draeger and Bernstein (۱۹۹۱) Patient literacy training: New challenge for patient education. Patient Education and Counseling, ۱۷ pp۱۴۲-۱۵۲

Henri, J. and Bonano, K. (۱۹۹۹) The Information Literate School Community: Best practice. Wagga Wagga: Centre for information Studies.

Henry, J. (۲۰۰۰) Cradle lessons boost scores. Times Educational Supplement June ۲۳ p.۱۲

Hull, G (۱۹۹۹) Literacy and labelling. Journal of Adolescent and Adult Literacy, ۴۲ (۷) pp. ۵۴۰-۴.۸

Jordan, G.E., Snow, C.E. and Porche, M.B. (۲۰۰۰) Project EASE: The effort of a family literacy project on kindergarten students” literacy skills. Reading Research Quarterly, ۳۵ (۴) pp.۵۲۴-۵۳۹

Kibby, M.W. (۲۰۰۰) What will be the demands on literacy in the next millennium? Reading Research Quarterly, ۳۵ (۳) pp۳۷۸-۹

Kniffel, L. (۱۹۹۹) Read and learn, two words that still it all. American Libraries, ۳۰ (۱۱) p.۳۶

Langford, L. (۱۹۹۹) Information Literacy? Seeking clarification In The Information Literate School Community: Best practice, edited by J. Henri and K. Bonano. Wagga Wagga: Centre for information Studies. pp.۴۳-۵۴

Leu, D. and Kinzer, C.K. (۲۰۰۰) The convergence of literacy instruction with networked technologies for information and communication. Reading Research Quarterly, ۳۵ (۱) pp.۱۰۸-۱۳۲

Marsh, J. (۲۰۰۰) Popular culture in the classroom. Literacy Today, ۲۴

http://www.literacytrust.org.uk/pubs/marsh/html

Mikulecky, L. (۲۰۰۰) What will be the demands on literacy in the next millennium? Reading Research Quarterly, ۳۵ (۳) pp۳۸۰-۱

‘OECD: Skills lag for many adults in rich nations. Reading Today, ۱۸ (۱) p.۱, p.۷

Rafferty, C.D. (۱۹۹۹) Literacy in the information age. Educational Leadership, ۵۷ (۲) pp.۲۲-۲۵

Royce, J. (۱۹۹۹) Reading as a basis for using information technology efficiently. In The Information Literate School Community: Best practice, edited by J. Henri and K. Bonano. Wagga Wagga: Centre for information Studies. pp.۱۴۵-۱۵۶

Sheehan-Holt, J.K. and Smith, C.M. (۲۰۰۰) Does basic skills education affect adult’s literacy proficiencies and reading? Reading Research Quarterly, ۳۵ (۲) pp.۲۲۶-۲۴۴

Smith, C. (۲۰۰۰) What will be the demands on literacy in the next millennium? Reading Research Quarterly, ۳۵ (۳) pp۳۷۸-۹

Spink, J. (۱۹۸۹). Children as readers: A study. London: Clive Bingley.

Wresch, W. (۱۹۹۶) Disconnected: Haves and have-nots in the information age. Rutgers University Press: New Brunswick, NJ.

گاینر آیر (Gayner Eyre) [۲]

مركز مطالعات اطلاعات دانشگاه چارلز استوارت واگا واگا، نیوساث ویلز، استرالیا

ارائه شده : درشصت و هفتمین شورا و مجمع عمومی

كنفرانس سالانه فدراسیون بین المللی انجمن ها و موسسات كتابداری. ۲۵-۱۶ اوت ۲۰۰۱

ترجمه: حسن صیامیان- عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی استان مازندران

افسانه شهرابی و عبدالمجید عباسی راد - كارشناسان علوم كتابداری و اطلاع رسانی

---