سیمان در سبد حمایتی می ماند یا می رود

كارشناسان معتقدند حذف بازار سیاه با خروج سیمان از سبد حمایتی ممكن است و اگر قیمت سیمان متعادل شود, به طوری كه هزینه فروش و قیمت تمام شده با هم تناسب داشته باشد, سرمایه گذاران راغب به افزایش تولید خواهند شد و یا تعداد كارخانه ها افزایش می یابد

سیمان یكی از محصولاتی است كه در سبد طرح های عمرانی همه كشورها از جایگاه ثابت برخوردار است و توسعه تولید و تأمین مطمئن آن جزو سیاست ها و برنامه های توسعه ای همه كشورها محسوب می شود گرچه سیمان در كشور ما فعلاً دچار بلاتكلیفی شده است. آخرین خبرها حاكی از آن است كه وضع سیمان در جلسه اخیر شورای اقتصاد بررسی شده اما خروج سیمان از سبد حمایتی هنوز تصویب نشده است.

در واقع، شورای اقتصاد در جلسه اخیر خود كه به ریاست دكتر محمود احمدی نژاد برگزار شد، به صورت مفصل به موضوع سیمان پرداخت. در این جلسه، در نهایت مقرر شد كمیته ای متشكل از وزیر بازرگانی، وزیر صنایع و معادن و نماینده انجمن صنفی ذیربط موضوع سیمان را مورد بررسی قرار داده، نتیجه را برای تصمیم گیری نهایی به هیأت دولت ارائه دهد.

پیش از این، برخی رسانه ها از تصویب خروج سیمان از سبد حمایتی به نقل از برخی منابع غیررسمی خبر داده بودند. وزیر صنایع و معادن نیز چندی پیش اعلام نظر كرده بود كه قیمت برای هر تن سیمان بین ۴۴ تا ۴۵ هزار تومان گذاشته شود و دیگر این كه سازوكار بازار را آزاد بگذاریم. البته این فقط یك پیشنهاد بود.

به اعتقاد علیرضا طهماسبی، هم اكنون وضعیت سیمان پایدار نیست. كارشناسان معتقدند حذف بازار سیاه با خروج سیمان از سبد حمایتی ممكن است و اگر قیمت سیمان متعادل شود، به طوری كه هزینه فروش و قیمت تمام شده با هم تناسب داشته باشد، سرمایه گذاران راغب به افزایش تولید خواهند شد و یا تعداد كارخانه ها افزایش می یابد.

این كارشناسان همچنین می گویند با خروج سیمان از سبدحمایتی، نه تنها در كشور كمبود سیمان برطرف می شود، بلكه با رغبت برای افزایش تولید، دستیابی به صادرات نیز محقق می شود و از احتكار و نگهداری سیمان در انبارها برای فروش در زمان مورد نظر با قیمت بالاتر جلوگیری می گردد. افزایش ظرفیت در كارخانه های سیمان سبب توقف آنها می شود.

زیرا در بعضی دستگاه ها كوره ها باید جابه جا شوند كه ممكن است در این تغییر ظرفیت، توسعه كاهش پیدا كند، ولی در سال ۸۶ با تصمیمی كه دولت گرفته و كارخانه هایی كه در كشور ساخته شده صددرصد افزایش تولید را در سطح كشور خواهیم داشت كه علاوه بر اشباع بازار داخلی، سیمان را به خارج از كشور صادر خواهیم كرد زیرا عرضه بیشتر از تقاضاست.

● سیمان از كجا آمد

سیمان در تاریخ پیدایش و توسعه خود دوران مختلفی را از پیشرفت و كیفیت سپری كرده است و سیمان امروزی محصول انباشت تاریخی تلاش های علمی و دانش و هنر برنامه ریزان است و برنامه های توسعه و طرح های عمرانی كشور با نظم برنامه ریزی در صنعت سیمان ارتباط مستقیم دارد.

ریشه كلمه سیمان به سال های دور برمی گردد، زمانی كه در رم قدیم مخلوطی از خرده سنگ و آهك پخته درست می كردند و از تركیب این مخلوط با آب، بتن حاصل می شد و هم اكنون از آن برای كارهای ساختمانی و عمرانی استفاده می شود.

این تركیب را CEMENTUM می نامیدند و سابقه آن به بیش از ۲ هزار سال پیش برمی گردد.

در پایان نیمه نخست قرن هجدهم، یك مهندس انگلیسی به نام جان سیمون به خواص مهم تركیبات موجود در خاك رس و خاصیت سخت شدن این تركیبات پی برد.

در سال ،۱۷۷۶ یك انگلیسی دیگر به نام James Parker سیمان هیدرولیكی دیگری ساخت و نام آن را سیمان رومی گذاشت و سرانجام در ۲۱ اكتبر ۱۸۲۴ ویكات فرانسوی با اختلاط سنگ آهن و خاك رس به همراه آب و پخت این تركیب به سیمان دست یافت و سیمان اختراعی خود را ثبت كرد و تولید آن در جهان گسترش یافت.در ایران هم نخستین واحد تولید سیمان با ظرفیت ۱۰۰ تن در روز هشتم دی ۱۳۱۲ شمسی در شهرری به بهره برداری رسید.

امروز، پس از گذشت ۷۳ سال از عمر تولید سیمان در كشور، این صنعت با بیش از ۴۰ واحد فعال به ظرفیت تولید بیش از ۳۸‎/۵ میلیون تن رسیده است.

● نیاز امروز و میزان تقاضا

میزان تولید سیمان در كشور در سال ۸۵ از هدف برنامه چهارم توسعه كه ۳۵‎/۲ میلیون تن بود، فراتر رفت و به ۳۵‎/۳ میلیون تن رسید.طبق آمارهای موجود و با ادامه روند فعلی، میزان تولید سیمان در كشور در سال جاری به ۴۲‎/۱ میلیون تن خواهد رسید.

پورخلیل، دبیر انجمن كارفرمایان صنعت سیمان كشور، در همین باره می گوید: سیمان با ارزش افزوده ۸۰ درصدی از مرحله تبدیل كلینكر تا سیمان نقش محوری در توسعه و آبادانی كشور دارد.

در حال حاضر به ازای ایجاد هر یك میلیون تن ظرفیت در تولید سیمان، حداقل ۲۰ هزار شغل به صورت مستقیم و غیرمستقیم در كشور ایجاد می شود و این محصول موتور محركه طرح های عمرانی محسوب می شود.

وی می افزاید: ظرفیت تولید سیمان با بهره برداری از ۳ میلیون تن ظرفیتی كه تا پایان سال به نتیجه می رسد، از ۴۰ میلیون تن هم خواهد گذشت.

تولید سیمان در سال ۸۵ حدود ۵ میلیون تن افزایش یافت، اما این رشد تولید نتوانست پاسخگوی نیاز روزافزون تقاضا باشد.

رونق فعالیت های عمرانی و سرعت گرفتن فعالیت های اجرایی در كنار نیاز روزافزون سیمان در كشورهای همجوار موجب شد تا این رشد تولید همچنان از تقاضا عقب باشد و همین امر موجب رشد شدید قیمت ها در بازار شد، به گونه ای كه قیمت هر پاكت سیمان از مرز ۶۵ هزار ریال هم گذشت.

تشدید نوسان قیمت سیمان موجب شد دولت برای ساماندهی بازار، سیمان را در سبد حمایتی قرار دهد و تولید، توزیع، حمل، قیمت فروش و صادرات سیمان را تحت كنترل گیرد.

محمدصادق مفتح، معاون بازرگانی داخلی وزارت بازرگانی، چندی پیش در این باره گفت: برقراری توازن میان تولید و صادرات و ایجاد بانك اطلاعات مهمترین دستاورد قرار گرفتن سیمان در سبد حمایتی است كه با مشاركت كارخانه های سیمان و دست اندركاران این صنعت انجام شد.

وی افزود: در حال حاضر، اطلاعات تولید و توزیع سیمان به صورت لحظه ای در شبكه اطلاعاتی وزارت بازرگانی موجود است.

هرچند اقدام های انجام شده در خصوص كنترل بازار سیمان از سوی وزارت بازرگانی بازار سیمان را به تعادل رساند، اما صنعتگران در تولید سیمان معتقدند: حفظ سیمان در سبد حمایتی طرح های توسعه صنعت سیمان را با چالش جدی مواجه كرده است.

پورخلیل، دبیر انجمن صنفی كارفرمایان صنعت سیمان، می گوید: هم اكنون ۵۰ میلیون تن طرح در حال ساخت در صنعت سیمان وجود دارد كه حدود ۲۰ میلیون تن آن طرح هایی است كه با سرمایه گذاری بخش خصوصی در حال احداث است و حدود ۳۰ میلیون تن هم با سرمایه گذاری بخش های عمومی مانند شركت های سرمایه گذاری بانكها، بنیاد مستضعفان و سازمان تأمین اجتماعی در حال ایجاد است.

وی می افزاید: ورود سیمان به سبد حمایتی موجب شده است انگیزه ها برای سرمایه گذاری در طرح های جدید سیمانی كاهش یابد، به گونه ای كه حتی بانكها هم حاضر به پرداخت تسهیلات نیستند.

به گفته وی هم اكنون با توجه به قیمت تعیین شده برای سیمان، تولید هر تن سیمان در طرح های جدید ۱۵ هزار تومان زیان دارد و موجب شده است تا بانكها اعطای تسهیلات به طرح های سیمان را غیراقتصادی ارزیابی كنند. هم اكنون تكمیل ۵۰میلیون تن ظرفیت در دست اجرای صنعت سیمان نیازمند ۷هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری است كه ۵۰درصد آن باید از تسهیلات بانكی تأمین شود.

پورخلیل دراین خصوص خاطرنشان می كند: تاكنون ۱‎/۲ میلیارد دلار برای تأمین منابع ارزی طرح های در دست اجرا از حساب ذخیره ارزی تأمین شده است، اما تأمین هزار و۷۵۰ میلیارد تومان منابع ریالی آن از بانك های تجاری هنوز بلاتكلیف مانده و تاكنون فقط ۵۰ میلیارد تومان آن تأمین شده است.

دبیر انجمن صنفی كارفرمایان صنعت سیمان همچنین می گوید: هم اكنون به دلیل غیراقتصادی بودن سرمایه گذاری در صنعت سیمان، پرداخت ۲۰۰ میلیارد تومان تسهیلاتی كه به دستور رئیس جمهوری برای تكمیل ۲۴ طرح نیمه تمام سیمانی در نظر گرفته شده، هنوز عملیاتی نشده است.

امامعاون بازرگانی داخلی وزارت بازرگانی در مصاحبه های خود بر این باور است كه حفظ سیمان در سبد حمایتی نه فقط عاملی برای جذب نشدن سرمایه گذاری در صنعت سیمان نیست، بلكه خود تضمینی مناسب برای بانكها محسوب می شود برای این كه فروش و بازرگانی سیمان در افقی قابل پیش بینی قرار دارد و دیگر به تحولات بازار سپرده نشده است.

مفتح می گوید: در عین حال، برای جبران زیان واحدهای سیمانی جدید و متعادل كردن قیمت فروش با قیمت تمام شده تولید، ۴۰ درصد از تولید این قبیل واحدها به صادرات اختصاص یافته است. همچنین واحدهای قدیمی كه موفق به بهره وری بالای ۹۵ درصد شوند، محصول تولیدی تا بهره وری ۱۰۰ درصد را می توانند صادر كنند.

معاون بازرگانی داخلی وزارت بازرگانی می افزاید: مشكل تكمیل طرح های نیمه تمام سیمانی فقط حفظ سیمان در سبد حمایتی نیست و مشكلات دیگری مانند عدم تأمین تسهیلات بانكی و یا در شرایط كنونی مشكل تأمین سوخت كارخانه نیز طرح های سیمانی را دچار مشكل می كند.

معاون بازرگانی داخلی وزارت بازرگانی بازار امسال سیمان را با توجه به بهره برداری از ۵ میلیون تن ظرفیت جدید تا اردیبهشت ۸۶ متعادل پیش بینی می كند و می افزاید: هدف اصلی وزارت بازرگانی متعادل نگاه داشتن بازار داخلی، استمرار صادرات و حفظ بازارهای صادراتی است. حال اگر این هدف با حفظ سیمان در سبد حمایتی حاصل شود، سیمان دراین سبد حفظ خواهد شد واگر این هدف باخروج سیمان از سبد حمایتی عملی شود، وزارت بازرگانی با این امر مخالفتی ندارد.

علی وفا

---