بحران مالی و بانکداری اسلامی

بررسی‌ها نشان می‌دهد که بانک‌های اسلامی به میزان کمتری تحت تاثیر موج اول بحران در سال ۲۰۰۸ قرار گرفتند، در حالی‌که بانک‌های سنتی به دلیل استفاده از رویکرد مبتنی بر بازار …

بررسی‌ها نشان می‌دهد که بانک‌های اسلامی به میزان کمتری تحت تاثیر موج اول بحران در سال ۲۰۰۸ قرار گرفتند، در حالی‌که بانک‌های سنتی به دلیل استفاده از رویکرد مبتنی بر بازار در ارزش‌گذاری اوراق بهادار، بیشتر در معرض تاثیرات بحران قرار گرفتند. اما داده‌های نیمه نخست سال ۲۰۰۹ نشان‌دهنده کاهش بیشتر سودآوری بانک‌های اسلامی است که دلیل آن نیز تبعات موج دوم بحران مالی و تاثیر آن بر اقتصاد بخش مسکن به خصوص در بخش مستغلات بود.

به صورت خلاصه می‌توان گفت که براساس تحلیل صندوق بین‌المللی پول، بانک‌های اسلامی در رویارویی با اثرات بحران، موفق‌تر عمل کرده‌اند.

ریسک پرتفوی

بانک‌های اسلامی در سال‌های اخیر رشد قابل‌ملاحظه‌ای داشته‌اند، به نحوی‌که ارزش دارایی‌های آن‌ها به ۸۵۰ میلیارد دلار رسیده است. در کل می‌توان گفت که مبحث ریسک در بانک‌های اسلامی مشابه با بانک‌های سنتی است که دلیل آن نیز این است که مبحث ریسک در قراردادهای مبتنی بر شریعت تا حد زیادی مشابه قراردادهای سنتی و مرسوم است. همچنین در هر دو دسته‌ بانک‌های اسلامی و بانک‌های سنتی، ریسک اعتباری از اهمیت فراوانی برخوردار است.

بانک‌های اسلامی برخلاف بانک‌های سنتی اجازه ندارند که خود را مستقیما در معرض ریسک سرمایه‌گذاری در مشتقات مالی یا اوراق بهادار نهادهای مالی سنتی قرار دهند. این ابزارهای مالی (مشتقات مالی و اوراق بهادار نهادهای مالی) در بحران مالی جهانی دچار لطمات فراوانی شدند.

با این حال، یک تحلیل از ۵۰ بانک برتر در کشورهای حوزه خلیج فارس نشان می‌دهد که بانک‌های سنتی در مقابله با بحران دارای همان مزایایی بودند که بانک‌های اسلامی داشتند. در هر دو نوع بانک، میزان سرمایه‌گذاری‌های مربوط به سهام عادی (و مشتقات برای بانک‌های معمولی)، رقم اندکی بود. در بانک‌های سنتی تقریبا یک‌درصد دارایی در معرض این ابزارها و سرمایه‌گذاری‌ها بودند، حال اینکه این رقم در بانک‌های اسلامی بالغ بر ۲ درصد بود.

تمرکز ریسک

مهم‌ترین تفاوت، مربوط به تمرکز ریسکی بود که بانک‌های اسلامی در برخی از کشورهای خاص داشتند. برای نمونه بانک‌های اسلامی در کشورهای عربستان سعودی، کویت و بحرین به نحو معنادارتری نسبت به بانک‌های اسلامی در کشورهای امارات متحده عربی و قطر، در معرض سرمایه‌گذاری‌های ریسکی در مستغلات بودند.

اگرچه بانک‌های اسلامی نسبت‌ به بانک‌های سنتی کمتر تحت تاثیر موج اول بحران مالی قرار گرفتند، با این حال هم در بانک‌های اسلامی و هم در بانک‌های سنتی میزان سودآوری در سال ۲۰۰۸ و نیمه اول ۲۰۰۹ کاهش قابل‌ملاحظه‌ای پیدا کرد تا جایی‌که حتی در موج دوم بحران، کاهش سودآوری بانک‌های اسلامی بیشتر از بانک‌های سنتی بود. عملکرد ضعیف‌تر بانک‌های اسلامی در سال ۲۰۰۹ تا حد زیادی مربوط به کشورهای قطر و امارات متحده بود، زیرا که بانک‌های اسلامی در این کشورها تا حد زیادی در معرض ریسک سرمایه‌گذاری در بخش‌های مستغلات و ساخت و ساز بودند. در سال آینده می‌توان یک دید کامل‌تر نسبت به تاثیر بحران مالی بر هر دو گروه بانک‌ها به دست آورد.

کدام گروه از بانک‌ها (بانک‌های اسلامی و بانک‌های سنتی) جایگاه بهتری دارند؟

بانک‌های اسلامی به دلیل داشتن سپرهای سرمایه‌ای و نقدینگی بهتر قادر بودند در برابر نوسانات نامطلوب بازار یا شوک‌های اعتباری مقاومت کنند.

متوسط نسبت کفایت سرمایه در بانک‌های اسلامی کشورهای عضو شورای خلیج فارس در مقایسه با بانک‌های سنتی بالاتر می‌باشد (به استثنای امارات متحده عربی). همچنین در این‌ بانک‌ها به دلیل وجود قراردادهای مبتنی بر شریعت، بانک‌ها قادرند زیان‌ها را به سرمایه‌گذاران انتقال دهند.

Iranrisk.com