بررسی اجمالی کتب تحریف ساز عاشورا

کتاب هایی که پیرامون عاشورا و زندگانی امام حسین ع نوشته شده , بسیار است

کتاب‌هایی که پیرامون عاشورا و زندگانی امام حسین(ع) نوشته ‏شده‌، بسیار است؛ اما برخی از آنها که ریشه اصلی تحریفات هدف امام (ع) شده اند عبارتند از :

۱- « مقتل الحسین » منسوب به ابومخنف

۲- « کتاب نورالعین فی مشهد الحسین »

۳- « روضة الشهدا » از ملاحسین واعظ کاشفی (متوفای ۹۱۰ق)

۴- منتخب طریحی یا کتاب الفخری منسوب به فخرالدین طریحی نجفی (۱۰۸۵ـ۹۷۹ق )

۵- « تظلم الزهراء من اهراق دماء آل العباء » اثر ملا رضی قزوینی (زنده در ۱۱۳۴ق)

۶- اسرار الشهاده ، از فاضل دربندی

۱- «مقتل الحسین» منسوب به ابومخنف

اصلِ کتاب که ابومخنف در مقتل امام حسین(ع) نوشته ، از گزند روزگار در امان نمانده و به دست ما نرسیده است. بخش‌های به جا مانده نیز بیشتر از طریق دیگران (غیر شیعیان به ویژه مورخ نامدار، ابوجعفر طبری) روایت شده است که در جای خود بسیار مغتنم و مفید است .

اما آنچه پیشتر در جلد «عاشر بحار» منتشر شده بود و بارها نیز با عناوین مختلف به صورت مستقل چاپ شده است، اعتباری ندارد و استناد به آن نشاید و نباید کرد، بلکه باید دید چگونه و از طریق چه کسانی روایت می‏‌شود.

با اینکه بسیاری از کتاب‏شناسان و حدیث‏‌پژوهان شیعی به مجعول بودن و غیر‌قابل استناد بودن آن تصریح کرده‏‌اند، با شگفتی می‏‌بینیم که ترجمه فارسی آن ـ افزون بر ترجمه‏‌های دیگر ـ با عنوان «مقتل الحسین(ع) یا اولین تاریخ شیعه از واقعه کربلا و قیام مختار» منتشر شده است.

۲- نورالعین فی مشهد الحسین

این کتاب که نام کامل آن «نورالعین فی مشهد الحسین» است برای نخستین بار ۲۰۰ سال پیش یعنی در سال ۱۲۹۸ق در مصر چاپ شده و پس از آن نیز بیش از ده بار در بمبئی و مصر و بغداد تجدید چاپ یا افست شده است .

این کتاب به مردی که نام او ابراهیم بن محمد بن ابراهیم بن مهران نیشابوری اسفراینی و مذهبش شافعی و اشعری است و در سال ۴۱۷ تا ۴۱۸ درگذشته است، نسبت داده شده و به نام وی چاپ شده است.

اما بزرگ کتابشناس معاصر، استاد علامه سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی (قدّس سره) این انتساب را به شدت رد کرده و در جایی نوشته است: «من احتمال بیشتر می‌‏دهم که این کتاب ساختگی و منسوب به اسفراینی است؛ چرا که اسلوب آن با آثار قلمی قرن چهارم نمی‏‌سازد.»

بنابر این :

۱. نویسنده یا پردازنده این کتاب ساختگی و هزل‌مانند ، تا حال معلوم نشده است . و معلوم نیست که مولود کیست و با چه انگیزه‏‌ها و یا اغراضی تولید شده است.

۲. این کتاب همزمان با انتشار آن در سال ۱۲۹۸ق یا کمی بیشتر از آن تولید شده است و هیچ تناسبی به عصر اسفراینی که در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم می‏زیست ندارد و سبک و سیاق قلمی و اسلوب نگارشی که در آن دیده می‌شود، هرگز با آن سبک و سیاقی که در آثار به جای مانده از قرن چهارم و پنجم سراغ داریم، سازگاری ندارد. حاصل سخن اینکه، این کتاب با این سستی و سبکی که دارد، هرگز قابل استناد و دارای اعتبار نیست.

شهید قاضی طباطبایی نیز آن را « از کتب بسیار ضعیف و غیر قابل اعتماد» و « مجعوله وضعیفه و مجهول المؤلف» وصف کرده و نوشته است: «مقتل اسفراینی پر از جعلیات و نقلیات قصه‌‏سرایان است.»

۳- روضه الشهدا :

کتاب « روضة الشهدا » از ملاحسین واعظ کاشفی (متوفای ۹۱۰ق) است . در این‌که روضة الشهداء از کتاب‌های تحریف‏‌ساز پیرامون عاشوراست ، تردیدی نیست و گستره تأثیرگذاری آن در این دایره بسیار بیشتر از کتاب‌های دیگر است .

شهید مطهری در کتاب حماسه حسینی ج ۱ ص ۲۰ به بعد می نویسد :

اولین کتابی که در مرثیه به فارسی نوشته شده ، قبل از این کتاب ، مردم به منابع اصلی مراجعه می کردند . من نمی دانم این بی انصاف چه کرده است ! وقتی که این کتاب را خواندم دیدم حتی اسمها جعلی است ! یعنی در اصحاب امام حسین ( ع ) اسمهایی را ذکر می کند که اصلا وجود نداشته اند ، در میان دشمن هم اسمهایی را می گوید که همه جعلی است .داستانها را بشکل افسانه درآورده است .

این کتاب چون اولین کتابی است که بزبان فارسی نوشته شد ، لذا مرثیه خوانها که اغلب بی سواد بودند و به کتابهای عربی مراجعه نمی کردند ، همین کتاب را می گرفتند و در مجالس از رو می خواندند .

اینست که امروز مجالس عزاداری امام حسین ( ع ) را روضه خوانی می گوئیم . در زمان امام حسین ( ع ) و حضرت صادق (ع) و امام حسن عسکری ( ع ) اصطلاح روضه خوانی رایج نبوده و بعد، در زمان سید مرتضی و خواجه نصیرالدین طوسی هم روضه خوانی نمی گفته اند .

از پانصد سال پیش به این طرف اسمش روضه خوانی شده ، روضه خوانی یعنی خواندن کتاب روضة الشهداء، یعنی خواندن همان کتاب دروغ . از وقتی که این کتاب بدست مردم افتاد ، کسی تاریخ واقعی امام حسین (ع) را مطالعه نکرد.

۴- منتخب طریحی یا کتاب الفخری

این کتاب منتخب طریحی یا کتاب الفخری که به فخرالدین طریحی نجفی (۱۰۸۵ـ۹۷۹ق) نسبت داده می‏‌شود ، برای مقتل‏‌خوانان و مرثیه‏‌سرایان نوشته شده است تا دستشان در گریاندن مردم، هر چه بیشتر باز باشد. منتخب را نه می‏‌توان تاریخ یا مقتل نامید و نه می‏‌توان آن را کتاب حدیثی یا روایتی خواند، بلکه مجموعه‏‌ای است از مراثی و مطالب گریه‏‌آور که در قالب نثر خطابی و شعر، گردآوری شده است.

از متن کتاب پیداست که مؤلف، آن را نخست در مجالسی که شبانه‏‌روز در دهة محرم برپا می‏‌شد، در حال و هوای روضه‏‌خوانی برای مردم خوانده و سپس در قالب مجالس‏‌نگاری آن را تألیف کرده است.

۵- تظلم الزهراء من اهراق دماء آل العباء

کتاب « تظلم الزهراء من اهراق دماء آل العباء » اثر ملا رضی قزوینی (زنده در ۱۱۳۴ق) است که فقط با همین یک کتابش شناخته می‏‌شود . اثر دیگری از وی نمانده است. در کتاب‌های تراجم نیز تنها از این کتاب وی، سخن رفته و گفته شده است که وی روضه‏‌خوان بود.

کتاب به سبک الملهوف یا لهوف سید ابن طاووس نوشته شده و به نوعی شرح لهوف شمرده می‏‌شود. مؤلف، افزون بر لهوف ، بیشتر از بحارالانوار و منتخب طریحی نقل می‏‌کند . اما بیشترین تأثیر را پس از لهوف از عقاید طریحی پذیرفته و نه فقط از منتخب طریحی که از مقتل طریحی نیز ـ که خود کتابی دیگر و مخطوط است فراوان نقل کرده است .

۶- اسرار الشهاده

اسرار الشهاده ، از فاضل دربندی ، دیگر کتاب تحریف‌ساز در مورد واقعه عاشوراست و کاستی‌ها و ناراستی‌های آن ، بیشتر از آن است که به شمار آید.

نویسنده کتاب ، فاضل دربندی (متوفای ۱۲۸۶ق) است که بیش از هر چیز عاشق عزاداری بود و در عشق به عاشورا سر از پا نمی‏‌شناخت و در این کار تا می‏‌توانست غلوّ و افراط می‏‌کرد .

شهید مطهری در منبع فوق می نویسد :

در شصت ، هفتاد سال پیش مرحوم ملا آقای دربندی پیدا شد . تمام حرفهای روضة الشهداء را باضافه چیزهای دیگری پیدا کرد و همه را یکجا جمع کرد و کتابی نوشت بنام اسرارالشهاده ، واقعا مطالب این کتاب انسان را وادار می کند که به اسلام بگرید .

محدث نوری ( ۱۲۵۴ـ۱۳۲۰ق ) که خود معاصر با نویسنده این کتاب بوده است ، در کتاب لؤلؤ و مرجان ، ص۱۸۵می‏‌نویسد :

اخبار ضعیفة بی‏‌اصل و مأخذ ، با این اسباب وهن ، اگر به جهت بعضی از اغراض فاسده مثل اظهار کثرت تتبع و اطلاع ، و آوردن مطالب تازه ، و برتری بر مقاتل سابقه در کتابی جمع شود ، مسنائی ( همانند کتاب اهل یهود ) برای این مذهب پیدا می‏‌شود که نتیجه واضحه و ثمره ظاهره آن ، توهین بزرگی بر مذهب و ملت جعفریه خواهد بود و اسباب سخریه و استهزاء و خنده به دست مخالفین خواهد بود و موجب خواهد شد که آنها سایر احادیث و منقولات امامیه را با این اخبار موهونه و قصص کاذبه قیاس کنند.

کار به جایی رسید که مخالفان در کتاب‌های خود نوشتند که شیعه بیت کذب است و اگر کسی منکر شود، کافی است که آنها برای اثبات ادعای خود در این دعوا کتاب اسرار الشهاده را به میدان آورند .

بخشی از تحریفات موجود در کتب فوق الذکر :

۱- داستان دختر سه ساله در خرابة شام

۲- افسانة عروسی قاسم

۳- امام حسین(ع) ده هزار سواره را در روز عاشورا کشت

۴- تعارف امام حسین(ع) و اسبش با همدیگر بر سر آب خوردن پس از فتح فرات و بالاخره محروم ماندن هر دو

۵- زبان حال ذلت‏‌بار و مرثیة مجعول و غلیظ قتلگاه

۶- بازگشت اهل‏‌بیت از شام به کربلا

تذکر : منبع اصلی مورد استفاده ، مقاله « تحریف‌شناسی تاریخ امام حسین(ع) با رویکردی کتاب‌شناسانه » از محمد صحتی سردرودی پژوهشگر حوزه عاشوراشناسی است .

محمد صالحی – ۵/۸/۹۴

http://mahsan.parsiblog.com