دوشنبه, ۸ بهمن, ۱۴۰۳ / 27 January, 2025
شكل گیری نظام بهداشتی در ایران
بهداشت عمومی در جهان تاریخچه چند هزار ساله دارد. در كشور ما نیز در روزگاران قدیم اقدامات بهداشت عمومی در بعضی زمینه‌ها اجرا می‌شده است، مرحوم ملك الشعرای بهار در یكی از نوشته‌های خود یاد آور می‌شود كه طبق مدارك تاریخی در زمان داریوش كه ایران لشگركشی‌های عمده‌یی انجام می‌داده است به تمام اردوها دستور داده شده بود كه شب به هر محلی می‌رسند آب آشامیدنی برای روز بعد تهیه كرده و آنرا بجوشانند و بعد در ظرف‌های سربازان بریزند تا روز بعد آب جوشیده بیاشامند و این امر برای جلوگیری از بیماری‌های منتقله بوسیله آب بوده است.
● دارالفنون
در حقیقت تاریخچه بهداشت عمومی نوین در ایران را باید با افتتاح دارالفنون توسط میرزاتقی خان امیركبیر آغاز كرد. او برای تدریس علوم پزشكی دكتر پولاك اتریشی و دكتر شلیمر هلندی را استخدام كرد. چندی پس از قتل میرزاتقی خان امیر كبیر، دكتر كلوكه فرانسوی كه به عنوان طبیب دربار استخدام شده بود واكسیناسیون ضد آبله را پیشنهاد كرد.
دكتر تولوزان فرانسوی در سال ۱۲۴۳ شمسی به تهران آمد، او هم طبیب ناصرالدین شاه و هم استاد دارالفنون بود. پس از چندی به دنبال قحطی‌های مكرر و اپیدمی‌های وبا به پیشنهاد دكتر تولوزان سازمانی به نام مجلس حفظ الصحه شروع به كاركرد كه در حقیقت اولین سازمان كشوری در زمینه بهداشت عمومی بود. ریاست عالیه این سازمان با وزیر فواید عامه و ریاست اجرایی آن با دكتر تولوزان بود.
● قرنطینه
در سال ۱۲۸۳ شمسی در پاریس كنفرانسی در مورد قرنطینه برگزار شد و به علت اپیدمی‌های طاعون و وبا در منطقه خلیج فارس و عدم توانایی دولت ایران در كنترل آنها قرار شد كلیه پزشكان هیات‌های نمایندگی سیاسی خارجی در ایران نیز عضو مجلس حفظ الصحه باشند و قرار شد دولت ایران پست قرنطینه در جزیره هنگام، تاسیس كند ولی بعدا طبق توافقی كه بین دولت‌های اروپایی و اختصاصا دولت انگلیس و دولت ایران به عمل آمد قرار شد در بنادر جنوب ایران (بندرعباس، بوشهر، بندرلنگه، آبادان و بندر جاسك) مراكز قرنطینه ایجاد گردد.
مجهزترین این مراكز در بوشهر بود كه در آن زمان مهمترین بندر تجاری ایران بود و این مركز مستقیما و تماما توسط هیات پزشكی انگلستان اداره می‌شد ولی حقوق و دستمزد كاركنان عادی را دولت ایران می‌پرداخت در سال ۱۲۸۵ شمسی یعنی سال صدور فرمان مشروطیت، دكتر نلیگان انگلیسی به عنوان كفیل ریاست مجلس حفظ الصحه تعیین شد و همانگونه كه بعدا خواهیم گفت فعالیت‌های واكسیناسیون عمومی زیر نظر او یكبار دیگر آغاز شد.
● واكسیناسیون
تاریخچه برنامه‌های واكسیناسیون به عنوان برنامه‌های بهداشت عمومی در حقیقت با شروع به كار انستیتو پاستور ایران شروع می‌شود.
تاریخچه تولید بیشتر واكسن‌ها و سرم‌های بیماری‌های انسانی به تاریخچه تاسیس و فعالیت‌های انستیتو رازی مربوط می‌شود وقتی دكتر بهرامی رییس انستیتو پاستور شد همه گیری شدید حیوانی طاعون گاوی اتفاق افتاد كه تلفات وسیعی در گاوها ایجاد كرد.
بیشتر فعالیت‌های انستیتو رازی بین سالهای ۱۳۱۰ و۱۳۲۰ در زمینه تولید واكسن‌های بیماری‌های حیوانی بود. در سال ۱۳۲۱ شمسی به علت اپیدمی دیفتری به توصیه دكتر قریب و دكتر اقبال قرار شد سرم ضد دیفتری در انستیتو رازی تهیه شود و دكتر میرشمسی به این كار اقدام كرد.
سازمان‌های اداری بهداشت عمومی وزارت بهداری در ایران به عنوان یك وزارت مستقل از سال ۱۳۲۱ شروع به كار كرد ولی وزرا اغلب یا جراح بودند و یا متخصص بیماری‌های داخلی و فعالیت‌های بهداشت عمومی محدود به كار اداره صحیه عمومی كه بیشتر به امور قرنطینه و واكسیناسیون می‌پرداخت.
در سال ۱۳۳۰ اصل چهارم ترومن در ایران شروع به فعالیت عملی كرد و یكی از فعالیت‌های آن تاسیس سازمان همكاری بهداشت با همكاری وزارت بهداری بود در حقیقت این سازمان پایه و اساس سازمان‌های بهداشت و پیشگیری از بیماری‌ها در ایران است. سازمان همكاری بهداشت، دارای شاخه‌های متعدد فعالیت بهداشتی از قبیل مهندسی بهداشت، پرستاری بهداشت، بهداشت مادر و كودك و غیره بود. این سازمان در بسیاری از استان‌ها اقدام به تاسیس شعبه نمود كه بخصوص در زمینه تهیه آب سالم آشامیدنی فعالیت داشتند.
بعد از چند سال فعالیت سازمان همكاری بهداشت منحل شد و اداره كل بهداشت در وزارت بهداری تاسیس شد. در همان اوان چون سازمان جهانی بهداشت اجرای برنامه ریشه كنی مالاریا را در قاره‌های مختلف به جز آفریقا توصیه كرده بود بخشی از فعالیت‌های مبارزه با مالاریا كه درسازمان همكاری بهداشت انجام می‌شد از اداره كل بهداشت جدا شد و اداره كل ریشه كنی مالاریا تاسیس گردید ضمنا تصمیم گرفته شد كه فعالیت‌های اداره مهندسی بهداشت نیز جزو همین اداره كل باشد.
● تاریخچه تحقیقات بهداشتی در ایران
همانطور كه قبلا ذكر شد انستیتو پاستور ایران در سال ۱۲۹۹ به منظور راه انداختن برنامه‌های واكسیناسیون هاری و آبله و حصبه راه اندازی شد كه بعدا به فعالیت‌های عمده‌یی در زمینه تحقیقات بیماری‌های بومی بخصوص در زمینه هاری و طاعون پرداخت و از این نظر در سطح سازمان‌های تحقیقاتی بین المللی قرار گرفت. انستیتو رازی كه همانطور كه قبلا گفته شد در ابتدا به عنوان شاخه‌یی از انستیتو پاستور جدا شده مسوولیت تهیه واكسن برای بیماری‌های حیوانی را به عهده داشت از سال ۱۳۲۱ به تولید فراورده‌های سرم و واكسن برای بعضی بیماری‌های انسانی پرداخت كه به موازات آن تحقیقات ارزنده‌یی در زمینه این محصولات انجام داد ولی تاریخچه بخش اعظم تحقیقات بهداشتی كشور به تاریخچه انستیتو مالاریولوژی كه بعدا به دانشكده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی تبدیل شد بر می‌گردد. كه در باره آن شرح بیشتری داده می‌شود. علت تكیه بیشتر بر این موسسه تنها نقش آن در تحقیقات بهداشتی نیست بلكه اهمیت آن بیشتر مربوط به آموزش و تربیت كادر بهداشتی كارشناس در رشته‌های مختلف است كه اجرای برنامه‌های بهداشتی را در سراسر كشور به عهده گرفتند.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست