پایان کار داعش در شام

داعش یک گام تا شکست کامل در سوریه فاصله دارد شکست کامل نیروهای داعش در شهر المیادین و آزادسازی قریب الوقوع رقه , پایتخت خودخوانده این گروه تروریستی, معنایی جز پایان کار داعش در سوریه ندارد گفته های نیروهای کُردی و ائتلاف ضدداعش به رهبری ایالات متحده نیز بر این مهم مهر تأیید می زند طبق گفته های نیروهای کُرد, رقه نهایتا تا امروز از شر داعش پاک خواهد شد, هرچند ائتلاف ضدداعش بر این باور است که آزادسازی رقه بیشتر به طول خواهد انجامید از دیگرسو, با آزادسازی کامل شهر المیادین, حالا دیرالزور به عنوان آخرین پایگاه بزرگ و مهم داعش در سوریه در محاصره نیروهای ارتش سوریه و مخالفان سوری قرار گرفته است در ادامه بیشتر بخوانید

داعش در عراق نیز بعد از سقوط موصل عملا دیگر تهدیدی جدی محسوب نمی شود و درحال حاضر تنها پایگاه مهم آن شهر حویجه است که نیروهای عراق تلاش برای آزادسازی آن را نیز آغاز کرده اند. بااین حال، پایان کار داعش در سوریه به معنای بازگشت به نقطه آغازین بحران در این کشور خواهد بود.

یگان های مدافع خلق با همراهی نیروهای دموکراتیک تحت رهبری ایالات متحده از ماه ژوئن، نبرد برای بازپس گیری رقه از داعش را شروع کردند. گفته می شود تا روز شنبه، تنها حدود هفت درصد این شهر در اختیار داعش بوده است. نوری محمود، سخنگوی یگان های مدافع خلق در گفت وگو با «رویترز» با اشاره به ادامه درگیری ها در رقه گفت: «چیز زیادی تا پایان کار داعش نمانده است. امروز یا فردا این شهر آزاد خواهد شد». بااین حال، به گزارش الجزیره، سرهنگ رایان دیلیون، سخنگوی ائتلاف ضدداعش، در بیانیه ای خاطرنشان کرده است که زمان شکست قطعی و کامل داعش در رقه هنوز مشخص نیست. او همچنین گفته است حدود صد جنگجوی داعش که در روز جمعه در رقه به محاصره درآمده بودند، از این شهر خارج شده اند. او درخصوص اینکه جنگجویان چگونه از این منطقه خارج و به کجا منتقل شده اند، توضیح بیشتری ارائه نداده است. با وجود تلاش های گسترده برای تخلیه غیرنظامیان از مناطق درگیری، همچنان هزاران نفر در مناطق تحت کنترل داعش گیر افتاده اند. عمر الوش، یکی از اعضای شورای شهر رقه، به رویترز گفته است تلاش هایی برای آزادسازی شهروندان در جریان است. حدود هزارو ٥٠٠ شهروند توانسته اند در هفته گذشته خود را به نیروهای دموکراتیک برسانند. هرچند الوش در این رابطه جزئیاتی ارائه نداده است، اما به نظر می رسد آزادی و تضمین جان این شهروندان در ازای این بوده که به جنگجویان داعش و خانواده هایشان اجازه خروج از رقه داده شود. درهمین باره گروه بریتانیایی «دیده بان حقوق بشر» مدعی شده است که جنگجویان داعش و خانواده هایشان شبانه و به وسیله چندین کامیون از این شهر خارج شده اند. طبق اعلام این گروه، این عملیات تخلیه بر اساس توافقی میان داعش و نیروهای تحت رهبری ایالات متحده صورت گرفته است؛ اتفاقی که در دیگر مناطق سوریه نیز شاهد آن بوده ایم. برای اولین بار در ماه آگوست بود که جنگجویان داعش قبول کردند تا از طریق مرز لبنان از مناطق تحت کنترل خود در سوریه خارج شوند. از دیگرسو، محاصره چندین ماهه رقه باعث شده تا مردم این شهر با مشکلاتی مانند کمبود آب آشامیدنی، قطع برق و مشکلات عدیده بهداشتی مواجه شوند. علاوه براین، طبق اعلام سازمان عفو بین الملل و دیگر گروه های حقوق بشری، تاکنون صدها نفر از ساکنان رقه در نتیجه حملات هوایی، تک تیراندازها و مین های داعش کشته شده اند. آنهایی نیز که موفق به فرار شده اند، باید راهی اردوگاهی شوند که فاقد امکانات اولیه و زیربنایی اند. این در حالی است که تا شروع فصل سرما تنها چند هفته باقی است و آوارگان بعد از داعش حالا باید با سرمای طاقت فرسای زمستان دست وپنجه نرم کنند.

قیچی شدن داعش

در هر صورت آزادسازی رقه در کنار آزادسازی شهر المیادین تا حد زیادی به معنای پایان کار داعش در سوریه خواهد بود، هرچند هنوز بخش هایی از دیرالزور تحت کنترل داعش است. اهمیت شهر المیادین از این رو بود که این شهر مقر وزارت جنگ خلافت خودخوانده داعش و به تعبیری پایتخت نظامی این گروه محسوب می شد. حال می توان گفت که داعش باید خود را برای آخرین نبرد بزرگ خود در سوریه مهیا کند. سانا، خبرگزاری دولتی سوریه، بعد از آزادسازی المیادین، از محاصره شدن داعش در داخل محله های شرقی دیرالزور ازسوی ارتش این کشور خبر داده است. با این تفاسیر، به نظر نمی رسد در آنجا نیز اوضاع برای مدت زمان زیادی بر وفق مراد داعش پیش برود، زیرا داعش در دیرالزور از یک سو با نیروهای دموکراتیک آزاد درگیر است و از سوی دیگر زیر آتش نیروهای دولتی قرار گرفته.

بازگشت به نقطه آغاز بحران

شکست کامل داعش در سوریه بعد از یک جنگ شش ساله، هرچند بهترین خبر ممکن برای مردم این کشور است، اما بدون تردید به معنای پایان بحران نیست. عناصر داعش شاید به صورت یکپارچه و متمرکز در سوریه فعالیت نداشته باشند، اما هنوز می توانند تهدیدی جدی برای مردم این کشور محسوب شوند. از دیگرسو، پایان کار داعش به معنای آغاز تلاش ها برای تعیین تکلیف وضعیت سیاسی کشور است. گروه های اپوزیسیون دولت بشار اسد که با ظهور داعش به حاشیه رفتند، بدون تردید در خلأ به وجود آمده از نبود داعش و با حمایت ایالات متحده دوباره به عرصه بازخواهند گشت. تجربه عراق بعد از داعش نیز بر این مسئله مهر تأیید می زند. عرصه سیاسی در عراق بعد از به حاشیه رانده شدن داعش به شدت دست خوش تغییروتحول شد که برگزاری همه پرسی اقلیم کردستان بدون تردید مهم ترین پیامد آن بوده است. سوریه نیز تقریبا وضعیت مشابهی را تجربه می کند. از زمان ظهور داعش در سوریه و در نتیجه ضعف دولت مرکزی، کنترل مناطق کردنشین به دست خود کردها افتاد که خود را در قالب یگان های مدافع خلق ساماندهی کردند. از دیگرسو، پالس های مثبتی در هفته های اخیر از سوی دولت برای تشکیل منطقه خودمختار کردی در این کشور مخابره شده است؛ امری که مخالفت شدید ترکیه را به دنبال داشت. با این اوصاف و با توجه به چندپارگی سوریه در نتیجه وجود گروه های سیاسی و مسلح چندگانه که از حمایت کشورهای غربی نیز برخوردارند، سوریه در فردای بدون داعش، آبستن حوادث بسیاری خواهد بود.

آمریکا، جنگ سوریه را به روسیه باخت

در آگوست سال ۲۰۱۷ وقتی آمریکا و متحدانش با هدف حمله به داعش در مناطق شرقی دیرالزور مستقر شدند، میدان جنگ سوریه با امروز تفاوت عمده‎ای داشت.

آن زمان باراک اوباما، رئیس جمهوری پیشین آمریکا، شورشیان را برای سرنگونی بشار اسد مسلح کرد، اما به تدریج دوستان و دشمنان آمریکا در این جنگ تغییر کردند و در نهایت روسیه، رقیب آمریکا در سوریه، پیروزی های بزرگی به دست آورد. بعضی کارشناسان معتقدند استفاده از ریشه های قبیله‎ای در شرق سوریه، ممکن است به ایالات متحده فرصت دهد سهم بیشتری را در سوریه از آن خود کند، اما انجام این کار ممکن است نیاز به تغییر رویکرد آمریکا نسبت به رویه شش سال گذشته داشته باشد.

نیکلاس هِراس، تحلیلگر مسائل امنیتی، می گوید استان دیرالزور بزرگ ترین چالش برای ائتلاف و نیروهای دموکراتیک است. منطقه دیرالزور پیش از آغاز درگیری ها، از استان های بسیار ضعیف سوریه بود. عقب‎ماندگی شهروندان این منطقه در مقایسه با مردم دمشق و حلب و همچنین خشک سالی، وضعیت بدی را در این منطقه ایجاد کرده بود. داعش در اواسط سال ۲۰۱۴ کنترل شمار زیادی از حوزه‎های نفت و گاز طبیعی در دیرالزور را به دست گرفت. این شهر از آن زمان تا همین اواخر در محاصره کامل داعش قرار داشت و حتی بسیاری از اعضای النصره به آنها پیوستند.

نیکولاس هِراس، در توصیف این منطقه می گوید: «درواقع این منطقه فرصتی را در اختیار آمریکا قرار می دهد که آمریکا و کُردها در آن مستقر شوند». او ادامه می دهد: «بهترین شانس ایالات متحده برای محدودکردن اسد، ایجاد ائتلافی قدرتمند و تحت کنترل با متشکل کردن نیروهای دموکراتیک سوریه در مناطق شمالی است»، اما این استراتژی با موانعی روبه روست. در گزارش تأکید شده از علت هایی که آمریکا نمی تواند روی قبایل اهل تسنن دیرالزور حساب باز کند، پایبندی آنها به ناسیونالیسم عربی است و ممکن است با این پیش فرض که در نهایت آمریکا از منطقه می‎رود و دولت عربی سوریه و بشار اسد راهشان را ادامه می دهند، نتوانند شریک خوبی برای آمریکا باشند.

هم زمان منابع خبری به نقل از سخنگوی عملیات «خشم فرات» و سخنگوی نیروهای دموکراتیک سوریه اعلام کردند که خبر آزادی شهر رقه از سوی این نیروها به زودی اعلام خواهد شد و تنها ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر از نیروهای داعش در این شهر باقی مانده اند. در جنوب سوریه نیز جیش الاسلام، از گروه های مخالف اسد، برای آتش بس در جنوب دمشق به توافق رسیدند. این نشانه ها حاکی از آن است که قلمروهای تحت اشغال داعش در حال کاهش هستند و درمقابل مخالفان مسلح بشار اسد در جبهه دموکرات ها به دنبال تثبیت سیاسی قلمروهایی هستند که به دستشان افتاده و در قالب گفت وگوها با دولت بشار اسد با میانجیگری کشورهای دیگر مثل مصر و ترکیه توافق نامه های صلح را امضا می کنند و سرزمین های بیشتری تحت آتش بس قرار می گیرند.

ویل الحسینی، تحلیلگر امور نظامی سوریه، می گوید که هم ایالات متحده و هم روسیه برای کنترل حوزه های نفت و گاز در تلاش هستند؛ هرچند معتقد است اگر نیروهای کُرد که از سوی آمریکا حمایت می‎شوند موفق شوند در این مناطق استراتژیک پیشروی کنند باز هم باید مناطق را تحویل بشار اسد بدهند.

الحسینی می گوید پس از رفراندوم استقلال کردستان که از سوی کشورهای منطقه و همین طور آمریکا محکوم شد، کُردها از پیشروی خود کاسته اند.

از طرفی ولید معلم، وزیر خارجه سوریه، ماه گذشته گفت که دمشق ممکن است مایل به مذاکره برای سپردن اداره بعضی مناطق به کُردها در شمال پس از شکست داعش باشد؛ درواقع این به معنای نزدیک شدن کُردها به اسد و حمایت دولت او از خودمختاری بیشتر کردها در منطقه خواهد بود.