آلودگی صوتی, بیماری بی صدا

شهر نشینی مزایا و معایب خاص خود را دارد صداهای اضافه یکی از این معایب است آلودگی صوتی, حاصل زندگی ماشینی است و بدون این که شهروندان شهرهای بزرگ متوجه باشند, سلامت روانی و آرامش روحی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد

شهر نشینی مزایا و معایب خاص خود را دارد. صداهای اضافه یکی از این معایب است. آلودگی صوتی، حاصل زندگی ماشینی است و بدون این‌که شهروندان شهرهای بزرگ متوجه باشند، سلامت روانی و آرامش روحی آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

وجود فرودگاه‌ها و راه‌آهن در محیط شهری، خودرو‌های فرسوده، تردد خودرو‌های سنگین در نواحی مسکونی، ساختمان‌سازی و نیز نبود بزرگراه‌های استاندارد از مهم‌ترین مواردی هستند که نقشی تعیین‌کننده در ایجاد آلودگی صوتی دارند. بسیاری از منابع آلاینده صوتی شهرها، اصناف و واحدهای تولیدی، به دلیل نبود نظارت کافی در مراکز اصلی شهر و اماکن مسکونی و پرجمعیت مشغول فعالیت هستند.

صدای چکش صافکارها و زوزه مته کارگاه‌های نجاری و صدای پتک آهنگری و شلوغی تعمیرگاه‌های خودرو به سر و صدای شهر می‌افزاید.علاوه بر اینها منابعی سرگردان در کل شهر وجود دارند که آلودگی صوتی را افزایش می‌دهند. صدای ناموزون بوق و صدای موسیقی خودروها، امروز به یکی از بخش‌های جدانشدنی زندگی روزمره شهروندان تبدیل شده است. در این بین، نباید موتورسیکلت‌ها را فراموش کرد. در شهری مثل تهران، ۵۰ درصد آلودگی صوتی ناشی از تردد موتورسیکلت‌هاست. به تمام این صداها زنگ‌های گوشخراش برخی تلفن‌های همراه را نیز بیفزایید. حاصل این صداهای ناهمگون و دلخراش، تشویش و پریشانی ذهن و عصبی شدن افرادی است که مجبورند برای انجام کارهای شخصی و شغلی خود در سطح شهر تردد کنند.

● صداهای بیماری‌زا

آلودگی‌های صوتی امواج ناخواسته‌ای هستند که تحت شرایط مکانی و زمانی خاص، بر فعالیت‌های موجودات زنده بویژه انسان تأثیر می‌گذارند و ممکن است با ایجاد عوارض متعدد جسمی و روحی، آرامش و راحتی انسان را سلب کنند. قرار گرفتن مداوم در معرض سر و صدا باعث از دست رفتن قدرت شنوایی می‌شود. از دست رفتن قدرت شنوایی بتدریج صورت می‌گیرد و اثر این فرآیند بی‌درد، دائمی و برگشت‌ناپذیر است. البته آسیب به شنوایی، تنها یکی از عوارض آلودگی‌های صوتی است. چنانچه فردی به طور پیوسته طی ۸ ساعت در معرض سر و صدای بالای ۷۰‌دسی‌بل قرار گیرد، فشار خون وی تا ۵ ۱۰ میلی مترجیوه افزایش می‌یابد. افزایش فشار خون، انقباض عروق (به دلیل استرس و افزایش سطح آدرنالین خون)، افزایش خطر ابتلا به امراض قلبی عروقی ازعوارض سر و صداست. سوزش و زخم معده، سوء هاضمه‌، از دیگر عوارض آن است.

برخی مشکلات روانی نیز بر اثر سروصدای بیش از حد به وجود می‌آیند. عوارض روانی مانند کم‌خوابی، کج‌خلقی و زودرنجی، تحریک رفتارهای ضداجتماعی، خشونت‌طلبی، افزایش نرخ حوادث کار، مختل شدن رشد شناختی، استرس و افسردگی، پرخاشگری، کاهش تمرکز و کاهش بازده کاری هریک بر حسب میزان آلودگی صوتی محیط و تداوم آن در انسان به وجود می‌آید. ایجاد مشکلات یادگیری در کودکان از دیگر آثار بد این نوع از آلودگی است. آلودگی صوتی، آنچنان خطرآفرین است که بر‌اساس‌ برخی پژوهش‌ها حتی می‌تواند احتمال خودکشی در افراد را افزایش دهد.

حتی در تحقیق جالبی درباره تاثیر سر و صدا بر میزان پرخوری افراد در دانشگاه پنسیلوانیا مشخص شد گروهی که در معرض صدا قرار داشتند، دو برابر گروه دیگر خورده‌اند. پس می‌توان گفت؛ چاقی هم از عوارض آلودگی صوتی است.

● بی توجهی به آلودگی صوتی در ایران

تا دهه ۱۹۷۰ میلادی در اغلب کشورهای جهان قوانین و مقررات ویژه‌ای علیه آلودگی صوتی وجود نداشت، اما اکنون در شماری از کشورهای غربی رعایت استانداردهایی برای جلوگیری از آلودگی صوتی در ساختمان‌سازی و مهندسی شهری الزامی است. در ایران نیز دولت برای مقابله با آلودگی صوتی و کنترل آن در مکان‌های مختلف با صدور مصوبه‌‌ای، حدودی را به عنوان «حد مجاز آلودگی» برای مناطقی اعم از مسکونی، تجاری، صنعتی و اداری تعیین کرده است. بر اساس این مصوبه، وزارت راه و ترابری باید طی ۱۰ سال از تاریخ ابلاغ مصوبه، ایستگاه‌های راه‌آهن و فرودگاه‌های کشور را با شرایط و ضوابط تعیین‌شده در این آیین‌نامه تطبیق بدهد. رعایت مفاد این مصوبه برای شهرهای جدید هم الزامی است، ولی متاسفانه جز این مصوبات، موضوع آلودگی صوتی چندان مورد توجه مسوولان قرار ندارد. در واقع بیشتر مسوولان توجه زیادی نسبت به آثار آلودگی صوتی ندارند. شاید چون آلودگی صوتی اثرات کوتاه مدت ندارد یا حداقل تاثیر سریع ندارد، چندان جدی گرفته نمی‌شود. اگر آلودگی هوا افزایش یابد و از حد مجاز تجاوز کند به عنوان پیشگیری و تدبیر، مدارس تعطیل می‌شود. اما از آنجا که عوارض آلودگی صوتی نامشخص و به صورت عصبی است، مانند آلودگی هوا نسبت به آن واکنش نشان داده نمی‌شود.

آلودگی صوتی اثرات حاد ندارد، زمان می‌برد تا علائم خود را نشان دهد. مشکل دیگر این است که برای آلودگی صوتی، علامت مشخصی وجود ندارد که نشان دهد عامل این بیماری حتما صدا بوده است. در واقع آلودگی صوتی بیماری بی‌صدایی است که تاثیر خود را روی جسم و روح ما باقی می‌گذارد، اما توجهی به آن نمی‌شود.

سکوت شهر در برخی روزهای تعطیل برای اهالی شهری که به انواع سر و صداها عادت کرده‌اند، بسیار دلپذیر است. آرامش ناشی از زندگی در یک محیط آرام برای شهروندان تبدیل به یک رویا شده است، اما شاید کمتر کسی در یک روز تعطیل به این موضوع فکر کرده باشد که چگونه می‌توان به حل معضل آلودگی صوتی کمک کرد. بسیاری از این صداهای گوشخراش را خود ما خواسته یا ناخواسته ایجاد می‌کنیم.

حتما با خودروهایی مواجه شده‌اید که صدای سیستم صوتی آنها از شعاع چند متری گوش را می‌آزارد یا برخی راننده‌ها که با کوچک‌ترین توقفی از سوی خودروی جلویی بلافاصله بوق ماشین را به صدا در می‌آورند یا از آن بدتر سیستم اگزوز ماشین یا موتور خود را طوری دستکاری می‌کنند تا حداکثر صدا را ایجاد کند.

این مشکلات را مسوولان نمی‌توانند حل کنند در حقیقت اهمیت نقش مردم در کاهش آلودگی محیط اطرافشان کم نیست، پس به آن توجه کنیم.بسیاری از صداها را می‌توان با روش‌های علمی و فنی کاهش داد، به عنوان مثال یکی از راه‌های عملی برای کنترل آلودگی صوتی، نصب دیوارهای صوتی است یا می‌توان با استفاده از آسفالت‌های مرغوب از میزان صدای ناهنجار ناشی از حرکت خودرو‌ها کاست یا می‌توان کارخانجات را به خارج از شهر منتقل کرد و نیز می‌توان با فرهنگ‌سازی از طریق صدا و سیما افراد را با آثار زیانبار سر و صدا آشنا کرد. نکته‌ای منفی که در اینجا وجود دارد، این است که عملا در ایران تاکنون اقدامی جدی برای جلوگیری از آلودگی صوتی انجام نگرفته است.