چرم

چرم ماده ای است که از دباغی پوست خام حیوانات، نظیر گاو، گوسفند، مار و مارمولک ، کروکودیلها و سوسمارها ، کوسه و ... تولید می­شود
استفاده از چرم از زمان انسانهای نخستین رواج داشته …

چرم ماده ای است که از دباغی پوست خام حیوانات، نظیر گاو، گوسفند، مار و مارمولک ، کروکودیلها و سوسمارها ، کوسه و ... تولید می­شود

استفاده از چرم از زمان انسانهای نخستین رواج داشته است. انسان اولیه، پی برد برای محافظت از پاهای خود در مقابل سنگ وخار و خاشاک تکه پوستی سخت به دور آن پیچید ویا هنگامی که وی پی برد می شود آب را در مشک نگهداری کرد، توانست خود را از رفتن به رودخانه و چشمه به مدت طولانی بی نیاز سازد. سپس به مرور زمان، دانش استفاده از چرم فزونی یافت و قبایل اولیه از چرم،چادر، بستر، زیرانداز، زره، افسار وکفش می ساختند.

امروزه با وجود گذشت قرنها ، هنوز پوست حیوانات در نقش یکی از مواد اساسی برای تهیه لباس ، پوشاک و وسایل دیگر و نیز جنبه‌های تزئینی همانند معرق چرم و نقاشی، سوخت و حکاکی روی چرم ارزش اقتصادی، صنعتی و هنری خود را حفظ کرده است.

پوست از نظر شیمیایی پلیمری است از اسیدهای آمینه که آنها را اصطلاحا پروتئین می‌نامند. اسیدهای آمینه از طریق پیوندهای پپتیدی ، براحتی می‌توانند تحت تاثیر میکرو ارگانیسم و عوامل بیرونی دیگر قرار گیرند. در این صورت زنجیر پروتئین گسسته شده و پوست ، کیفیت طبیعی خود را از دست خواهد داد. از اینرو برای جلوگیری از هجوم و نفوذ میکرو ارگانیسمها و عوامل موثر بیرونی در پوست ، باید تغییراتی که تغییر اساسی در ماهیت پوست وارد نکند، بر روی آن بوجود آورد. این عملیات را دباغی پوست گویند.

قبل از دباغی یک سری عملیات جداسازی برای جدا کردن اضافات گوشت،چربی پشم و... بر روی پوست و عمدتا به وسیله آهک انجام می گیرد و در پایان این جدا سازی آهک به وسیله مواد شیمیایی، مانند نمکهای آمونیم ، بی‌سولفیت سدیم ، اسید سولفوریک و ... از بافت پوست به صورت کامل زدوده می شود چرا که وجود آهک در چرم باعث شکنندگی، ایجاد ترک و جلو گیری از رنگ آمیزی درست و دقیق آن می‌شود.

چرم به دو روش دستی و ماشینی دباغی می شود. یک مقایسه کلی بین چرم دستی اصیل و مرغوب و چرم ماشینی، نشان میدهد، که چرم دستی به علت طولانی شدن مدت عمل آوری و استفاده از مازوج و آرد جو در دباغی، نسبت به چرم ماشینی دارای کیفیت بسیار بالاتری است.

مواد مورد استفاده در دباغی به دو دسته گیاهی و شیمیایی تقسیم می شود. چرم های دباغی شده گیاهی با استفاده از تانین دباغی می­شوند و عوامل و اجزائ دیگر گیاه، پوست درخت و منابع مشابه نیز وجود دارند. این نوع چرم نرم و رنگ آن قهوه­ای می­باشد، که شید رنگی آن به ترکیب رنگ پوست و مواد شیمیائی استفاده شده بستگی دارد. چرم دباغی­شده گیاهی در آب پایدار نمی­باشد؛ رنگ خود را از دست می­دهد و اگر در رطوبت باقی­مانده و سپس خشک شود جمع شده، نرمی خود را از دست داده و سخت­تر می­گردد. چرم دباغی شده توسط کرم با استفاده از سولفات کرم و دیگر نمک­های کرم دباغی می­شود. چرم بدست آمده از این روش نه تنها نرم­تر و انعطاف­پذیر تر از چرم دباغی شده به روش گیاهی می­باشد بلکه رنگ و شکل خود را نیزدر آب شدیداً حفظ می­کنند. چرمهای آلدئیدی که با استفاده از گلوترالدئید یا اجزائ اکسازولیدین دباغی می­شوند نوع دیگری از دباغی شیمیایی می باشند. این نوع چرم معمولاً بعنوان چرم سفید و کرم کمرنگ توسط دباغی­ها تولید می­شود. این دسته مهمترین گروه چرم­هائی هستند که در آنها از کروم استفاده نمی­شوند. از دیگر انواع دباغی به روش شیمیایی میتوان به دباغی با نمکهای آهن و آلومینیوم و دباغی با مواد سنتزی را نام برد

مواد رنگی که از آنها برای رنگ آمیزی چرمها استفاده می‌شود، دو دسته‌اند: مواد رنگی معدنی غیر محلول در آب مانند اکسید روی ، کرومات سرب و غیره که قدرت پوشش زیادی دارند و مواد رنگی آلی محلول در آب مانند رنگهای آنیلی ، آنیونی و مواد رنگی نیتروژن دار ، دی‌فنیل آهن و غیره. این رنگها را بر اساس نفوذ در الیاف چرم ، به سه دسته کاتیونی ، آنیونی و مواد رنگی غیر قابل حل در آب تقسیم می‌کنند. برای جلوگیری از سفت و سخت شدن چرم پس از رنگ آمیزی ، باید به آن روغن زد تا بدین طریق نرم و قابل انعطاف شده و مقاوم آن در برابر آب افزایش یابد.

سارا مردانی

/isfhandicraft.blogfa.com