وصیت نامه

یکی از اسناد مهم حقوقی وصیت نامه است که علاوه بر آنکه تنظیم و نگارش آن به لحاظ شرعی بر مسلمانان واجب است، تنها وسیله ای نیز هست که فرد می تواند در دوران حیات برای اموال خود پس از فوت، تعیین تکلیف نماید.

یکی از اسناد مهم حقوقی وصیت نامه است که علاوه بر آنکه تنظیم و نگارش آن به لحاظ شرعی بر مسلمانان واجب است، تنها وسیله ای نیز هست که فرد می تواند در دوران حیات برای اموال خود پس از فوت، تعیین تکلیف نماید. البته براساس قانون تنها می توان برای یک سوم اموال از طریق وصیت تعیین تکلیف کرد و اجرای اضافه ی بر این مقدار منوط به اجازه ی وراث متوفی است. البته باید توجه داشت وصیت نامه همواره برای تعیین تکلیف اموال نیست بلکه گاهی شخص، دیگری را به موجب وصیت نامه ملزم به انجام اعمالی می نماید که به این نوع وصیت، وصیت عهدی می گویند. طرف وصیت را در وصیت تملیکی موصی له و در وصیت عهدی وصی می گویند.وصیت نامه چه عهدی باشد و چه تملیکی می تواند به سه حالت رسمی، خودنوشت و سری تنظیم گردد. وصیت نامه ی رسمی چه به لحاظ تنظیم و چه به لحاظ اعتبار همچون اسنادرسمی است؛ یعنی باید در دفاتر اسناد رسمی و با رعایت شرایط مقرر برای تنظیم اسناد رسمی تهیه شود. اما در بسیاری از اوقات افراد خود به تنظیم وصیت نامه می پردازند که به چنین وصیت نامه ای، وصیت نامه ی خودنوشت می گویند. وصیت نامه ی خود نوشت در صورتی معتبر است که تمام آن به خط وصیت کننده باشد و دارای تاریخ روز و ماه وسال به خظ وی باشد و به امضاء او نیز رسیده باشد.

اما نوع سوم وصیت نامه که عبارت است از وصیت نامه ی سری می تواند به خط وصیت کننده نیز نباشد لکن باید به امضاء وی برسد و براساس ترتیبی که برای امانت اسناد در قانون ثبت اسناد مقرر گردیده در اداره ی ثبت محل اقامتگاه وصیت کننده یا هریک از دادگاههای شهرستان و بخش و دادستان شهرستان و دفتر امور محجورین و تحریر ترکه و دفتر اسناد رسمی ای که وزارت دادگستری اجازه ی نگهداری وصیت نامه ی سری را به آنها داده باشد، امانت گذارده می شود.

نکته ای که باید به آن توجه داشت اینکه با توجه به این مطلب که وصیت نامه ی سری می تواند با خط دیگری و امضای وصیت کننده باشد، شخصی که سواد ندارد نمی تواند به این طریق وصیت نماید، چراکه باید بتواند آنچه را که می خواهد به عنوان وصیت نامه امضا کند بخواند.

در وصیت تملیکی، یعنی وصیتی که طی آن کسی مالی از اموال خود را برای زمان بعد از فوتش به صورت رایگان به دیگری تملیک می کند، قبول موصی له شرط است. چراکه بدون اجازه ی فرد نمی توان مالی را به دارایی های او وارد کرد، لکن باید توجه داشت قبول موصی له بعد از فوت وصیت کننده ملاک است، چراکه قبل از فوت همواره وصیت کننده این حق را دارد که از وصیت خویش رجوع کند یا وصیت نامه را تغییر دهد. همچنین امکان تجزیه ی وصیت از سوی موصی له نیز وجود دارد، به این معنا که وی می تواند بخشی از وصیت را قبول و بخشی را رد نماید.

اما شرایط در وصیت نامه ی عهدی که وصیت کننده انجام کاری را از وصی می خواهد، متفاوت است، به این معنا که قبول در این وصیت شرط نیست و وصی تنها تا زمانی که وصیت کننده زنده است می تواند وصایت را رد کند، لکن اگر قبل از فوت وصیت کننده رد نکرد، بعد از فوت حق رد آنرا ندارد، هرچند جاهل به وصایت بوده باشد و چنانچه وصیت را انجام ندهد متعهد و مسئول است، مگر اینکه انجام مورد وصیت مقدور نباشد که باید تقاضای ختم وصیت کند.

نویسنده: خدایار سعیدوزیری ـ روزنامه آفرینش