دغدغه زبانی برای شهر

سالهاست كه هنر طراحی گرافیك در سایه تكنولوژی مدرن و پدیده های نو فرهنگ زندگی انسانی امروز, از اسارت چاپ, یعنی بانی پیدایش گرافیك, درآمده است امكانات جدید و نیازهای تازه, ارتباط تصویری را, دیگر نه هنر تجاری و نه هنر چاپ كه به صورت هنری مستقل در آورده كه در بسیاری از موضوع های زندگی دخالت می كند

سالهاست كه هنر طراحی گرافیك در سایه تكنولوژی مدرن و پدیده های نو فرهنگ زندگی انسانی امروز، از اسارت چاپ، یعنی بانی پیدایش گرافیك، درآمده است. امكانات جدید و نیازهای تازه، ارتباط تصویری را، دیگر نه هنر تجاری و نه هنر چاپ كه به صورت هنری مستقل در آورده كه در بسیاری از موضوع های زندگی دخالت می كند: با تصویر و نوشتار (به عنوان مواد بصری) و هر آنچه دیدنی است، به بیان مفاهیم و موضوعات می پردازد و سعی در تاثیرگذاری بر ذهن مخاطب خود به كمك هر وسیله و امكان مناسب دارد. چنانكه شاید بتوان گفت گرافیك، نه فقط فن ارتباط تصویری است كه هنر به نظام آوردن، زیبا و متناسب كردن و بهینه ساختن دیدنی ها است. بنابراین، گرافیك محیطی نیز شاخه ای است كه وظیفه زیبا و خوانا كردن پیام های تصویری محیط اطرافیان را به عهده دارد. به گفته ای، هرگونه فعالیت گرافیكی شامل طراحی مناسب و هماهنگ محیط با استفاده از علائم، نقوش، تصویر، رنگ و نوشتار، به صورت دو بعدی و سه بعدی كه برای زیباسازی، راهنمایی، اطلاع رسانی، برقراری ارتباط، هویت بخشی و... كه در خدمت فضاهای داخلی و خارجی شهر انجام گیرد، گرافیك محیطی نامیده می شود و می توان آن را به موضوع های زیر تقسیم كرد:

علائم راهنما و اطلاع رسانی

لوگوها: پیكتوگرام ها و نشانه های نمادین، علائم و تابلوهای راهنمایی و رانندگی و سیستم های هدایت بصری.

تبلیغات: بیل بوردها، نرده ها، بوردهای دیواری، پرچم ها، كیوسك ها، بالن ها، مدل ها و ماكت ها، ستون ها، سكو ها، نمایشگرها و... .

نما ها: نمای ساختمان ها، دیوارها، سردرها، ویترین و تابلوی فروشگاه ها و مراكز، بدنه و جداره خیابان ها، میدان ها و مناظر فضای سبز و نورپردازی شب.

مبلمان: طراحی فضاهای درونی (دكوراسیون داخلی) و مبلمان شهری مثل صندلی ها، ایستگاه ها، پمپ های بنزین، پل های عابر پیاده، كیوسك ها و... .

وسایل متحرك: بدنه اتوبوس، تاكسی، مترو، ماشین ها و ... .

سیما و منظر شهری

در هر لحظه، بیش از آنكه بتوانیم ببینیم و بشنویم، دیدنی و شنیدنی هست. با این حال تصویری كه از محیط در ذهن به وجود می آید، شامل همه آنچه دیدنی و شنیدنی است، نمی شود. ذهن ما برای ساختن آن، بعضی از عوامل بصری محیط را انتخاب كرده، به نظم درآورده و به آن معنی می دهد. تصویری كه به این ترتیب در ذهنمان به وجود می آید، خود، عوامل منتخب مورد مشاهده را تشدید می كند؛ به نحوی با هم ارتباط داده و بر هر یك حدی معلوم می سازد. زیبایی محیط را، خوانایی، مفهوم و منظور، ریتم، جذابیت و برانگیزانندگی آن و عواملی كه دامنه اختیار را گسترش بخشد، تامین می كند. ولی مهمترین نكته در كیفیت دیداری شهر، وضوح یا خوانایی سیمای آن است كه با توجه به مقیاس اندازه، زمان و پیچیدگی شهر، اهمیت خاص می یابد.منظور از خوانایی، یعنی بتوان به سهولت، اجزای شهری مثل محله ها، بناهای جالب و پر اهمیت، خیابان ها و كوچه ها را از یكدیگر باز شناخت و آنها را در ذهن، در مجموعه و قالبی بهم پیوسته به یكدیگر ارتباط داد و به تصور آورد. در شهری كه دارای سیمایی خواناست به خاطر پدید آمدن تصویر دقیق، یافتن و انتخاب مسیر آسان است.كسی دچار سردرگمی و گیجی نمی شود و این، سبب احساس امنیت و ایجاد رابطه موزون شخص با جهان اطراف می شود.می توان انواع فعالیت ها و زمینه های فكری و فرهنگی را در آن به نظام آورد.شهر مأخذی برای مراجعه وسیع آدمیان می شود و با فراهم كردن ماده خام برای سمبل ها و خاطرات مشتر ك و ارتباطات دسته جمعی افراد، خود نقشی اجتماعی به عهده گرفته، بر عمق و شدت تجارب انسانی می افزاید. سیمای شهر بر مبنای عوامل جسمی آن، بر اساس پنج عامل استوار است:

راه: عاملی كه حركت را در امتدادی میسر می كند؛ مثل: شاهراه، خیابان، مسیرهای پیاده رو، خطوط

زیر زمینی و... .

لبه: مرز بین دو قسمت متفاوت یا حدی كه منطقه ای را مسدود می كند؛ مانند: ساحل دریا یا رودخانه، كناره های شاهراه یا خطوط راه آهن یا دیوار ممتدی كه منطقه خاصی را محافظت می كند.

محله: قسمتی میان اندازه یا بزرگ كه گستره آن، واجد خصوصیات مشتركی است.

گره: كانون فعالیت و نقطه حساسی كه مبدا و مقصد بسیاری از حركت ها و رفت و آمد های شهری است؛ مانند: میدان، تقاطع دو یا چند خیابان، محل قرارگیری فروشگاه های بزرگ، یا ایستگاه حمل و نقل.

نشانه: عامل ثابتی كه ظاهر مشخصی دارد و چنان است كه می توان آن را از میان عوامل بسیار دیگر باز شناخت؛ مثل: تك برج ها و گنبد ها، پمپ بنزین ها، فضای سبز یا ساختمانی جالب توجه.

برای داشتن شهری با سیمای خوانا و زیبا كه زندگی و فعالیت و حتی تماشای آن دلپذیر و پر بازده باشد، گرافیك محیطی همانقدر ضروری می نماید كه به تكنولوژی، معماری مدرن و عمران شهری نیاز است. گسترش شهر بی آنكه اطلاع رسانی و هدایت لازم صورت بگیرد و فن آوری هر چه به روز و پیشرفته باشد، وقتی با هنر و خلاقیت و زیبایی آراسته نشود، توان تاثیرگذاری مطلوب را دارا نیست. محیط انسان (از هر سن، فرهنگ، حرفه و طبقه اجتماعی كه باشد)، تابلویی است كه روز و شب، به هر سویی كه رو برگرداند، به ناچار، مخاطبش قرار می گیرد؛ موجودیتی است كه با تاثیر مداوم متقابلش از او بر زندگی آدمیان، رساتر از هر كلام، ادب و واسطه ای، رسانه اندیشه و ملموس ترین توصیف كیفیت حیات است.شهر، نموداری روشن است كه وضع پیچیده جامعه را روشن می دارد و با تقویت جنبه بصری آن، در واقع بر معنی و تاثیر آن افزوده می شود.

---